Türkiye'de Dezavantajlı Gruplarla Çalışan Sanat Terapistlerinin Sanat Terapisi Üzerine Görüşleri ve Uygulamaları

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 3, 553 - 577, 28.07.2023

Evren Bayramlı

https://doi.org/10.33417/tsh.1033861

Öz

Bu araştırmanın konusu, engelli, bağımlı, çocuk, mülteci gibi sosyal hizmetin hassas gruplar olarak ayırt ettiği nüfus gruplarıyla gerçekleştirilen sanat terapisi uygulamalarıdır. Bu uygulamaların iyilik hali yaratma durum ve olanaklarının incelenmesi amacıyla Türkiye’de dokuz sanat terapisi uygulayıcısı ile derinlemesine mülakat yöntemiyle hangi gruplarla sanat terapisi uygulamaları yapıldığı, hassas gruplarla gerçekleştirilen sanat terapi uygulamalarındaki önemli noktaların neler olduğu, terapi sürecinde hangi tekniklerin kullanıldığı, hassas gruplarla yapılan sanat terapisi çalışmalarında ne tür deneyimlerin oluştuğu, çalışmaların katılımcıları nasıl ve ne yönde etkilediği, ruhsal tedavi alanında çalışan insanların sanat eğitimi almalarının yaşam örüntüleri ve mesleki uygulamalarında nasıl etkiler meydana getirebileceği sorularına yanıt aranmıştır.
Çalışma sonucunda, sanat terapisi uygulamalarının dezavantajlı grupları güçlendirmede sözlü terapilere göre daha verimli, bedensel farkındalığın ve duyguların -özellikle acının- ifadesini kolaylaştırdığı, travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon vakalarında yararlı olduğu, sözlü terapilerin yetersiz olduğu çalışmalarda, açıklanabilir ve anlamlı bir dünya görüşünü desteklemesi açısından işlevsel olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Aynı zamanda sosyal hizmet eğitiminde sanatın terapi amaçlı kullanımının hem danışanlar hem uzmanlar açısından faydalı olduğu ancak sanat terapistlerinin ülkemizde sanat terapisi eğitimlerini yetersiz buldukları sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanat Terapisi, Sosyal Hizmet, Dezavantajlı Gruplar, Güçlendirme, Sağlık Antropolojisi

Opinions and Practices of Art Therapists Working with Disadvantaged Groups on Art Therapy in Turkey

Öz

The subject of this research is art therapy practices carried out with the population groups which social work distinguishes as vulnerable groups such as elderly, disabled, drug addict, refugee, etc.
In order to examine the state and possibilities of art to create beneficial change and well-being on vulnerable populations, answers to the following questions were sought through in-depth interviews with nine art therapy practitioners in Turkey: With which groups are the art therapy applications performed, what are the important points in art therapy practices with vulnerable groups, which techniques are used in the therapy process, what kind of experiences are formed in art therapy works with sensitive groups, how and in what way the studies affect the participants, if people working in the field of mental therapy are to receive art education, how will it affect their life patterns and professional practices.
As a result of the study, it has been concluded that art therapy practices are more efficient than verbal therapies in empowering disadvantaged groups facilitating the expression of bodily awareness and emotions, especially pain. They are beneficial in cases of post-traumatic stress disorder and depression. In studies where oral therapies are inadequate, they are functional in terms of supporting an explainable and meaningful world view. It has also been concluded that the therapeutic use of art in social work education is beneficial for both clients and experts, although art therapists find art therapy training insufficient in our country.

