Kırsalda Yaşayan Yaşlıların Yoksulluk Durumları ve Yoksullukla Baş Etme Biçimleri: Satılar Köyü Örneği

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 4, 791 - 813, 31.10.2023

Betül Tamkoç , Latife Sürsavur , Asiye Erdemir Turgut , Kasım Karataş

https://doi.org/10.33417/tsh.1195061

Öz

Yaşın ilerlemesiyle emeklilik vb. nedenlerle gelir azalmakta iken yaşa bağlı sağlık sorunları nedeniyle bakım ihtiyacı ve giderler artmaktadır. Bu durum yaşlıların yoksullaşmasına neden olmaktadır. Bütün nüfus gruplarını olumsuz etkileyen yoksulluk, yaşlı nüfus gibi bazı nüfus gruplarını daha fazla etkilemektedir. Bununla birlikte yoksulluk deneyimi yaşanılan bölgenin özelliklerine göre değişiklik göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, kırsalda yaşayan yaşlıların, yoksulluk durumları ve yoksullukla baş etme biçimlerinin açığa çıkarılmasıdır. Nitel araştırma tasarımı kullanılan bu araştırmada, Ankara ili Kalecik ilçesine bağlı Satılar Köyü’ndeki 65 yaş üstü 12 yaşlı ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu, verilerin çözümlenmesinde MAXQDA 2020 programı kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre “aile ve sosyal ilişkiler”, “yaşlıların karşılaştıkları sorunlar”, “yaşlıların yoksullukla baş etme biçimleri”, “yaşlıların hizmet beklentileri” ve “toplumsal cinsiyet odağında yaşlıların durumları” olmak üzere 6 tema belirlenmiştir. Araştırmada, kırsalda yaşayan yaşlıların aile ve sosyal çevreleri ile ilişkilerinin güçlü olduğu, ileri yaşlarına rağmen üretime devam ettikleri, kendilerini yoksul olarak nitelendirmedikleri, sağlık hizmetlerine erişimde sorunlar yaşadıkları, kadınların erkeklere kıyasla yoksulluğu daha derinden deneyimledikleri sonuçları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı yoksulluğu, kırsal, kırsalda yaşlı olmak

Poverty And Methods Of Collecting Older People Living In Rural Area: The Case Of Satılar Village

Öz

In old age, while income decreases due to various reasons like retirement, the need for care and expenses increase due to age-related health problems. This situation causes the elderly to become poor. Poverty, affects all population groups negatively but it affects some population groups more, such as the elderly. However, the experience of poverty varies according to the characteristics of the region. The aim of this study is to reveal the poverty situation and coping styles of the elderly living in rural. In this study, using a qualitative research design, face-to-face interviews were conducted with 12 elderly people over the age of 65 in Satılar Village of Kalecik district of Ankara province. A semi-structured interview form developed by the researchers, and the MAXQDA 2020 program was used to analyze the data. According to the results of the research, 6 themes were determined as "family and social relations", "problems faced by the elderly", "the ways of coping with poverty", "service expectations of the elderly" and "the situation of the elderly in the focus of gender". In the research, it was found that the elderly living in rural have a strong relationship with their family and social environment, continue to produce despite their advanced age, don’t describe themselves as poor, have problems in accessing health services, women are more deeply affected from poverty.

