Sosyal Yardım Başvurusunda Bulunan Bireylerin Psikolojik Belirti Düzeyleri ile Algıladıkları Sosyal Destek Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 1, 19 - 44, 31.01.2023

Tuğba Toptaş Doğa Başer

https://doi.org/10.33417/tsh.1103495

Öz

Yoksulluk dünyada geniş kitleleri etkileyen, çok boyutlu bir sosyal sorundur. Her çağda ve her toplumda farklı boyutlarda varlığını göstermektedir. Yoksulluk sorunu ve bu sorun ile ilgili mücadele yöntemleri değerlendirildiğinde, sosyal yardımlar önemli bir başlık olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırmanın amacı, sosyal yardım başvurusunda bulunan bireylerin psikolojik belirti düzeyleri ile sosyal destek algılarının belirlenmesidir. Araştırma nicel araştırma deseninde tasarlanmış olup tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Konya’nın Beyşehir ilçesinde ikamet eden ve 2018 yılında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’ndan (SYDV) sosyal yardım alan 369 birey araştırma kapsamında örnekleme dahil edilmiştir. Araştırma verileri soru formları aracılığıyla yüz yüze, anlık ve yazılı olarak toplanmıştır. Bu kapsamda soru formu, demografik bilgiler ile konuya ilişkin düşünceleri içeren sorulardan oluşan anket formu ve Kısa Semptom Envanteri (KSE) ile Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; cinsiyet, medeni durum, hanede yaşayan kişi sayısı ve çalışma durumu değişkenleri, sosyal yardıma başvuran bireylerde psikolojik belirti ve algılanan sosyal destek düzeyini etkilemektedir. Araştırma sonucunda, sosyal yardım alan bireylerin psikolojik belirti düzeyleri ile algıladıkları çok boyutlu sosyal destek arasında düşük düzeyde, ters yönlü (Pearson korelasyon: -0,259) ve anlamlı bir ilişki olduğu (p<0,01) saptanmıştır. Sonuç olarak, sosyal yardım alan bireylerin algıladıkları sosyal destek arttıkça psikolojik belirti düzeylerinin azaldığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik belirti, sosyal destek, sosyal yardım

Investigating The Relationship Between Psychological Symptom Level and Perceived Social Support Of Individuals Applied for Social Assistance

Öz

Poverty is a social problem with multiple aspects that affects large populations in the world. It has existed in every era and society to various extents. When the problem of poverty and possible solutions for this problem are considered, social assistance emerges as an important topic. The purpose of this study is to identify the psychological symptom levels and social assistance perceptions of individuals who apply for social assistance within the context of poverty and social assistance. The study is designed as a quantitative research using the relational screening model among the screening models. 369 participants, who reside in Beyşehir district of Konya province and received social assistance from Social Assistance and Solidarity Foundation in 2018, were included in the sample of the research. The research data were collected through face-to-face, instant and written surveys. In this context, a questionnaire form consisting of questions regarding the participants demographic information and views about the subject, Brief Symptom Inventory (BSI) and Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS) were used. According to the results of the study, the variables of gender, marital status, number of people in the household, and employment status affect the levels of psychological symptoms and social assistance perceptions of the individuals who applied for social assistance. As a result of the study, a low level of inverse (Pearson’s correlation: -0,259) and significant (p<0,01) relationship was found between the psychological symptom levels of individuals who received social assistance and their multidimensional social support perceptions. In conclusion, it was seen that as the social support perceptions of the individuals who receive social assistance increases, their level of psychological symptoms decreases.