Anahtar Kelimeler

Art Therapy, Social Work, Disadvantaged Groups, Empowerment, Health Anthropology

Kaynakça

• Allen, Philip B. (2000). Is art therapy an idea or a profession? Art Therapy, 17(3), 164–164. https://doi.org/10.1080/07421656.2000.10129705
• Altınay, Deniz. (2001). Sahnede Yaratıcılık. Sistem Yayınları.
• Altınay, Deniz. (2016). Psikodrama 400 Isınma Oyunu ve Yardımcı Teknikler. Epsilon Yayınları.
• Appleton, Valerie E. (1990). Transition from trauma: Art therapy with adolescent and young adult burn patients. (Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of San Francisco, 1990). Dissertation Abstracts International, 51(5-B), 2282-2283. (University Microfilms No. 9027812)
• Appleton, Valerie E. (1993). An art therapy protocol for the medical trauma setting. Art Therapy: Journal of the American Art Therapy Association, 10(2), 71-77.
• Appleton, Valerie E. (2001). Avenues of Hope: Art Therapy and the Resolution of Trauma. Art Therapy, 18:1, 6-13, DOI: 10.1080/07421656.2001.10129454
• Atasoy, H. Tuğrul. (2013). İnsan Neden Sanat Yapar. Bilim ve Gelecek Yayınları.
• Ateş, Mehmet. (2002). Mitolojiler ve Semboller. Milenyum Yayınları.
• Avrahami, D. (2006). Visual Art Therapy's Unique Contribution in the Treatment of Post- Traumatic Stress Disorders, J Trauma & Dissociation, 6:4, 5-38, DOI:10.1300/J229v06n04_02
• Baker, B. A. (2006). Art speaks in healing survivors of war: the use of art therapy in treating trauma survivors. Journal of Aggression Maltreatment & Trauma, 12(1–2), 183–198. http://dx.doi.org/10.1300/J146v12n01 10
• Barnard, A. (2012). Simgesel Düşüncenin Doğuşu. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Bennett, S., & Nelson, J. K. (2010). Adult Attachment in Clinical Social Work Practice: Practice, Research, and Policy. http://books.google.co.uk/books?id=26jo_hwE9SIC
• Brockett, O. (2000). Tiyatro Tarihi. Dost Kitapevi.
• Bruhl, L. L. (2006). İlkel İnsanda Ruh Anlayışı. Doğubatı Yayınları.
• Buchalter, Susan. I. (2004). A Practical Art Therapy. Jessica Kingsley Publishers.
• Burcu Bostancıoğlu, Mehmet Emin Kahraman. (2017). Sanat Terapisi Yönteminin ve Tekniklerinin Sağlık- İyileştirme Gücü Üzerindeki Etkisi. Beykoz Akademi Dergisi, 150-162.
• Campbell, J. (2013). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Kabalcı Yayınları.
• Chilcotte, R. (2007). Art therapy with child tsunami survivors in Sri Lanka. Art Therapy: Journal of the American Art Therapy Association, 24(4), 156–162.
• Csikszentimihalyi, Mihaly. (1977). Beyond Boredom and Anxiety. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Çelik, Semih. (2019). Hassas Gruplarla Sanat Terapi Uygulamalarının Sanat Terapistlerin Görüşleri Açısından İncelenmesi (Basılmamış Lisans Tezi) Danışman: Evren Bayramlı. İstanbul Esenyurt Üniversitesi, İstanbul.
• Çoban, A. (2005). Müzikterapi Ruh Sağlığı İçin Müzikle Tedavi. Timaş Yayınları.
• De Botton Alain, Armstrong John. (2014). Terapi Olarak Sanat. Everest Yayınları.
• Demir, V. (2017). Dışavurumcu Sanat Terapisinin Psikolojik Belirtileri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 575-598.
• Diliberto-Macaluso, K. A., & Stubblefield, B. L. (2015). The use of painting for short-term mood and arousal improvement. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9, 228–234. doi:10.1037/a0039237. (Forkosh & Drake, 2017a) s. 75-76
• Douglas, Mary. (1966). Purity and Danger: an analysis of the concepts of pollution and taboo. Routledge.
• Drake, J. E., & Winner, E. (2012). Confronting sadness through art-making: Distraction is more beneficial than venting. Psychology of Aesthetics, Creativity and the Arts, 6, 255–261. doi:10.1037/a0026909
• Duyan, Sayar, Özbulut, Veli, Özge, Mahmut, Sosyal Hizmeti Tanımak ve Anlamak, 1. Baskı, Öncü Basımevi. Ankara, 2008.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. Kuram Yayınları.
