Engelli Çocuğa Sahip Anne-Babaların Çocuk Yetiştirme Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 33 Sayı: 4, 1121 - 1140, 30.10.2022

Arzu Özyürek

https://doi.org/10.33417/tsh.1061679

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, engelli çocuğa sahip anne ve babaların çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi, çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma grubunu, okul öncesi engelli çocuğu olan 147 ve ilkokul dönemi engelli çocuğu olan 157 anne-baba oluşturmuştur. Annelerden hem kendileri hem de eşleriyle ilgili bilgiler edinilmiştir. Böylece toplam 304 veri değerlendirmeye alınmıştır. Verilerin toplanmasında Özyürek (2017) tarafından geliştirilen Anne-Baba Tutum Ölçeği (A ve B formları) ve Eşlerin Çocuk Yetiştirmeye Yönelik Tutum Ölçeği (A ve B formları) kullanılmıştır. Verilerin analizinde, anne ve babaların çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesinde Spearman Brown Korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Anne ve babaların, çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen kişisel değişkenlerin belirlenmesi amacıyla CHAID analizinden yararlanılmıştır. Sonuç olarak; anneler daha hoşgörülü iken babaların daha baskıcı ve otoriter tutuma sahip oldukları, anne ve babaların çocuk yetiştirme tutumlarının benzerlik gösterdiği belirlenmiştir. Annelerin demokratik tutumlarını etkileyen en önemli değişkenin aile yapısı, babaların demokratik tutumlarını etkileyen en önemli değişkenin çocuk sayısı ve annenin öğrenim düzeyi olduğu belirlenmiştir. Anne-babaların çocuklarına yönelik baskıcı ve otoriter tutumlarını etkileyen en önemli değişkenin babanın öğrenim düzeyi ve mesleği olduğu belirlenmiştir. Babaların aşırı hoşgörülü tutumlarının ise annelerin çalışıp çalışması ve çocuk sayısından etkilendiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Engelli çocuğa sahip ebeveynler, Anne-baba tutumları, Özel gereksinimli çocuklar

Determination of Child Rearing Attitudes and Influencing Factors of Parents with Disabled Children

Öz

In this study, it is aimed to examine the child-rearing attitudes of parent with disabled children in a comparative way, and to determine the factors affecting child rearing attitudes. The study group consisted of 147 parents with at preschool age disabled children and 157 parents with at primary school age disabled children. Information was received from the mothers about themselves and their wievs’ child rearing attitudes. Thus, a total of 304 data were evaluated. Parental Attitude Scale (A and B forms) and Attitude Scale for Spouses to Raising Children (A and B forms) developed by Ozyurek (2017) were used. Spearman Brown Correlation analysis was used to determine the relationship between parents’ child rearing attitudes. CHAID analysis was used to determine the personal variables affecting the child rearing attitudes of parents. As a result, it was determined of the mothers had more tolerant and fathers had more repressive and outhoritarian attitudes for children. It was determined that the attitudes of mothers and fathers to raise children are similar. It was determined that the most important variable affecting the democratic attitudes of mothers is family structure, the most important variables affecting the democratik attitudes of fathers are number of children and the level of education of the mothers. It was determined that the most important variable affecting the repressive and authoritarian attitudes of mothers-fathers are father’s eduation level and profession. It was determined that fathers’ extremely tolerant attitudes had affected by the whethers mother work and number of children.

Anahtar Kelimeler

Parents with children with disabilities, Parents' attitudes, Special with children, Attitudes

