SOSYAL HİZMET UZMANLARININ YAŞLI İSTİSMARINA İLİŞKİN BİLGİ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 38 - 59, 17.12.2025

Olcay Güldalı , Pelin Şatıroğlu Güldalı , Gülsüm Çamur

https://doi.org/10.46218/tshd.1660112

Öz

Dünya genelinde yaşlı nüfus oranının yükselişine paralel olarak yaşlı istismarının da artacağı ön görülmektedir. Sosyal hizmet, yaşlı istismarıyla mücadelede önemli yere sahip bir meslek olup yaşlı istismarıyla etkili bir şekilde mücadele edilebilmesi için sosyal hizmet uzmanlarının yeterli bilgi ve farkındalığa sahip olması büyük önem taşımaktadır. Sosyal hizmet uzmanlarının yaşlı istismarına ilişkin bilgi düzeylerini çeşitli değişkenler açısından incelemeyi amaçlayan bu araştırma, ilişkisel tarama modeline dayanan nicel bir araştırmadır. Araştırma verileri, Kişisel Bilgi Formu ve Sağlık Çalışanları İçin Yaşlı İstismarı ve İhmali Riskini Tanılama Ölçeği kullanılarak Ekim 2024 tarihinde online olarak toplanmıştır. Araştırma kapsamında 279 sosyal hizmet uzmanına ulaşılmıştır. Araştırma verileri, SPSS 22.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular, sosyal hizmet uzmanlarının yaşlı istismarına yönelik bilgi düzeylerinin genel olarak yüksek olduğunu göstermektedir. Kadın sosyal hizmet uzmanlarının yaşlı istismarına ilişkin bilgi düzeylerinin erkeklerden daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Sosyal hizmet uzmanlarının yaşlı istismarına yönelik bilgi düzeylerinin çalışma sürelerine göre anlamlı farka sahip olduğu, yaşları arttıkça yaşlı istismarına ilişkin bilgi düzeylerinin azaldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık , Yaşlı istismarı , Yaşlılarla sosyal hizmet , Sosyal hizmet uzmanlarının bilgi düzeyi.

Etik Beyan

Bu araştırma için gerekli etik kurul izni alınmıştır.