Anahtar Kelimeler

Poverty of the elderly, rural, being old in the countryside

Kaynakça

• Ağırman , E., & Gençer, M. Z. (2017). Huzurevinde, Evde Ailesiyle ve Yalnız Yaşayan Yaşlı Bireylerde Depresyon, Yalnızlık Hissi Düzeylerinin Karşılaştırılması. Çağdaş Tıp Dergisi, 7(3), s. 234-240.
• Ak, M., & Közleme, O. (2017). Yaşlı Yoksulluğu. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 197-208.
• Akbaş, E., Taşdemir Yiğitoğlu, G., & Çunkuş, N. (2020). Yaşlılıkta Sosyal İzolasyon ve Yalnızlık. Uluslararası Toplum Araştırması Dergisi, 4542-4562.
• Aydın, K., & Güloğlu, T. (2021). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu. Sosyoekonomi, 29(48), 473-488.
• Barrientos, A., Gorman, M., & Heslop, A. (2003). Old age poverty in developing countries: contributions and dependence in later life. World Development, 31(3), 555-570.
• Bilgin, Ö. F., Tamkoç, B., & Aydoğdu, Ö. (2021). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetlerin Yerinde Yaşlanma Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(53), 963-977. doi:10.21560/spcd.vi.702917
• Bulduk, E. Ö. (2014). Yaşlılık ve Toplumsal Değişim. TSA, 53-60.
• Çamur Duyan , G., Acar, H., Baykara Acar, Y., & Karataş, K. (2007). Boşanmış Kadınların Yaşam Öyküleri ve Yoksullukla Başetme Biçimleri. Kriz Dergisi, 25-38.
• Dağ, A. (2016). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Yaşlılık ve Sosyal Dışlanma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(28), 480-500.
• Danış , M. Z. (2004). YaşlılarınEvde Bakım Gereksinimleri ve Evde Bakıma İlişkin Düşünceleri. Ankara: Güç-Vak Yayınları.
• Danış, M. Z. (2009). Türkiye'de Yaşlı Nüfusun Yalnızlık ve Yoksulluk Durumları ve Sosyal Hizmeet Uygulamaları Açısından Bazı Çıkarımlar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(1), 67-84.
• Demirel, K. M. (2019, Aralık). Yüksek Lisans Tezi. Yaşlılıkta Karşılaşılan Uyum Güçlükleri ile Başarılı Yaşlanmanın İncelenmesi, 14. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Doğan, E. M., & Tatlı, H. (2014). İnsani Gelişme ve Yoksulluk Bağlamında Türkiye'nin Dünyadaki Yeri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 99-124.
• Ensari, S. (2010). TÜİK’in yoksulluk analizleri üzerine. Maliye ve Finans Yazıları, 1(87), 9-15.
• Fadıloğlu, Ç. (1992). Yaşlılıkta Psikososyal Sorunlar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 8(2), 65.
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı . (2012). Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi Ulusal Eylem Planı 2012-2016. Ankara: Eğitim Yayım Ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı.
• Gürer, A., Küdür, Ç. F., & Atalan Özlen, N. (2019). Yaşlı Bakım Hizmetleri. Journal of Health Services and Education, 1-6.
• Hansen, T., Slagsvold, B., & Moum, T. (2008). Financial Satisfaction in Old Age: A Satisfaction Paradox or a Result of Accumulated Wealth? Social Indicators Research, 323-347.
• Hofferth, S. L., & Iceland, J. (1998). Social Capital in Rural and Urban Communities. Rural Sociology, 63(4), 574-598.
• Karadeniz, O., & Durusoy Öztepe, N. (2013). Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu. Çalışma ve Toplum, 38(3), 77-102.
• Karakaş, M. (2010). Küresel Yoksulluğun Öteki Yüzü: Yeni Yoksulluk Ve Sosyal Dışlanma. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 12(2), 1-16.
• Karakuş, B. (2015). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Kurumsal Bakım İhtiyacı, Tespit ve Öneriler. Ankara: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Karataş , K. (2003b). Yoksullukla Mücadele, Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Sosyal Yardımlar. G. Erdost (Dü.), Türkiye İnsan Hakları Hareketi Konferansı: 2002 Bildirileri. içinde Ankara: Ankara: Türkiye İnsan Hakları Vakfı.
• Karataş, K. (2003a). Yoksulluk, Yoksullukla Savaşımda Sivil Toplum ve Etik Boyut: Bir Sosyal Hizmet Yaklaşımı. A. E. Bilgili, & İ. Altan (Dü.), Yoksulluk. içinde I, s. 90-103. İstanbul: Deniz Feneri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği.
• Karataş, K., & Duyan, V. (2002). Kocatepe Yaşlı Dayanışma Merkezinin Hizmet Çevresinde Oturan Yaşlıların Sosyo Demografik Özellikleri ve Gereksinimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 13(2).
• Karataş, K., & Duyan, V. (2008). Difficulties that elderly people encounter and their life satisfaction. Social Behavior and Personality: an international journal, 36(8), 1073-1084.
