Loneliness and Poverty Conditions of the Elderly Population in Turkey and Some Inferences about Social Work Interventions

Yıl 2009, Cilt: 20 Sayı: 1, 67 - 84, 15.04.2009

Mehmet Zafer Danış

Öz

In parallel to advances in medical techno- logy, life expectancy has increased both in Turkey and in the world. Therefore, issu- es about old age have become a significant topic. Major psycho-social and economical problems related to old people that are cau- sed by the conditions experienced in indust- rial socities are as follows: decreases in old people ’s income, need of care, health-related problems, loneliness, desolation, indifferen- ce and abandonment to their own fate, dif- ficulties in accessing economical and soci- al resources, social discrimination and cri- mes committed against old people, problems related with living in crowded cities with no planned expansion, negative effects of mig- ration, integration and rapid technological developments on old people’s lives, insuffici- ent policies towards old people and abuses ofelderly people, problems related to accomo- dation and nutrition. In this context, it is ne- cessary to put into effect the social work fo- cused on implementations oriented to remo- ve the basic problems of Turkish elderly po- pulation, namely loneliness and poverty. So it’s vitally important to develop the welfare of elderly people, to put into practice the ar- rangements which are oriented to provide for their concept of quality of life, to lead the el­derly individuals to integrate with their soci­al environment and to provide them with in- come guarantee which aims to support their previous standard of living.

Anahtar Kelimeler

Old age, loneliness, poverty, socio-cultural transformation, social work interventions

TÜRKİYE’DE YAŞLI NÜFUSUN YALNIZLIK VE YOKSULLUK DURUMLARI VE SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI AÇISINDAN BAZI ÇIKARIMLAR

Öz

Tıp teknolojisindeki gelişmelere paralel ola­rak, tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de ortalama insan ömrünün uzaması, yaşlılığa ilişkin konuları gündemin başköşesine taşı­maktadır. Yaşlılıkta gelir azalması başta ol­mak üzere bakıma muhtaçlık, sağlık sorun­ları, yalnızlık, kimsesizlik, ilgisizlik ve kade­rine terk edilmişlik, ekonomik ve sosyal kay­naklara ulaşmada zorluk, toplumsal ayrım - cılık ve yaşlı bireylere karşı işlenen suçlar,plansız büyüyen ve kalabalıklaşan kentlerde yaşamanın getirdiği zorluklar, göç ve enteg­rasyon ile teknolojide her geçen gün meyda­na gelen hızlı değişimlerin yaşlı bireyin gün­delik yaşamına getirdiği zorluklar, yaşlıla­ra ilişkin sosyal politikalardaki eksiklikler ile yaşlı istismarı, barınma sorunu, beslenme sorunu, sanayi toplumlarında yaşlı nüfusun statü kaybına bağlı olarak yaşadığı başlıca psiko-sosyal ve ekonomik sorun alanlarını teşkil etmektedir. Bu bağlamda Türkiye ’deki yaşlı nüfusun en temel sorunu olarak nitelen­dirilen yalnızlık ve yoksulluğun ortadan kal­dırılmasına yönelik sosyal hizmet odaklı uy­gulamaların hayata geçirilmesi gerekmekte­dir. Yaşlı refahının korunması ve geliştiril­mesi, yaşam kalitesi anlayışını sağlamaya yönelik düzenlemelere gidilmesi, yaşlı birey­lerin sosyal çevre ile bütünleşmeleri ve ya­şam standardını korumaya yönelik gelir gü­vencelerinin sağlanması büyük önem taşı­maktadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık, yalnızlık, yoksulluk, sosyo-kültürel dönüşüm, sosyal hizmet uygulamaları