Anahtar Kelimeler

Psychological symptom, social support, social assistance

Kaynakça

• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2019). Asgari ücretin net hesabi ve işverene maliyeti. Erişim adresi: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/3278/2019_onikiay.pdf)
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2020). 2019 yılı faaliyet raporu. Erişim adresi: https://ailevecalisma.gov.tr/media/49934/acshb_2019_yili_faaliyet_raporu.pdf
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2018). 2017 yılı faaliyet raporu. Erişim adresi: https://ailevecalisma.gov.tr/Uploads/idb/uploads/pages/faaliyet-raporlari/2017-yili-faaliyet-raporu.pdf
• Arabacı, R.Y. (2017). Gelir dağılımı ve yoksulluk. A. Tokol, Y. Alper (Yay. Haz.). Sosyal Politika içinde (s. 178-200). Bursa: Dora Yayın.
• Ardahan, M. (2006). Sosyal destek ve hemşirelik. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 68-75.
• Atkaya, H. Ç. (2014). Yeni Depresyon ve/veya dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almış erişkinlerde psikotrop ilaçların (psikostimülan, antipsikotik, antidepresan ilaçların) periferik lökositlerde erken dna hasarına etkisinin comet analizi kullanılarak incelenmesi (Uzmanlık Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli). Erişim adresi: http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/handle/11499/2359
• Başbakanlık Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (BASAGM), (2010). Sosyal Yardım Algısı ve Yoksulluk Kültürü. Ankara: Ermat Yayıncılık.
• Bauman, Z. (2015). Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına Mıdır? İstanbul: Ayrıntı Yayıncılık.
• Brooks-Gunn J., Klebanov, P., Smith, J.R. ve Lee, K. (2001). Effects of combined public assistance and employment on mothers and their young children. Women and Health, 32(3), 179 210.
• Çamur-Duyan, G. (2010). Yoksulluğun kadınlaşması: Altındağ örneği. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 6(22), 19-29.
• Derogatis, L., (1992). The brief symptom inventory: Administration, scoring, and procedures manual-II. Clinical Psychometric Research.
• Ditch, J. (1999). Full circle: a second coming for social assistance. J. Clasen, (Yay. Haz.), Comparative Social Policy Concepts, Theories and Methods içinde (s.114-135). UK-USA: Blackwell.
• Eker, D., Arkar, H. & Yaldız, H. (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Erdoğan, N. (2002). Yoksulluk halleri, Türkiye’de kent yoksulluğunun görünümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ferreira F.H.G. & Ravallion M. (2008). Global poverty and inaquality: a review of the evidence. Policy Research WP 4623, World Bank. Fissuh, E. & Harris, M. (2004). Modelling determinants of poverty in Eritrea: A new approach. Erişim adresi: http://repec.org/esAUSM04/up.26810.1088476172.pdf
• Freud, S. (2015). Mutluluk dediğimiz şey (P. Demirel, Çev.). İstanbul: Aylak Adam Yayınevi. Güngör, F. & Özuğurlu, M. (1997). “İngilliz Yoksul Yasaları: paternalizm, piyasa ya da sosyal devlet. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Gelişme ve Toplum Araştırmaları Merkezi, Tartışma Metinleri, http://www.manevisosyalhizmet.com/wp-content/uploads/2015/10/ingiliz-yoksul-yasalari.pdf.
• Haushofer, J. & Fehr, E. (2014). On the psychology of poverty. The Science of Inequality, 344, 862-67.
• Herrman H., Saxena, S. & Moodie, R. (O. Taycan ve B. Coşkun, Çev.). (2018). Ruh sağlığı nedir? Ruh sağlığını güçlendirme: kavramlar, kanıtlar, uygulamalar- özet rapor içinde (s. 5-10). Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-our-response
• Hür, S. D., Andsoy, I. I., Şahin, A. O., Kayhan, M., Sefa, E., Zünbül, N. & İnanmaz, N. (2014). Karabük Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinde depresif belirtiler. Journal of Psychiatric Nursing, 5(2), 72-6.