• Kılavuz, M. A. (2005). Batı Kültüründe Yaşlanma Dönemi Yalnızlık Duygusunu Azaltma ve Arkadaş İlişkilerini Geliştirme Açısından Dini Etkinliklerin Önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(2), 25-39.
• Kuş , E. (2012). Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri, Sosyal Bilimlerde Araştırma Teknikleri: Nicel mi? Nitel mi? Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kutsal, Y. G. (2003). Yaşlanan Dünya, Yaşlanan Toplum, Yaşlanan İnsan. Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni, 1-6.
• Küçük, M. (2016). Kırsal Alanlarda Yaşlı Yerel Halkın Karşılaştığı Sorunlar: Konya İli Derebucak İlçesi Üzerine Bir İnceleme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 29-48.
• Kümbetoğlu , B. (2012). Sosyoloji Ve Antropolojide Niteliksel Yöntem Ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Oğlak, S. (2014). Türkiye’de Yaşlının Uzun Süre Bakımında Bakım Politikaları. N. Korkmaz, & S. Yazıcı içinde, Küreselleşme ve Yaşlılık Eleştirel Gerontolojiye Giriş (s. 215-234). Ankara: Ütopya.
• Özer, S. (2014). Sık Rastlanan Psikayatrik Sorunlar. Ankara: Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Yayınları.
• Öztürk , M., & Çetin, B. I. (2009). Dünyada ve Türkiye'de Yoksulluk ve Kadınlar. Journal of Yasar University, 4(16), 2661-2698.
• Öztürk, H. (2015). Yaşlanma ve Kırsal Yaşlılık Mevcut Durum Raporu. Ankara: 1.
• Pehlivan, M. (2018). Yaşlılıkta Yoksulluk ve Yalnızlık İlişkisi (Sakarya Serdivan örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sosyal Hizmet Ana Bilim Dalı.
• Seyyar , A., & Yumurtacı, A. (2015). Kırsal Kesimde Yaşayan Bakıma Muhtaç Yaşlılara Dönük Evde Bakım Hizmetleri: Sakarya İli Taraklı İlçesi Ve Köyleri İçin Bir Model Önerisi. İhtiyarlar Risalesi Ekseninde Yaşlılığa Bağlı Manevî Bakım Hizmetleri, İhtiyarlar Risalesi Işığında Yaşlanma ve Manevî Bakım Çalıştayı’nda Sunulan Bildiri (s. 1-13). İstanbul: Risale Akademisi.
• Tel, H., Koç , M., & Tel Aydın, H. (2020). Evde Yaşayan Yaşlılarda Yalnızlık, Yaşam Doyumu ve Ölüm Kaygısının Belirlenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi (Özel Sayı), s. 1-10. doi:10.21733/ibad.760027
• Tufan , B., & Karataş , K. (2003c). Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler. Ü. Onat (Dü.), Sosyal Hizmet Sempozyumu 2003: Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler. içinde Antalya: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Hizmetler Eğitim-Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Turfan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanmak : Yaşlanmanın Sosyolojisi. İstanbul: Anahtar Yayınevi.
• Türkan, M., & Sezer, S. (2017). Yaşlı yoksulluğunun yarattığı sosyal ve psikolojik sorunlar: Muğla örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 35-57.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018, Şubat 21). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30567 adresinden alındı
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019, Mart 18). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. İstatistiklerle Yaşlılar, 2020: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27595 adresinden alındı
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). 31 Aralık 2021 Tarihli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022, Mart 18). İstatistiklerle Yaşlılar, 2021. Haber Bülteni: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636#:~:text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20olarak%20kabul%20edilen,9%2C7'ye%20y%C3%BCkseldi. adresinden alındı
• United Nations Department of Economic and Social Affairs Population Division. (2019). World Population Prospects 2019. New York.
• Uyanık, Y., & Yüksel, A. (2018). Yaşlılara Yönelik Uygulanan Sosyal Politikaların Kırsal Bir Bölgede Yaşayan Yaşlılara Ulaşma Durumunun İncelenmesi. İş ve Hayat, 120-137.
• Walsh, K., O’Shea, E., Scharf, T., & Murray, M. (2012). Ageing in Changing Community Contexts: Cross-Border Perspectives from Rural Ireland and Northern Ireland. Journal of Rural Studies, 347-357.
• Yıldırım, Ş. (2016). Sosyal Hizmette Krize Müdahale Yaklaşımının Kullanımı Krize Müdahale. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(4), 481-486.
• Yin, K. R. (2003). Case Study Research. London: Sage Publications.