Kaynakça

• Aksayan, S., Yıldız, A., Ergün, A. (1998). “Huzurevinde ve Evde Yaşayan Yaşlıların Umutsuzluk Düzeyleri”, Cimete, G. (Ed.), İstanbul, I. Ulusal Evde Bakım Kongresi Kitabı.
• Ashman, K. K. ve Zastrow, C. (1990). Understanding Human Behavior and the Social Environment, Chicago, Nelson Hall Publishers.
• Atalay, B. (1992). Türk Aile Yapısı Araştırması, Ankara, Devlet Planlama Teşkilatı Yayını, Yayın No:2313.
• Barker, L. R. (1999). The Social Work Dictionary, USA, NASW Press.
• Baudrillard, J. (2001). Selected Writings, UK, Cambridge, Polity Press.
• Berg, S. (1981). “Loneliness in the Swedish Aged”, Journal of Gerontology, 36 (2) 342¬349.
• Berkman, B. J., ve Volland, P. (1997). “Health care practice overview”, Edwards, R. L. (Ed.), Encyclopedia of social work, (19. baskı) içinde (ss. 143-149), Washington: NASW Press.
• Berkman, B., J. ve Arkadaşları (2000). “Social work gerontological practice: The need for faculty development in the new millennium”. Journal of Gerontological Social Work,. 34 (1): 1-23.
• Bilginer, B., Tuncer, A., Apan, E., (1996). “Adana Huzurevi ve Yeni Baraj Sağlık Ocağı Bölgesi’ndeki 65 yaş ve Üzeri Yaşlıların Demografik Özellikleri”, İstanbul, V. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Kitabı.
• Cassel, K. C. (2001). “Successful Aging: How Increased Life Expectancy and Medical Advances are Changing Geriatric Care”, Geriatrics, 56 (1): 35-40.
• Danış, M. Z. (2004). Yaşlıların Evde Bakım Gereksinimleri ve Evde Bakıma İlişkin Düşünceleri: Başarılı Yaşlanma ve Yaşlı Bakım Modelleri, Ankara, Güç-Vak Yayınları, Sosyal Hizmet Dizisi I.
• Danış, M. Z. (2005). Yaşama Derinden Bir Kucak, Ankara, Türk Geriatri Vakfı Yayınları Gerontolojik Çalışmalar Dizisi I.
• Danış, M. Z., Onat, Ü, Danış, Y. (2006). “Yaşlılıkta Yoksulluk ve Sosyal Hizmet”, Sosyal Hizmet Sempozyumu 2003: Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler Bildiri Kitabı, II. Cilt, Ankara, H.Ü. SHYO Yayını.
• Duyan, V. (2000). “Yaşlılık ve gerontolojik sosyal hizmet”, Erkan, G. ve Işıkhan, V. (Ed.), Anropoloji ve Yaşlılık: Prof. Dr. Vedia Emiroğlu’ na Armağan Kitabı, (1. baskı) içinde (ss.118-124), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu yayını, no: 6.
• DİE. (1995). Türkiye Nüfusu, 1923-1994, Demografik Yapısı ve Gelişmesi 21. Yüzyıl Ortasına Kadar Projeksiyonlar, Ankara, T.C Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını.
• DİE. (1999). Nüfus Kayıtları, Ankara, T.C. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını.
• DİE. (2003). 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını, No: 2759.
• Diener, E. ve Diener, C. (1995). “The Wealth of Nations Revisited: Income and Quality of Life”, Social Indicators Research, 36 (1) 275-286.
• DPT. (2006). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı, Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Yayını.
• Emiroğlu, V. (1995).'Yaşlılık ve Yaşlının Sosyal Uyumu, Ankara.
• Engel, J. R. (1990). “Characteristic of Persistently Poor Elderly People”, Social Work Research and Abstracts, 26 (4) 25-31.
• Erçetin, Ş. (2007). “Bilgece Yaş Almak”, İstanbul, I. Ulusal Yaşlılık Konseyi Kongresi Kitabı.
• Erdil, F. (2004). “Yaşlının Evde Bakımı”, Sağlıklı ve Başarılı Yaşlanma, Ankara, H.Ü. Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi Yayını.
• Gitmez, K. Ş. (2000). “Yaşlıların Farklı Kentsel Koşullarda Yaşam Uyumları, Eğilimleri, Tutum ve Davranışları”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, Ankara Üniversitesi.