• Eliade, M. (2015). Dinsel İnançlar Ve Düşünceler Tarihi. Kabalcı Yayınları.
• Emery, M. J. (2004). Art therapy as an intervention for autism. Art Therapy, 21(3), 143–147. https://doi.org/10.1080/07421656.2004.10129500
• Eracar, N. (2013). Sözden Öte Sanatla Terapi. 3P Yayınları.
• Erol, H. T. (2006). Bir Bilim Olarak Sosyal Hizmetin Sanatsal Yönü ve Bir Sanat Olarak Sinema ile İlişkisi.
• Estes, C. P. (2013). Kurtlarla Koşan Kadınlar. Ayrıntı Yayınları.
• Fischer, E. (2018). Sanatın Gerekliliği. Sözcükler Yayınları.
• Forkosh, J., & Drake, J. E. (2017a). Coloring Versus Drawing: Effects of Cognitive Demand on Mood Repair, Flow, and Enjoyment. Art Therapy, 34(2), 75–82. https://doi.org/10.1080/07421656.2017.1327272
• Forkosh, J., & Drake, J. E. (2017b). Coloring Versus Drawing: Effects of Cognitive Demand on Mood Repair, Flow, and Enjoyment. Art Therapy, 34(2), 75–82. https://doi.org/10.1080/07421656.2017.1327272
• Fromm, E. (2015). Rüyalar Masallar Mitler. Say Yayınları.
• Gerge, A., & Pedersen, I. N. (2017). Analyzing pictorial artifacts from psychotherapy and art therapy when overcoming stress and trauma. Arts in Psychotherapy, 54, 56–68. https://doi.org/10.1016/j.aip.2017.02.001
• Gezgin, İ. (2017). Sanatın Mitolojisi. Sel Yayınları.
• Gombrich, E. (2011). Sanatın Öyküsü. Remzi Kitapevi.
• Guseva, E. (2018). Bridging Art Therapy and Neuroscience: Emotional Expression and Communication in an Individual With Late-Stage Alzheimer’s. Art Therapy, 35(3), 138–147. https://doi.org/10.1080/07421656.2018.1524260
• Hançerlioğlu, O. (1995). Düşünce Tarihi. Remzi Yayınları.
• Hasgül, E. (2013). Sosyal Hizmet Uygulamalarında Empatinin Önemi ve Yardım İlişkisine Etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Yıl: 15 Sayı 35 ss.37-52 ISSN: 2148-9424 DOI: http://dx.doi.org/10.21560/spcd.36331
• Hasgül, E. (2016). Sosyal Hi̇zmet Uygulamalarında Sanatın Önemi̇. International Journal of Innovative Research in Education, 3(2), 55. https://doi.org/10.18844/ijire.v3i2.998
• Hass-Cohen, N., Clyde Findlay, J., Carr, R., & Vanderlan, J. (2014). Check, Change What You Need to Change and/or Keep What You Want: An Art Therapy Neurobiological- Based Trauma Protocol. Art Therapy, 31(2), 69-78 DOI: 10.1080/07421656.2014.903825
• Jones, A. R., Briar-Lawson, K., Lawson, H. A., & Hennon, C. B. (2001). Family-Centered Policies and Practices. Family-Centered Policies and Practices. https://doi.org/10.7312/bria12106
• Jung, C. G. (2007). İnsan ve Sembolleri. Okuyanus Yayınları.
• Kaban, K. (2013). Fim Terapi. Nobel Yayınları.
• Kahraman, K. (2010). Ritüellerin Toplumsal Etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, 227-236.
• Kalmanowitz, D., & Ho, R. T. H. (2016). Out of our mind. Art therapy and mindfulness with refugees, political violence and trauma. Arts in Psychotherapy, 49, 57–65. https://doi.org/10.1016/j.aip.2016.05.012
• Kamışoğlu, Süreyya. Öztürk. (2012). Jackson Pollock ve Jung İlişkisi. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi.
• Kar, Özge. (2011). Heykel ve Sanat Terapisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lande, R. G., Lande, R. G., Tarpley, V., Francis, J. L., & Boucher, R. (2010). Combat Trauma Art Therapy Scale. The Arts in psychotherapy, 37(1), 42-45. doi: 10.1016/j.aip.2009.09.007
• Leakey, R. (1998). İnsanın Kökeni. Varlık Yayınları.
• Lewin, R. (2008). Modern İnsanın Kökeni. TÜBİTAK Yayınları.
• Malchiodi, C.A. (2014). Creative arts therapy approaches to attachment issues. In C. Malchiodi & D. Crenshaw (Eds.), Creative Arts and Play Therapy for Attachment Problems (pp. 3-18). New York: Guilford Press.