• İslamoğlu, A. H. & Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Jou, Y.H. & Fukada, H. (1995). Effect of social support from various sources on the adjustment of Chinese students in Japan. Journal of Social Psychology, 135(3), 305-311.
• Karadoğan, E. (2015). Sosyal yardımların psikososyal mitleri. Çalışma ve Toplum, 46, 123-154.
• Karadoğan, E. (2018). Sosyal yardımlar zararlı (mı?): “Bir paket makarnanın öz saygı düzeyine etkisive klientalizm sorgulaması. D. Kutlu (Yay. Haz.), Sosyal yardım alanlar- emek, geçim siyaset ve toplumsal cinsiyet içinde (s. 207-224). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kaya, B. (2007). Depresyon: Sosyo-ekonomik kültürel bakış. Klinik Psikiyatri, 10 (Ek 6), 11-20.
• Karatay, A. (2010). Türkiye’de yoksulluk, yoksullukta değişmeler ve sosyal hizmetlerin artan önemi. U. Semerci (Yay. Haz.), İnsan hakları ihlali olarak yoksulluk içinde (s. 22). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kesgin, B. (2016). Sosyal belediyecilik uygulamalarında sivil toplum ortaklığı. Strategic Public Management Journal (SPMJ), 4, 83-94.
• Kırlıoğlu, M. & Özata, M. (2015). The evaulation of quality of life of families who get social and economic support: Konya sample. International Healthcare Management Conference (IHMC)’de sunulan bildiri, Gümüşhane, Türkiye, 525-532.
• Kırlıoğlu, M. (2015). Sosyal ve ekonomik destek alan ailelerde yoksulluk, sağlık ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi: Konya örneği (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya).
• Kutlu, D. (2018). Türkiye’de yoksulların sosyal yardım deneyimi üzerine gözlemler. D. Kutlu (Yay. Haz.), Sosyal yardım alanlar- emek, geçim siyaset ve toplumsal cinsiyet içinde (s. 21-40). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meehan, M.P., Durlak, J.A. & Braynt, F.B. (1993). The relationship of social support to perceived control and subjective mental health in adolescents. Journal of Community Psychology, 21, 49-55.
• Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA), (2011). Beyşehir ilçe raporu. Erişim adresi: https://www.mevka.org.tr/Yukleme/Uploads/Dsyqs4v1X719201730126PM.pdf
• Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA), (2019). Beyşehir ilçe raporu. Erişim adresi: http://www.konyadayatirim.gov.tr/images/dosya/BEYŞEHİR.pdf
• Mittelmark, M., Puska, P., O’Byrne, D. & Tang, K. (O. Taycan ve B. Coşkun, Çev.). (2018). Sağlık ve sağlığı güçlendirme. Ruh sağlığını güçlendirme: kavramlar, kanıtlar, uygulamalar- özet rapor içinde (s. 11-16). Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-our-response
• Mulia, N., Schmidt, L., Bond, J., Jacobs, L. & Korcha, R. (2008). Stress, social support and problem drinking among women in poverty. Addiction, 103(8), 1283-93.
• Özata, M. & Kırlıoğlu, M. (2015). Evaluation of socio-demographic features and poverty levels of families who get social and economic support. International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR)’de sunulan bildiri, Vienna, Austria, 669-678.
• Özata, M., Kırlıoğlu, M. & Başer, D. (2014). Sağlığın sosyal belirleyicilerinden yoksulluk: bir literatür değerlendirmesi. G. Polat ve M.A. İçağasıoğlu-Çoban, (Yay. Haz.), Yoksulluk ve sosyal hizmet yeni zorluklar ve yaklaşımlar içinde (s. 157-186). İstanbul: Sosyal Çalışma.
• Özata, M., Kırlıoğlu, M. & Kalaycı Kırlıoğlu, H. İ. (2016). Sosyal ve ekonomik destek alan ailelerin sağlık durumlarının araştırılması. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 173-90.
• Özen, M. (2015). Sosyal yardım alan bireylerin depresyon ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Ankara).