• Gökçe-Kutsal, Y. (2005). “Yaşlanan Dünya”, Yaşlılar ve Belediyeler, Ankara, H.Ü.- Keçiören Belediyesi, Belediyecilik ve Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayını, No: 10.
• Gökçe-Kutsal, Y. (2006). Yaşlanan dünyanın yaşlanan insanları, 65 Yaş üzeri yaşam rehberi, (1. baskı), içinde (ss.36-42), İstanbul: Meditime Ltd. Şti. yayını.
• Gökçe-Kutsal, Y. (2007). “Editörden”, Türk Geriatri Dergisi İnternet Sitesi, Bağlı Olduğu Adres: http://geriatri.dergisi.org/pdf/pdf_ TJG_161.pdf, Yararlanma Tarihi: 24 Aralık.
• Gönen, E. ve Özmete, E. (2003). “Olgun Gençlik ve Yaşam Tatmini”, Kalınkara, V. (ed)., II. Ulusal Yaşlılık Kongresi Bildiriler Kitabı, Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği Yayını, Denizli, Horoz Medya Yayınevi.
• Görgün-Baran, A. (1996). “Kurum Bakımındaki Yaşlıların Sosyal Yaşam Koşulları: Ankara Örneği”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 13 (1-2) 19-58.
• Görgün-Baran, A. (2001). “Türkiye’de Yaşlılık Politikalarının Sosyolojik Analizi”, Kalınkara, V. (ed), 1. Ulusal Yaşlılık Kongresi Kitabı, Ankara, Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği Yayını.
• Görgün-Baran, A. (2007). “Başarılı Yaşlanma Modellerinin Sosyolojik Analizi”, Kalınkara, V. ve Akın, G. (ed), IV. Ulusal Yaşlılık Kongresi Kitabı, Ankara, Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği Yayını.
• HÜNEE. (2005). Demografi ve Sağlık Araştırması, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayını.
• Hansson, O. R. ve Carpenter, B. N. (1984). Relationships in Old Age, New York, The Guilford Press.
• Higgs, P. ve Victor, C. (1993). “Institutional care and the life course”, Arber, S ve Evandrau, M. (ed), Aging, Independence and the Life Course, UK, Jessica Kingsley Publishers.
• İçağasıoğlu-Çoban, A. (2007). Ailelerin yaşam kalitelerinin belirlenmesi: Ankara örneği. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İçli, T. (2002). “Yalnız yaşamak”, Gökçe-Kutsal, Y. (ed), Geriatri 2002 Sempozyumu Bildirileri, Ankara, H.Ü. Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını.
• İmamoğlu, E. O., Küller, R., İmamoğlu, V., Küller, M. (1993). “The Social Psychological Worlds of Swedes and Turks in Around Retirement”, Journal of Cross Cultural Psychology, 24 (1) 35-43.
• Japan Statistics Bureau (2003). “Population estimates”, Bağlı Olduğu Adres: http:// www.meti.go.jp/english/statistics/index. html, Yararlanma Tarihi: 8 Ağustos.
• Kalaycıoğlu, S.,Tol, U., Küçükkural, Ö., Kurtuluş, C. (2004). Yaşlılar ve Yaşlı Yakınları Açısından Yaşam Biçimleri Tercihleri, Ankara, TÜBİTAK Yayını.
• Kalınkara, V. (2000). “Yaşlılıkta sosyal katılım ve kent hizmetleri”, Erkan, G. ve Işık- han, V. (ed), Anropoloji ve Yaşlılık: Prof. Dr. Vedia Emiroğlu’ na Armağan, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yük¬sek Okulu Yayını, No: 6.
• Karataş, K. ve Duyan, V. (2008). “Difficulties that Elderly People Encounter and Their Life Satisfaction, Social Behavior and Personality: An International Journal, 36 (8) 1073-1084.
• Kılıç, B. (1995). “Amerika Bileşik Devletleri Sağlık Sistemi”, Toplum ve Hekim, 9 (64¬65) 30-35.
• Kılıç, Ş. M. (2007). “Yaşlanan Kadın Gerçeği Yoksulluk”, Bağlı Olduğu Adres: http:// www.kazete.com.tr/arsiv/2007/59/sayfa=m inekilic&bolum=yazarlar,Yararlanma Tarihi: 20 Aralık.
• Koşar, N. (1996). Sosyal Hizmetlerde Yaşlı Refahı Alanı, Ankara.
• Longman, P. (2004). “The Global Baby Bust”, Forreign Affairs, 83 (3): 64-79.