Kaynakça

• Abdi, A., Tarjoman, A. & Borji, M. (2019). Prevalence of elder abuse in Iran: A Systematic review and meta-analysis. Asian Journal of Psychiatry, 39, 120-127.
• ACE (Advocacy Centre for the Elderly) & CLOE (Community Legal Education Ontario) (2019). Elder abuse: The hidden crime. https://www.cleo.on.ca/wp-content/uploads/elderab.pdf
• Akten, S. (2018). Yaşlıların ihmal ve istismarında ailenin rolü (İstanbul ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Almakki, Z.E., Alshehri, S.Z. & Abdel Wahab, M.M. (2020). Knowledge and attitudes regarding elder abuse in the community, Eastern Province Saudi Arabia. BMC Geriatr, 20(85).
• Arpacı, F., & Bakır, B. (2017). Yaşlı istismarı ve ihmali. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(4), 692-703.
• Artan, T. (2013). Huzurevinde kalmakta olan yaşlılarda aile içi istismar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 109-122.
• Arun, Ö. (2014). ‘Que Vadis’ Türkiye? 2050’ye doğru yaşlanan Türkiye’yi bekleyen riskler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 1-12.
• Ayyash, A. (2021). Burnout among medical social workers: The relationship between job tenure and emotional exhaustion. Journal of Social Work in Health Care, 60(3), 245-260.
• Band-Winterstein, T., Goldblatt, H. & Alon, S. (2014). Giving voice to ‘Age at the Edge’: A challenge for social workers intervening with elder abuse and neglect. Journal of Family Violence, 29, 797-807.
• Band-Winterstein, T., Goldblatt, H. & Alon, S. (2021). Social workers’ encounters with elder abuse and neglect: Giving meaning to their experiences. The British Journal of Social Work, 51(2), 564–582. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcaa165
• Baker, A. (1975). Granny battering. Modern Geriatric, 8, 20-24.
• Bennett, G. & Kingston, P. (1993). Elder Abuse: Concepts, theories and interventions. Chapman and Hall.
• Block, M. R. & Sinnott, J. D. (1979). Battered elder syndrome: An exploratory study. Center on Aging, University of Maryland. https://www.ojp.gov/ncjrs/virtual-library/abstracts/battered-elder-syndrome-exploratory-study
• Burston, G.R. (1975). Granny battering. British Medical Journal, 3, 592.http://dx.doi.org/10.1136/bmj.3.5983.592-a
• Buz, S. (2015). Buz, S. (2015). Yaşlı bireylere yönelik yaş ayrımcılığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 268-278. https://doi.org/10.17755/esosder.89453
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Yayıncılık.
• Choi, N. G. & Mayer, J. (2000). Elder abuse, neglect, and exploitation: Risk factors and prevention strategies. Journal of Gerontological Social Work, 33(2), 5-25.
• Cooper, C., Maxmin, K., Selwood, A., Blanchard, M. & Livingston, G. (2009). The sensitivity and specificity of the Modified Conflict Tactics Scale for detecting clinically significant elder abuse. International psychogeriatrics, 21(4), 774-778.
• Cox, C. & Pardasani, M. (2017). Aging and human rights: A rights-based approach to social work with older adults. Journal of Human Rights and Society Work, 2, 98-106.
• Çay, M. (2023). Sosyal hizmet uzmanlarının bilimsel araştırma yapma kaygıları ve bilimsel araştırmaya yönelik tutumları üzerine nicel bir araştırma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 34(3), 705-725.
• Çetinkaya Büyükbodur, A. & Kayma, D. (2020). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinde empati düzeyinin sosyal adalet savunuculuğuna etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(70), 911-915.
• Çiftçi, H., Bostancı Daştan, N. & Kaya, F. (2020). Acil servisin bilinmeyen-görülmeyeni: Yaşlı istismarı. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(3), 213-220.
• Daşbaş, S. (2014). 65 yaş üstü bireylerin aile içi yaşlı istismarı konusundaki değerlendirmeleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı.
• Daşbaş, S. ve Işıkhan, V. (2019). Elder abuse in Turkey and associated risk factors. Journal of Social Service Research, 45(5), 739-749.
• Dedeli, Ö., Yıldız, E. & Kıyançicek, Z. (2013). Perceptions of elder abuse, neglect and attitudes toward ageism: volunteers public non-health staff and tradesmen in Manisa/Turkey. Journal of Gerontology and Geriatric Research, 2 (2), 1-9.
• DPT (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. Devlet Planlama Teşkilatı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• Dong, X., Chen, R., Chang, E. S., & Simon, M. (2013). Elder abuse and psychological well-being: A systematic review and implications for research and policy: A mini review. Gerontology, 59(2), 132-142.
• Donovan, K. & Regehr, C. (2010). Elder abuse: Clinical, ethical, and legal considerations in social work practice. Clinical Social Work Journal, 38(2), 174-182.
• Fearing, G., Sheppard, C. L., McDonald, L., Beaulieu, M., & Hitzig, S. L. (2017). A systematic review on community-based interventions for elder abuse and neglect. Journal of Elder Abuse & Neglect, 29(2-3), 102-133.
• Felton, E. M. & Polowy, C. I. (2015). Social workers and elder abuse. https://naswal.socialworkers.org/Advocacy/Legislative-Affairs/Social-Workers-and-Elder- Abuse?utm_source=chatgpt.com
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• IFSW (2008). Ageing and older aduls. https://www.ifsw.org/ageing-and-older-adults/
• Gil, A. P., Kislaya, I., Santos, A. J., Nunes, B., Nicolau, R. & Fernandes, A. A. (2015). Elder abuse in Portugal: Findings from the first national prevalence study. Journal of Elder Abuse & Neglect, 27(3), 174-195.
• Güldalı, O. & Şatıroğlu Güldalı, P. (2022). Sosyal sınıf temelli insan hakları ve hak ihlalleri: Sosyal hizmet disiplinine dair çıkarımlar. İçinde Abdullah Işık (Ed.), Türkiye’de insan hakları ve sosyal hizmet: Yaklaşım ve uygulama (s.371-394). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Güldalı, O. & Çamur, G. (2024). Sosyal hizmet araştırması üzerine yeniden düşünmek: Eleştirel bir değerlendirme. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 5(2), 129-142. 10.61861/spshcd.1548098
• Işıkhan, V., Erbay, E., Akçay, S., & Ege, A. (2016). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin mezuniyet sonrası gelecek planları: Ankara, Başkent ve Hacettepe Üniversitesi örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(1),7- 14.
