Gender Discrimination in School Books (1990-2006)

Yıl 2008, Cilt: 19 Sayı: 2, 81 - 95, 05.06.2009

Özlem Güneş

Öz

This study examines the
primary school books, which are considered to be important factors in
introducing the societal gender roles, in terms of gender discrimination. The
aim of this study is to find out whether the changes in government have an
observable impact on sex-based discrimination in the school books. Within this
framework, a comparison has been done between the conditions pre- and post-2002
elections. As a result of the examination of the school books between 1990 and
2006, it has been observed that discriminatory approaches in the school books
have tended to decrease. However, it has been seen that this decreasing trend
was not a direct result of the governmental change, and the factors which might
help us to explain this changing trend in the schoolbooks have been
investigated.

Anahtar Kelimeler

gender discrimination, school books

DERS KİTAPLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET AYRIMI (1990-2006)

Öz

Bu çalışmada, toplumsal
cinsiyet rollerinin benimsetilmesinde önemli bir yeri olduğu düşünülen
ilköğretim ders kitapları cinsiyet ayrımcılığı yönünden incelenmiştir. Araş­tırma,
siyasal iktidardaki değişimin ders kitaplarına yansıyan cinsiyet ayrımcılığında
herhangi bir değişime yol açıp açmadığını anlamak amacıyla yapılmıştır. Bu
noktadan hareketle, 2002 yılındaki iktidar değişimi öncesi ve sonrası arasında
bir karşılaştırma yapılmıştır. 1990 ile 2006 yılları arasındaki ders
kitaplarının incelenmesi sonucunda, söz konusu süre zarfında ders
kitaplarındaki cinsiyetçi tutumun azalma eğilimi gösterdiği
değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, bu azalma eğiliminin siyasal iktidar değişimiyle
birebir bağlantılı olmadığı görülmüş ve ders kitaplarındaki değişimin
açıklanmasına yardımcı olabilecek faktörlerin neler olabileceği sorusuna yanıt
aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