• Özgüven, H.D., Soykan, Ç., Haran, S. & Gençöz, T. (2003). İntihar girişiminde depresyon ve kaygı belirtileri ile problem çözme becerileri ve algılanan sosyal desteğin önem. Türk Psikoloji Dergisi, 18(52), 1-11.
• Özmete, E. (2013). Yoksulluk ve sosyal yardımlar. Biz Bir Aileyiz Dergisi, 2(2), 1-5.
• Öztürk, H., Nazik Sevindik, F. & Yaman, S. Ç. (2006). Öğrencilerde yalnızlık ve sosyal destek ile bunlara etki eden faktörlerin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 383-394.
• Paykel, E.S. (1994). Life eventsi social support and depression. Acta Psychiatrica Scandinavica, Supplement, 89(377), 50-58. Pedro, I. C. S., Rocha, S. M. M. & Nascimento, L. C. (2008). Social support and social network in family nursing: reviewing concepts. Rev Latino-am Enfermagem, 16(2), 324-327.
• Peterson, S. J. & Bredow, T. S. (2013). Middle range theories application to nursing research (3rd Edition). Chine: Wolters Kluwer Health Lippincott Williams & Wilkins, 108-121.
• Rahl, R. (2003). Some sceptical comments on the relationship between social support and well-being. Leisure Studies, 22(4), 357-368.
• Rosenfeld, L.R. & Richman, J.M. (1998). Low social support among at-risk adolescents. Social Work in Education, 20(4), 245-260.
• Ruh Sağlığında İnsan Hakları Girişimi (RUSİHAK), (2008). Akıl ve ruh sağlığı alanında insan hakları: 2008 Türkiye raporu sorunlar ve çözüm önerileri. Erişim adresi: https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/000/030/original/rusihakulusalrapor.pdf
• Şahin, N. H. & Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56.
• Şahin, N. H., Batıgün, A. D. & Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri (KSE): ergenler için kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13 (2), 125-135.
• TÜİK, (2019). Gelir ve yaşam koşulları araştırması. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30755
• TÜİK, (2020). Gelir ve yaşam koşulları araştırması. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2020-37404
• Turgut, M. (2017). Sosyal yardım alan ailelerin yaşam doyumu: Üsküdar örneği (Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul).
• Türk-İş, (2019). Aralık 2019 açlık ve yoksulluk sınırı. Erişim adresi: http://www.turkis.org.tr/ARALIK-2019-ACLIK-VE-YOKSULLUK-SINIRI-d340750
• Türkleş, S., Yılmaz, M., Özcan, A., Öncü, E. & Karataş, B. (2013). Kadınlarda ruh sağlığını ve aile işlevlerini etkileyen etmenler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(3), 154-62.
• UN Economic and Social Council, (2019). Special Edition: progress towards the sustainable development goals. Erişim adresi: https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/22700E_2019_XXXX_Report_of_the_SG_on_the_progress_towards_the_SDGs_Special_Edition.pdf
• UNDP, (2018). İnsani gelişme endeksleri ve göstergeleri: 2018 istatistiksel güncellemesi. Erişim adresi: http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/human_development/_nsani-geli_me-endeksleri-ve-goestergeleri--2018-statistiksel-gue.html
• UNDP, (2018). Küresel çok boyutlu yoksulluk endeksi sonuçları. Erişim adresi: http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/human_development/2018-kueresel-cok-boyutlu-yoksulluk-endeksi--cbye--sonuclar.html
• Ünlütürk-Ulutaş, Ç. (2009). Yoksulluğun kadınlaşması ve görünmeyen emek. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2, 25-40.
• WHO, (O. Taycan ve B. Coşkun, Çev.). (2018). Ruh sağlığını güçlendirme: kavramlar, kanıtlar, uygulamalar- özet rapor. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-our-response
• Yıldırım, A., Hacıhasanoğlu, R. & Karakurt, P. (2011). Postpartum depresyon ile sosyal destek arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 31-46.
• Zimet, G. D., Dahlen, N.W., Zimet, S. G. & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52, 30-41.