• Işıl Gül, İ. (2018). Yaşlı bireylere insan hak ve özgürlükleri perspektifinden bir bakış. İçinde Alan Duben (Der.), Yaşlanma ve yaşlılık: Disiplinlerarası bakış açıları (s.111-131). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Johannesen, M., & LoGiudice, D. (2013). Elder abuse: a systematic review of risk factors in community-dwelling elders. Age and Ageing, 42(3), 292-298.
• Kalaycı, S. & Erkoç, B. (2023) Yaşlılarda yalnızlık algısının sosyal hizmet perspektifi ile incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 23(61), 787-806. DOI:10.21560/spcd.vi.1239556
• Karakaya, C., & Işıkhan, V. (2023). Yaşlı bireylerin sosyal dışlanma durumlarının ve sosyal problem çözme becerilerinin değerlendirilmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (21), 89-109. https://doi.org/10.46218/tshd.1213310
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kıraç, R., & Kalaycı Kırlıoğlu, H. İ. (2021). Bilinçli farkındalık ve empatik eğilimin, eleştirel düşünme eğilimine etkisi: Sağlık yönetimi öğrencileri üzerine bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 95-104.
• Kıssal A. & Beşer, A. (2009). Yaşlı istismar ve ihmalinin değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 357-364.
• Killick, C., Kirk, C. A., McAllister, A. & Taylor, B. (2019). Social workers’ perceptions of restorative approaches with families in cases of elder abuse: A qualitative study. The Journal of Adult Protection, 21(3), 190-200. https://doi.org/10.1108/JAP-12-2018-0029
• Kök, H. (2024). Yaşlı ihmal ve istismarına yönelik sosyal hizmet uygulamalarında güçlendirme yaklaşımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(2), 815-832. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1397356
• Lachs, M. S. & Pillemer, K. A. (2015). Elder abuse. The New England Journal of Medicine, 373(20), 1947-1956.
• Lotfi, S. (2020). Yaşlı istismarı ve ihmaline yönelik sosyal hizmet müdahalesi ve yaklaşımları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 1436-1452.
• Lök N. (2015). Türkiye’de yaşlı istismarı ve ihmali: Sistematik derleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(2), 149- 156. doi:10.5455/cap.20140714124315
• Manoj, H. R. (2017). Elderly abuse: The need for social work intervention. Journal of the Indian Academy of Geriatrics, 13(3), 106-111.
• Marshall, K., Herbst, J., Girod, C., & Annor, F. (2020). Do interventions to prevent or stop abuse and neglect among older adults work? A systematic review of reviews. Journal of Elder Abuse & Neglect, 32(5), 409- 433.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397.
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111. https://doi.org/10.1002/wps.20311
• Nazlıer-Keser, E.N. (2019). Türkiye’de yaşlı yoksulluğu sorununa yönelik bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 739-764.
• Özer, N. (2023). Sağlık çalışanları için yaşlı istismarı ve ihmali riski ve belirtilerini tanılama ölçekleri’nin geliştirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gaziantep Üniversitesi.
• Öztürk, H. (2015). Yaşlanma ve kırsal yaşlılık: Mevcut durum raporu. Kalkınma Atölyesi.
• Penhale, B. (1993). The abuse of elderly people: Considerations for practice. The British Journal of Social Work, 23(2), 95-112.
• Penhale, B. (2008). Elder abuse in the United Kingdom. Journal of Elder Abuse and Neglect, 20(2), 151-168.
• Pillemer, K., Burnes, D., Riffin, C. ve Lachs, M. S. (2016). Elder abuse: Global situation, risk faktors, and prevention strategies. The Gerontologist, 56(2), 194-205.
• Poole, C. & Rietschlin, J. (2012). Intimate partner victimization among adults aged 60 and older: An analysis of the 1999 and 2004 general social survey. Journal of Elder Abuse & Neglect, 24(2), 120-137.
• Ray, M., Bernard, M., & Phillips, J. (2009). Critical issues in social work with older people. Palgrave Macmillan.
• Rovi, S., Chen, P. H., Vega, M., Johnson, M. S. & Mouton, C. P. (2009). Mapping the elder mistreatment iceberg: U.S. hospitalizations with elder abuse and neglect diagnoses. Journal of Elder Abuse & Neglect, 21(4), 346-359.
• Schuster, I. & Krahé, B. (2016). Abuse of elders living at home: A review of recent prevalence studies. International Journal of Behavioral Science, 11(2), 93-108.
• United Nations (2002). Political declaration and Madrid international plan of action on aging. https://www.un.org/esa/socdev/documents/ageing/MIPAA/political-declaration-en.pdf
• WHO (2002a). Active ageing: A policy framework. Geneva: World Health Organization.
• WHO (2002b). The Toronto declaration on the global prevention of elder abuse. Geneva: World Health Organization.
• WHO (2008). A global response to elder abuse and neglect. Geneva: World Health Organization.
• WHO & INPEA (2002). Missing voices: Views of older persons on elder abuse. Geneva: World Health Organization.
• Williams, J.L., Davis, M. & Acierno, R. (2017). Global prevalence of elder abuse in the community. In Dong, X. (eds), Elder abuse: Research, practice and policy (pp. 45-65). Springer
• Yaffe, M. J., Wolfson, C., Lithwick, M. & Weiss, D. (2008). Development and validation of a tool to improve physician identification of elder abuse: The elder abuse suspicion index (EASI)©. Journal of Elder Abuse & Neglect, 20(3), 276-300.
• Yan, E., To, L., Wan, D., Xie, X., Wong, F., & Shum, D. (2022). Strategies to build more effective interventions for elder abuse: A focus group study of nursing and social work professionals in Hong Kong. BMC Geriatrics, 22(978). https://doi.org/10.1186/s12877-022-03682-4
• Yaşlanma Vizyon Belgesi (Tarihsiz). https://www.aile.gov.tr/media/133623/yaslanma_viz-yon_belgesi.pdf
• Yon, Y., Mikton, C. R., Gassoumis , Z. D. & Wilber, K. H. (2017). Elder abuse prevalence in community settings: A systematic review and meta-analysis. Lancet Glob Health. 5(2), 147-156.
• Yon, Y., Ramiro-Gonzalez, M., Mikton, C. R., Huber, M. & Sethi, D. (2019). The prevalence of elder abuse in institutional settings: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Public Health, 29 (1), 58-67.
• Zengin, O., & Çalış, N. (2017). Sosyal hizmet uzmanlarının mesleki uygulamaları ve çalışma koşulları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(1), 47-66.