Kaynakça

• Akın, M. H. (2019). Sosyal etkileşim ve sosyal benlik kaynağı olarak aile. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 3(1), 1-14.
• Avşaroğlu, S. ve Çavdar, İ. (2018). Görme engelli çocuğa sahip anne-babaların kaygı düzeylerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 105-122.
• Aydoğdu, F. (2020). Aile ile ilgili temel kavramlar ve aile kuramları. R. Pekşen Akça ve F. Aydoğdu (Ed.), Aile Eğitiminde Güncel Konular içinde (ss. 1-32). Ankara: Eğiten.
• Balcı, A. (2021). COVID-19 pandemi döneminde engelli çocuğu bulunan çalışan ebeveynlerin yaşadığı sorunlar, sosyal hizmet ve desteğin önemi. Social Sciences Research Journal, 10 (4), 824-831.
• Balcı, S., Kızıl, H., Savaşer, S., Dur, Ş. ve Mutlu, B. (2019). Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerin yaşadığı güçlüklerin ve aile yükünün belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 10(2), 124-130.
• Bongaarts, J., Mensch, B. & Blanc, A. (2017). Trends in the age at reproductive transitions in the developing world: The role of education. Population Studies, 71(2), 139-154. http://dx.doi.org/10.1080/00324728.2017.1291986.
• Canarslan, H. ve Ahmetoğlu, E. (2015). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşam kalitesinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 13-31.
• Canatan, K., Konbak, E., Aslan, T., Özdemir, M. ve Yılmaz, Ö. M. (2020). Geleneksel ve modern ailelerde çocuk yetiştirme tutumları. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 151-165.
• Chandramuki, I., Sahstry, V. K. ve Vranda, M. N. (2012). Attitudes of parents towards children with spesific learning disabilities. Disabilty, CBR & Inclusive Development, 23(1), 63-69.
• Daggett, J., O'Brien, M., Zanolli, K. ve Ekiz Peyton, V. (2000). Parents' attitudes about children: Associations with parental life histories and child-rearing quality. Journal of Family Psychology. 14, 187–199.
• Dilekmen, M. ve Aydoğdu, F. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 570-585.
• Eraslan, E. ve Coşgun, M. (2021). Engellilerin toplumsal entegrasyonunda siyasal temsil üzerine bir deneme: Türkiye Özürlüsü ile Mutludur Partisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 3-27.
• Fırat, S. (2016). Otistik çocukların anne-babaların depresyon ve kaygı düzeyleri. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 41(3), 539-547.
• Gürkan, R. ve Altay, B. (2021). Zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(4), 791-798.
• Grusec, J. E. ve Danyliuk, T. (2014). Parents’ attitudes and beliefs: their impact on children’s development. Encyclopedia on Early Childhood Development. Erişim: https://www.child-encyclopedia.com/parenting-skills/according-experts/parents-attitudes-and-beliefs-their-impact-childrens-development 18.01.2022.
• Güler, M. (2020). Engelli çocuğu olan annelerin evlilik uyumlarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 01-18.
• https://www.britannica.com/topic/family-kinship. (2020). Family. Erişim: 21.01.2022.
• İlhan, T. (2017). Özel gereksinimli 3-6 yaş çocukların ebeveynlerinin stres düzeyleri ile rolleri arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 383-400.
• Karaman, S. (2019). Üst kuşak ebeveynlik tutumlarının kişilerin ebeveynlik tutumlarını yordayıcı etkisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Arastırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Omoniyi, M. B. I. (2014). Parental attitude towards disability and gender in the Nigerian context: imhlications for conselling. Mediterranean Journal of Social Sciences 5(20), 2255-2260.
• Özen, A., Çolak, A., ve Acar, Ç. (2002). Zihin özürlü çocuğa sahip annelerin günlük yaşamda karşılaştıkları problem davranışlarla ilgili görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 1-13.
• Özmen, D. ve Çetinkaya, A. (2012). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadığı sorunlar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28(3), 35-49.
• Özyürek, A. (2017). Anne-Baba Çocuk Yetiştirme Tutum Ölçeklerinin Geliştirilmesi. Karabük Üniversitesi BAP tarafından desteklenen KBÜ-BAP-16/1-KP-073 no’lu proje.
• Özyürek, A. (2021). Aile ve ebeveynlik A. Özyürek ve A. Çetin (Ed.), Farklı Kültürlerde Aile ve Çocuk içinde (ss. 1-30). Ankara: Vize.
• Özyürek, A. ve Ergün, Ş. (2021). Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılı ve Normal Gelişim Gösteren 9-12 Yaş Grubu Çocuğa Sahip Annelerin Çocuk Yetiştirme Tutumlarının İncelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 19(2), 1-14. Doi: 10.18026/cbayarsos.545390.
• Özyürek, A. ve Ogelman, H. G. (2021). Anne-babaların çocuk yetiştirme tutumlarının belirlenmesinde karşılaşılan güçlükler ve güvenirlik sorunu. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Advance online publication. doi: 10.16986/HUJE.2020060126.
• Rosenbaum, P.L., Armstrong, R. W. ve King, S. M. (1987). Parental attitudes toward children with handicaps: new perspectives with a new measure. Developmental and Behavioral Pediatrics, 8(6), 327-334.
• Saleem, U. (2020). Attitude of parents towards their physically handicapped children and perceived family support in tehse children. International Journal of Emergency Mental Health and Human Resilience, 22(3), 42-47.
• Schneider, B., Atkinson, L. ve Tardif, C. (2001). Child-parent attachment and children’s peer relations: A quantitative review. Developmental Psychology, 37 (1), 86-100. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11206436.
• Sümer, N., Gündoğdu Aktürk, E. ve Helvacı, E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Şen, B. ve Aykara, A. (2018). Görme engelli ve zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde öfke yönetiminin karşılaştırılması. Toplum ve Sosyal Hizmet 29(1), 27-45.
• Şirvanlı Özen, D. ve Olgaç, D. (2019). Kişiler arası kabul red kuramının ebeveynliğe bakışı. A. Güre (Ed.), Aile Sistemleri içinde (ss. 22-3). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Tatlı, S., Selimoğlu, H. ve Bademci, D. (2012). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden annelerin aile hayatı ve çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 101-114.
• Ulferts, H. (2020). Why parenting matters for children in the 21st century: An evidence-based framework for understanding parenting and its impact on child development.OECD Education Working Paper No:222.https://dx.doi.org/10.1787/129a1a59-en.
• Vural Yüzbaşı, D. (2019). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin iyi oluşlarının başa çıkma tarzları, aile gereksinimleri ve sosyal destek değişkenleriyle modellenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 107-134.
• Yıldırım, B. (2020). Sosyal hizmet uygulamasında Bowen’in aile sistemleri yaklaşımı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(47), 287-312.