Engelli Öğrencilerin Engelliliğe İlişkin Algılarının Eğitim Yaşantılarına Yansıması

Yıl 2020, Cilt: 31 Sayı: 3, 1153 - 1175, 24.07.2020

Huriye İrem Kalaycı Kırlıoğlu , Özlem Karakuş

https://doi.org/10.33417/tsh.733676

Öz

Bu çalışmanın amacı 2015-2017 yılları arasında, Konya’da Engelli Öğrenci Birimi’ne başvuran 19-27 yaşları arasındaki engelli üniversite öğrencilerinin engelliğe ilişkin algılarını ve bunun eğitim yaşamlarına etkisini değerlendirmektedir. Bu amaca ulaşabilmek amacıyla nitel araştırma yöntemi kullanılarak 13 engelli üniversite öğrencisine “engelliliğin onlar için ne ifade ettiği, eğitim fırsatlarına ulaşmada engel durumlarının etkisini nasıl değerlendirdikleri, yaşıtlarından farklı olduklarını ne zaman fark ettikleri (nasıl fark ettikleri ve ne hissettikleri), kendi engel türlerini diğer engel türleri arasında nasıl değerlendirdikleri ve Engelli Öğrenci Birimi’nin engellilik konusunda farkındalık yaratmada nasıl bir etkisinin olduğu” gibi sorular yöneltilmiştir. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formuyla derinlemesine görüşme yapılarak toplanmıştır. Yapılan görüşmeler ses kayıt cihazıyla kayıt altına alınmış ve aynı gün yazıya aktarılmıştır. İçerik analizi yapılarak benzer ve aynı ifadeler kategorilere ayrılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, gelecekteki çalışmaların engellilerin algılarına ve diğer üniversitelerdeki Engelli Öğrenci Birimlerinin işlevlerine odaklanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Engellilik, engelli öğrenci, eğitim ve engellilik, algı

REFLECTION OF THE PERCEPTIONS OF STUDENTS WITH DISABILITIES ON THEIR DISABILITIES TO EDUCATION EXPERIENCES

Öz

The aim of the present study is to evaluate perceptions of the disabled university students for their disabilities, at the ages of 19-27 and applying to Department of Disabled Students of a university in Konya between 2015-2017, and to investigate its reflections on students’ educational lives. In order to achieve this target, 13 participants with disabilities were asked such questions as “what disability means for them, how they have assessed the effects of their disabilities on access to educational opportunities when they realized that they were different from their peers (how they realized and what they felt), how they assess or perceive their own disability compared with other types of disabilities, and how effective Department of Disabled Students of a university is in raising awareness for disabilities” by using qualitative research method. The data were compiled via in-depth interviews with a semi-structured interview form. The interviews were recorded with the voice recorder and deciphered on the same day. By analyzing the content, similar and same expressions were categorized. According to these results, it is suggested for the future work to focus on the self-perceptions of the disabled people and the functions of Departments of Disabled Students in other universities.