toplumsal cinsiyet, ders kitapları, eğitim

Kaynakça

• İlkokul Hayat Bilgisi 1 (1991), MEB, TTK Basımevi, Ankara.
• İlkokul Hayat Bilgisi 3 (1991), MEB, TTK Basımevi, Ankara.
• İlkokul Türkçe 1 (1995), MEB, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 (1999), C.Eren, Ç.G.Gören, Cemre Yay., İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 (2005), S.Uysal, F.Elbistan, MEB, Ankara.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 (1999), C.Eren, Ç.G.Gören, Cemre Yay., İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2002), MEB, İs¬tanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2005), A. Atlıhan, E. Eren, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 1 (1998), S. Uygun, A. Arslan, Cemre Yayıncılık, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 1 (1999), S. Şahin, S. Öneş, Salan Yayıncılık, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 3 (2004), H.Özkan, H.Gürsoy, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 4 (1999), A.Köycü, H.Gümüş, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 4 (2001), A.Gümüş, Altın Kitaplar, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 5 (1998), B.Güçer, Özer Yay., İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 5 (2001), A.İ.Ayata, O.Kaya, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 5 (2006), N. Gören, Z. Yener, MEB, Ankara.
• İlkokul Hayat Bilgisi 2 (1995), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlkokul Hayat Bilgisi 3 (1995), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlkokul Okumaya Başlıyorum (1996), H. Ağca, Y. Parmaksız, MEB, İstanbul.
• İlkokul Türkçe 1 (1990), MEB, TTK Basıme¬vi, Ankara.
• İlkokul Türkçe 1 (1994), MEB, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• İlkokul Türkçe 2 (1995), H. Ağca, MEB, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• İlkokul Türkçe 3 (1991), MEB, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• İlkokul Türkçe 3 (1990), MEB, TTK Basıme¬vi, Ankara.
• İlkokul Türkçe 4 (1990), MEB, İstanbul.
• İlkokul Türkçe 5 (1990), MEB, İstanbul.
• İlkokul Türkçe 5 (1993), MEB, Ankara.
• İlkokul Türkçe 2. Sınıf Okuma Kitabı (1997), H.Süleymanoğlu, M.Süleymanoğlu, MEB, Ankara.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 (2000), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 (2001), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 (2003), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 (2004), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 Öğrenci Çalışma Kitabı (2005), S.Uysal, F.Elbistan, MEB, Ankara.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 1 Öğretmen Klavu- zu Kitabı (2005), S.Uysal, F.Elbistan, MEB, Ankara.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 (2000), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 (2002), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 (2003), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 (2004), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 Öğrenci Çalışma Kitabı (2005), A.Özdemir, M.Yıldız, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 2 Öğretmen Klavu- zu Kitabı (2005), A.Özdemir, M.Yıldız, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2000), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2001), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2002), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2003), Komisyon, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 (2005), A. Atlıhan, E.Ö.Eren, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 Öğrenci Çalışma Kitabı (2005), A. Atlıhan, E.Ö.Eren, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Hayat Bilgisi 3 Öğretmen Kla- vuzu Kitabı (2005), A. Atlıhan, E.Ö.Eren, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Okumaya Başlıyorum (2001), S. Doğan, MEB, İstanbul
• İlköğretim Türkçe 1 Ders Kitabı (2005), A. Erol, M.Ö. Bingöl, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 1 (2004), S. Doğan, M. Güden, MEB, Eskişehir.
• İlköğretim Türkçe 1 Çalışma Kitabı (2005), A. Erol, M.Ö. Bingöl, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 1 Okuma Yazma Öğreni¬yorum (2005), A. Erol, M.Ö. Bingöl, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 2 (2003), H. Özyürek, F. N. Kozinoğlu, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 2 (2005), O.Coşkun, M. Emecen, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 2 Çalışma Kitabı (2005), O.Coşkun, M. Emecen, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 3 (2005), K. Ardanuç, A. Çökmez, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 3 Öğrenci Çalışma Kitabı (2005), K. Ardanuç, A. Çökmez, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 3 Öğretmen Klavuzu Ki¬tabı (2005), K. Ardanuç, A. Çökmez, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 4 (2004), A.Köycü, H.Gümüş, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 4 (2005), H.Çanakçı, S. Yardımcı, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 4 Çalışma Kitabı (2005), H.Çanakçı, S. Yardımcı, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 4 Öğretmen Klavuzu Ki¬tabı (2005), H.Çanakçı, S. Yardımcı, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 5 (2004), A.İ.Ayata, O.Kaya, MEB, Ankara.
• İlköğretim Türkçe 5 Öğretmen Klavuzu (2005), N. Gören, Z. Yener, MEB, İstanbul.
• İlköğretim Türkçe 5 Öğrenci Çalışma Kitabı (2005), N. Gören, Z. Yener, MEB, İstanbul.
• Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen Klavu¬zu (1999), V. Sönmez, MEB, İstanbul.
• Altan, Ş. (2001) “Ders Kitaplarında Cinsi- yetçilik”, Eğitim Materyallerinde Cinsiyetçi Öğeler, Ankara, KSSGM.
• Cevizoğlu, H. (2001) 28 Şubat Bir Hükümet Nasıl Devrildi, Ankara, Ceviz Kabuğu.
• EARGED (1996) İlköğretim Hayat Bilgisi Dersi (1.2.3. Sınıf) Öğretim Programı, An¬kara, MEB.
• Esen, Y. ve Bağlı, M.T. (2002) “İlköğretim Ders Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Resim¬lerine İlişkin Bir İnceleme”, A.Ü. Eğitim Bi¬limleri Fakültesi Dergisi, cilt 35, sayı:1-2.
• Ergin, Ç. (2006), “Kadın Sivil Toplum Kuru¬luşlarının Kadın Bilincine Katkıları ve Uçan Süpürge Örneği”, Kadın Çalışmaları Dergi¬si, cilt 1, sayı: 3.
• Gök, F. ve Şahin, A. (2003) İnsan Haklarına Saygılı Bir Eğitim Ortamına Doğru, İstan¬bul, Tarih Vakfı.
• Hayat Bilgisi Programı (1968), İlköğretim Okulu Programı, MEB, 4. Basılış: Ankara, 1997 içinde.
• Helvacıoğlu, F. (1996) Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik (1928-1995), Kaynak Yay.
• KSSGM (2004) İstatistiklerle Kadının Durumu, Ankara.
• KSSGM (2003a) Kadın ve Çocuk Hakları Açısından Yeni Türk Medeni Kanunu, Ankara.
• KSSGM (2001) Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi ve İhtiyari Protokol, Ankara.
• KSSGM (2003b) Pekin+5 Siyasi Deklarasyonu ve Sonuç Belgesi - Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu, Ankara.
• KSSGM (2006) Töre ve Namus Cinayetleri ile Kadınlara ve Çocuklara Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan TBMM Araştırma Komisyonu Raporu, Ankara.
• MEB Tebliğler Dergisi, Kasım 1997, cilt:60, sayı:2482.
• MEB Tebliğler Dergisi, Ocak 1998, cilt:61, sayı:2484.
• Tanrıöver, H.U. (2003) “Ders Kitaplarında Cinsiyet Ayrımcılığı”, Ders Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları, İstanbul, Tarih Vakfı.
• Tarih Vakfı (2003) İnsan Haklarına Duyarlı Ders Kitapları İçin, İstanbul.
• TÜSİAD, KAGİDER (2008) Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler Ve Çözüm Önerileri, İstanbul.
• Gümüşoğlu, F., Ders Kitaplarında Cinsiyet-çiliğin 80 Yıllık Serüveni, 11.02.2005, www. huksam.hacettepe.edu.tr/cinsiyet.html [21.12.2006].
• Ünsür, A., “8 Yıllık Temel Eğitim Meselesi ve Ortaya Çıkaracağı Problemler”, 16.5.1997, www.egitim.aku.edu.tr/unsur. html [10.12.2006].
• (Hükümet Programları, Kalkınma Planları, 2003 Acil Eylem Planı ve 2005 yılı İlköğre- tim Hayat Bilgisi ve Türkçe Programlarına da internetten ulaşılmıştır.)