• Maria Elena Garcia, Marcia Plevin, Patrizia Macagno. (2018). Yaratıcı Hareket ve Dans. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Marner, A. (2000). Bildanalys enligt Göran Sonesson, liten lathund [Pictorial analyse: A small roadmap]. www.educ.umu.se/∼marner/recent%20works.htm.
• Marner, Anders (2009). Upplevelse, tolkning, analys och samtal – bildsemiotiskt perspektiv pa teori och metod i bildbetraktande, Tilde, 12, 5–82.
• Martin, N. (2009). Art therapy and autism: Overview and recommendations. Art Therapy, 26(4), 187–190. https://doi.org/10.1080/07421656.2009.10129616
• North, Helen and K. R. (1967). Angewandte Chemie International Edition (Vol. 6, Issue 11).
• Ong, Walter J. (1982). Orality and Literacy The Technologizing of the Word. London and New York, Rotledge
• Öncü, H. (2012). Bibliyoterapi Yönteminin Okullarda Psikolojik Danışma ve Rehberlik Amacıyla Kullanılması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 147-170.
• Örnek, S. V. (1995). 100 Soruda İlkellerde Din,büyü,sanat,efsane. Gerçek Yayınevi.
• Pereschkian, N. (1998). Doğu Hikayeleriyle Psikoterapi. Beyaz Yayınları.
• Peter Felix Kellermann, M.K Hudgins. (2013). Travmadan Sağ Kurtulanlarla Psikodrama Acıyı Eyleme Dökmek. Nobel Yayınları.
• Pickford, J., Dugmore, P., Parker, J., & Bradley, G. (2017). Youth Justice and Social Work. Youth Justice and Social Work. https://doi.org/10.4135/9781526435927
• Pierson, John & Thomas, M. (2010). Dictionary Of Social Work: The Definitive A to Z of Social Work and Social Care. https://books.google.com/books?id=k_hEBgAAQBAJ&pgis=1
• Richardson, C. (2016). Expressive arts therapy for traumatized children and adolescents: A four phase model. New York: Routledge.
• Rosal, M. (1989). Adolescent art therapy. Art Therapy, 6(2), 77–78. https://doi.org/10.1080/07421656.1989.10758871
• Rubin, J. A. (2005). Child Art Therapy. In Journal of Creativity in Mental Health (Vol. 4). https://doi.org/10.1080/15401380802708783
• Sabah, L. (2011). Resimle İçgelişim. Hermes Yayınları.
• Sacks, O. (2016). Müzikofili Müzik ve Beyin Öyküleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Schore, A. (2003). The seventh annual John Bowlby Memorial Lecture Minds in the making: attachment, the self-organizing brain, and developmentally-oriented psychoanalytic psychotherapy. Revolutionary Connections Psychotherapy and Neuroscience J. Corrigall & H. Wilkinson (Eds.). New York: Karnac.
• Shore, A. (2000). Child Art Therapy and Parent Consultation: Facilitating Child Development and Parent Strengths. Art Therapy, 17(1), 14–23. https://doi.org/10.1080/07421656.2000.10129429
• Siegel, D. (2003). An interpersonal neurobiology of psychotherapy: The developing mind and the resolution of trauma. Healing trauma: Attachment, mind, body, and brain, Solomon, M.F. & Siegel, D. (Eds.). New York: Norton.
• Skareus, E. (2009). Pictorial analysis in research on education: method and concepts. International Journal of Research and Method in Education, 32(2), 167-183.
• Snir, S., Regev, D., & Shaashua, Y. H. (2017). Relationships Between Attachment Avoidance and Anxiety and Responses to Art Materials. Art Therapy, 34 (1), 20–28. https://doi.org/10.1080/07421656.2016.1270139
• Subaşı, H. (2016). Psikodrama ve Kadim Bilgelik. Epsilon Yayınları.
• Teber, Serol. (2001). Davranışlarımızın Kökeni. Say Yayınları.
• Thompson, N. (2013). Kuram ve Uygulamada Sosyal Hizmeti Anlamak. Dipnot Yayınları.
• Valtonen, K. (2016). Social Work and Migration. Social Work and Migration. https://doi.org/10.4324/9781315609669
• Zaporah, R. (2012). Doğaçlama Tiyatro Yöntemi. Mitos Boyut Yayınları.
• Zastrow, Charles. (2010). Introduction to Social Work and Social Welfare: Empowering People. Cengage Learning 9780495809524 http://books.google.com/books?id=D89nSQMCBdoC&pgis=1
• Zastrow Charles, Kirst-Ashman Karen K,. (2016). İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre. Nika Yayınları.