Anahtar Kelimeler

Disability, disabled student, education and disability, perception

Kaynakça

• Ahlborn, L. J., Panek, P. E., & Jungers, M. K. (2008). College students’ perceptions of persons with intellectual disability at three different ages. Research in Developmental Disabilities, 29(1), 61-69.
• Akbulut, S. (2012). Gerçekten eşit miyiz? Acı (ma), zayıf gör (me) ve yok say (ma) ekseninde engelli ayrımcılığı. K. Çayır ve MA Ceyhan (der.), Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akgül, M. K., & Vercan, R. (2003). Özürlülerin işgücü niteliklerinin arttırılması için eğitimlerinde bilgisayar teknolojilerinin kullanımı. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi.
• Artan, İ., & Balat, G. U. (2003). Okul öncesi eğitimcilerinin entegrasyona ilişkin bilgi ve düşüncelerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 65-80.
• Atay, M. (1999). İşitme engelli çocukların eğitiminde temel ilkeler. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Aykara, A. (2011). Kaynaştırma eğitimi sürecindeki bedensel engelli öğrencilerin sosyal uyumlarını etkileyen etmenler ve okul sosyal hizmeti. Toplum ve Sosyal Hizmet, 22(1), 63-84.
• Bayazıt, B., Meriç, B., Adın, M., & Seyrek, E. (2007). Eğitilebilir zihinsel engelli çocuklarda eğlenceli atletizm antrenman programının psikomotor özelliklere etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4, 173-176.
• Butdisuwan, S. (1999). Information Services to the Disadvantaged Person: A Challenge for Information Professionals in Thailand. Paper presented at the 65th IFLA Council and General Conference, Bangkok, Thailand.
• Bülbül, M. Ş. (2009). Doğuştan görme engellinin Türkiye'de fizikçi olabilme ihtimali. Eleştirel Pedagoji, 2(7), 52-59.
• Cüceloğlu, D. (2015). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çolak, M., & Çetin, C. (2014). Öğretmenlerin engelliliğe yönelik tutumları üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1), 191-211.
• Danış, Z. (2001). Otistik çocuklar. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 1(2), 65-82.
• Demirbilek, M. (2013). Zihinsel engelli bireylerin ve ailelerinin gereksinimleri. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 7(3), 58-64.
• Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.
• Fırat, A. S. (2008). Belediyelerin engellilere dönük sosyal hizmet projeleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 19(1), 89-100.
• Genç, Y., & Çat, G. (2013). Engellilerin istihdamı ve sosyal içerme ilişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-393.
• Graneheim, U. H., & Lundman, B. (2004). Qualitative content analysis in nursing research: concepts, procedures, and measures to achieve trustworthiness. Nurse education today, 24(2), 105-112.
• Güllüpınar, F. (2013). Toplumsal ilişkiler kıskacında zihin engelli olan bireyler ve aile yapıları: Eskişehir'de engelli ailesi hakkında sosyolojik bir alan çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(1), 41-64.
• Gürgür, H., Kış, A., & Akçamete, G. (2014). kaynaştırma öğrencilerine sunulan bireysel destek hizmetlere ilişkin öğretmen adaylarının görüşlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 11(3), 689-701.
• Hsieh, H.-F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277-1288.
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (SPSS Uygulamalı). İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Işıkhan, V. (2005). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin psiko-sosyal ve sosyoekonomik sorunları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 35-52.
• Karataş, K., & Oran, B. (2007). Engelliler: Siyasetin periferinde kalanlar. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 7(2), 4-19.
• Kaya, F. (2010). Engelli Çocuklarda Depresyon ve Kaygı Düzeyi. Adana: Nobel Kitabevi.
• Koçman, A., & Tufan, İ. (2005). Engelliler için normal bir yaşam. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 5(2), 49-53.
• Kurnaz Özdemir, D. (2012). Ortopedik engelli kadınların sorun ve beklentileri üzerine bir araştırma: Tuzla ilçesi örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(1), 67-81.
• Mahmut, A., & Karademir, T. (2011). İşitme engelli öğrencilerin Benlik saygılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 165-179.
• Mutlu, A., Piştav-Akmeşe, P., & Kerem-Günel, M. (2008). Serebral Paralizi'li çocukların annelerinin perpektifinden yürüyüşleri ve geleceğe yönelik beklentileri. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 8(1-2), 87-98.