• Lowenstein, A. ve Bergman, S. (1988). “Social Work Practice in Gerontology in Israel”, Journal of Gerontological Social Work, 12 (1): 118-130.
• Mccall G. Y. (1970). Social Relationship, Chicago, Adline Publishing Company.
• Melkas, T. ve Jylha, M. (1996). “Social network characteristics and social network types among elderly people in Finland”, Lit- win, H. (ed), The Social Networks of Older People A-Cross-National Analysis, USA, Praeger Publishers.
• Miller, S. (1986). “Patients’ perceptions of their adjusment to disability and social support in a community-based teaching hospital, Walker, S. (ed), Perspectives, Problems and Strategies in the Rehabilitation of the Nonwhite Disabled, Washington, Howard University.
• Mullins, C. L., Woodland, A., Putnam, J. (1989). “Emotional and Social Isolation Among Elderly Canadian Seasonal Migrants in Florida: An Emprirical Analysis of a Conceptual Typology”, Journal of Gerontological Social Work, 14 (3-4), 111-130.
• Onat, Ü. (2002). “Sosyal politikalar açısından yaşlılık”, Gökçe-Kutsal, Y. (ed), Geriatri 2002 Sempozyumu Bildirileri, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını.
• Onat, Ü. (2003). Yaşlanma ve sosyal hizmet, Kalınkara, V. (Ed.), 2. Ulusal Yaşlılık Kongresi Kitabı, (1. baskı) içinde (ss.69- 80), Denizli: Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği yayını.
• Onur, B. (1997). Gelişim Psikolojisi: Yetişkinlik, Yaşlılık, Ölüm, Ankara, İmge Yayınevi.
• Oral, A. İ. (2001) “Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Sigortalar Kapsamında Sağlık Sigortası Uygulamaları”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sağlık Bakanlığı (1998). Avrupa Sağlık Reformu: Mevcut Stratejilerin Analizi, Ankara, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü Yayını.
• Santrack, W. J. (1985). Adult Development and Aging, USA, Brown Publishers.
• Terzioğlu, G., Güven, S., Hazer, O., Öztop, H., Şener, A. (2004). “Yaşlılıkta sosyal ve ekonomik yaşam”, Yaşlılık Gerçeği, Ankara, H.Ü. Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi Yayını.
• Tezcan, M. (1982). “Toplumsal Değişme ve Yaşlılık”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15 (2) 1982: 169-177.
• TNSA (Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması) 2003. (2004). Ön Rapor, Ankara: H.Ü. Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Yayını.
• Tufan, A. B. (2001). “Elderly in Turkey”, Karataş, K., Arıkan, Ç. (ed), İnsani Gelişme ve Sosyal Hizmet: Prof. Dr. Nesrin Koşar’a Armağan, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Yayını.
• Tufan, İ. (2001). “Yaşlanan Dünyada Bir Delikanlı: Türkiye”, Toplum ve Sosyal Hizmet,12 (3) 27-49.
• Tufan, İ. (2007). “Yaşlılığı Yoksulluğun Elinden Kurtarmak”, Radikal Gazetesi, 14 Ocak, s.1.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). 2007. İstatistik Yıllığı, Ankara, T.C. Başbakanlık TÜİK yayını.
• Uncu, Y., Özçakır, A., Sadıkoğlu, G., Alper, Z., Özdemir, H., Bilgel, N. (2002). “Bursa Huzurevi Yaşlılarının Sosyo-Demografik Özellikleri ve Sağlık Taraması Sonuçları”, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 28 (3) 65-69.
• Uysal, A. (2002). “Dünyada Yaygın Bir Sorun: Yaşlı İstismarı ve İhmali”, Aile ve Top¬lum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 2 (5) 40-58.
• World Bank. (2003). Pension Reform in Europe, USA, World Bank Publications.
• Zweifel, P. (1995). “İsviçre Sağlık Sistemi”, Toplum ve Hekim, 9 (64-65) 76-77.