• Naçar, M., Çetinkaya, F., & Baykan, Z. (2012). Kayseri il merkezinde özürlülük, sakatlık ve engellilik prevalansı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(1), 71-80.
• Östring, H., & Nieminen, S. (1982). Concept of self and the attitude of school-age CP children towards their handicap. International Journal of Rehabilitation Research, 5(2), 235-236.
• Özbek, R. (2005). Eğitim programlarının bireyselleştirilmesinin sebepleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(11), 66-83.
• Özgür, İ. (2008). Engelli Çocuklar ve Eğitimi: Özel Eğitim. Adana: Karahan Kitabevi.
• Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, H., Akın, R., & Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156-164.
• Öztabak, M. Ü. (2018). Examination of the perceptions on the view of preschool teachers about school counselor. Journal of Education and Training Studies, 6(6), 13-24.
• Öztürk, C. Ç., & Eratay, E. (2010). Eğitim uygulama okuluna devam eden zihin engelli öğrencilerin öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı hakkında görüşlerinin belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 145-159.
• Pehlivan, K. B., & Baykara-Acar, Y. (2009). Çocuklar ve eğitimde dışlanma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(2), 27-38.
• Pehlivanoğlu, B. (2012). Konaklama yapılarının engellilere yönelik oda düzenlemelerinin irdelenmesi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(4), 27-35.
• Sadioğlu, Ö., Batu, E. S., & Bilgin, A. (2012). Sınıf öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırılmasına ilişkin görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 399-432.
• Salderay, B. (2012). Engelli bireylerin yapmış olduğu görsel sanatlar çalışmalarının engelli birey aileleri ve engelli bireylerle çalışan eğitimciler tarafından değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 219-229.
• Sirel, B., Boyacıgil, O., Duymuş, H., Konaklı, N., Altunkasa, F., & Uslu, C. (2012). Çukurova Üniversitesi yerleşkesi açık alanlarının fiziksel engelliler bakımından ulaşılabilirliğinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27(1), 53-72.
• Subasioglu, F. (2008). Üniversitelerin bilgi ve belge yönetimi bölümleri’nin “engellilik farkındalığı” üzerine bir araştırma. Bilgi Dünyası, 9(2), 399-430.
• Şahin, S., & Çiçek, Ç. (2008). Normal Gelişim Gösteren ve Özel Gereksinimli Çocukların Kendilerini ve Birbirlerini Algılayışlarının İncelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 19(1), 101-118.
• Tortop, H. S., Kandemir, B., Kaya, Ö. E., & Demir, F. (2015). Öğretmen adaylarının zihin engelli birey kavramına yönelik algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (Özel Sayı), 307-322.
• Tuğrul, B., Üstün, E., Akman, B., Erkan, S., & Şendoğdu, M. (2001). Okulöncesi öğretmenlerinin özel eğitime gereksinim duyan çocukların normal yaşıtlarıyla kaynaştırılmasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 1(2), 27-40.
• Tuncer, A. T., Karasu, N., Altunay, B., & Güler, Ö. (2011). Türkçe ilköğretim kitaplarında engel ve engellilik: Bir doküman analizi örneği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 439-457.
• Tümkaya, S. (2001). Engelli çocukların ailelerine yönelik psikolojik danışma hizmetleri gereksinimi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 1(2), 95-102.
• Türkoğlu, N., & Artan, İ. (2001). Zihinsel engelli çocukların anne ve babalarının kaygı düzeylerine etki eden etmenlerin incelenmesi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 1(2), 41-53.
• Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, B. Y., & Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri, 7(1), 42-47.
• Ulutaşdemir, N. (2007). Engelli çocukların eğitimi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(5), 119-130.
• Ünal, A. (2010). Türk çocuk edebiyatında engellilerin temsili (1969-2009). Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Edebiyatı Bölümü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yavuz, H., Baran, G., & Biçaksçi, M. Y. (2010). İşitme engelli ve işitme engeli olmayan 9-17 yaş grubundaki çocuların sosyal uyumlarının karşılaştırılması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 7-23.
• Yelpaze, İ., & Türküm, A. S. (2018). Engellilere yönelik çok boyutlu tutum ölçeğinin türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 167-187.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Arastirma Yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Zan, B., & Özgür, İ. (2004). Engelli çocuk, engelli aile. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(27), 18-27.