Preschool Children’s Perceptions of Social Relationships Through Cartoon Characters

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 98 - 111, 17.12.2025

Aleyna Kiliç , Burak Gündar , Özlem Bal

https://doi.org/10.46218/tshd.1755039

Öz

This study investigates how preschool children perceive social relationships through the use of cartoon characters. The study, conducted using a phenomenological design, involved 100 children aged 60-68 months who attended formal preschool institutions. Data were collected using a semi-structured interview form, and children's perceptions of social relationship patterns such as friendship, sharing, helping, harming, and shouting in the cartoons they watched most frequently were evaluated. According to content analysis, the cartoons children watched most frequently were Niloya, Masha and the Bear, and Rafadan Tayfa. Participants described cartoon characters with both positive (kindness, team spirit, helpfulness) and negative (bad behavior, loneliness, scariness) qualities. Helping and sharing behaviors were explained in various ways; some children stated that they had never encountered such behaviors. The findings reveal individual differences in children's perceptions of social relationships.

Anahtar Kelimeler

Preschool , cartoon , social relationships, , media and child

Proje Numarası

1919B012330963

OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUKLARIN ÇİZGİ FİLM KARAKTERİ ÜZERİNDEN SOSYAL İLİŞKİ ALGILARI

Öz

Bu araştırma, okul öncesi çocukların çizgi film karakterleri aracılığıyla sosyal ilişkileri nasıl algıladıklarını incelemektedir. Olgubilim deseninde yürütülen çalışmaya, resmi okul öncesi kurumlara devam eden ve yaşları 60-68 ay arasında değişen 100 çocuk katılmıştır. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış; çocukların en çok izledikleri çizgi filmler ile bu filmlerde yer alan arkadaşlık, paylaşma, yardım etme, zarar verme ve bağırma gibi sosyal ilişki örüntülerine yönelik algıları değerlendirilmiştir. İçerik analizine göre, çocukların en çok izlediği çizgi filmler Niloya, Maşa ile Koca Ayı ve Rafadan Tayfa’dır. Katılımcılar çizgi film karakterlerini hem olumlu (sevecenlik, ekip ruhu, yardımseverlik) hem de olumsuz (kötü davranma, yalnızlık, korkutuculuk) niteliklerle tanımlamıştır. Yardım ve paylaşım davranışları çeşitli biçimlerde açıklanmış; bazı çocuklar bu davranışlara hiç rastlamadıklarını belirtmiştir. Bulgular, çocukların sosyal ilişkilere dair algılarında bireysel farklılıklar olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi , çizgi film , sosyal ilişkiler , medya ve çocuk

Etik Beyan

Hitit Üniversitesi/2024-0201 kararı ile etik belgesi alınmıştır

Destekleyen Kurum

TUBİTAK

Proje Numarası

1919B012330963

Teşekkür

Bu araştırma 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2023 Yılı 2. Dönem çağrısı kapsamında TUBİTAK tarafından desteklenmiştir. TÜBİTAK'a proje desteği için teşekkür ederiz (Proje No: 1919B012330963).

Kaynakça

• Acun Kapıkıran, N., Bora İvrendi, A., & Adak, A. (2006). Okul öncesi çocuklarında sosyal beceri: Durum saptaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 19-27. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11124/13303
• Akça, F., & Koç Çilekçiler, N. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların en çok etkilendiği çizgi film karakterleri ve bu karakterlerle özdeşleşmelerinin yol açabileceği dijital tehlikeler. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 403−433. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2019.6.2.0053
• Apak, M., & Yazıcı, F. (2024). Trt Çocuk Kanalında Yayınlanan Çizgi Filmlerde Aile Yapılarının İncelenmesi. Erciyes Akademi, 38(4), 790-811. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1548312
• Aral, N. ve Baran, G. (2011). Çocuk gelişimi. İstanbul: Ya-Pa Yayınları
• Aral, N., Ceylan, R. ve Bıçakçı M.Y. (2011). Çocukların televizyon seyretme alışkanlıklarının yaş ve cinsiyete göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 489-498
• Aral, N., & Kadan, G. (2019). Çizgi Filmlerde Yer Alan Şiddet Öğelerinin İncelenmesi. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 57-75
• Arslan, R., Pekşen Akça, R., Aydoğdu, F., & Yanık, D. (2023). Çizgi filmlerin ilkokul öğrencileri üzerindeki etkisinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 11(1), 1122- 1133. http://doi.org/ 10.33715/inonusaglik.1231514
• Ayrancı, Ü., Köşgeroğlu, N., & Günay, Y. (2004) Televizyonda çocukların en çok seyrettikleri saatlerde gösterilen filmlerdeki şiddet düzeyi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5, 133-140
• Cerrah Özsevgeç, L., & Saka, A. (2018). Çocukların İzledikleri Çizgi Filmler ve Bu Tercihlerinin Karakterleri ile İlişkisi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (3), 2, 725-734 Cesur, S., & Paker, O. (2007). Televizyon ve çocuk: Çocukların televizyon programlarına ilişkin tercihleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6,107-108.
• Ceylan, Ş. (2009). Vineland Sosyal- Duygusal Erken Çocukluk Ölçeğinin Geçerlik Güvenirlik Çalışması ve Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Beş Yaş Çocuklarının Sosyal-Duygusal Davranışlarına Yaratıcı Drama Eğitiminin Etkisinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ceylan Çapar, M., & Ceylan, M. (2022). Durum Çalışması ve Olgubilim Desenlerinin Karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
• Christakis, D.A., & Zimmerman, F.J. (2007) Violent television viewing during preschool is associated with antisocial behavior during school age. Pediatrics 120:993-999. https://doi.org/10.1542/peds.2006-3244
• Coşkun, Y., & Önem, A. (2024). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Çizgi Film Karakterleriyle Özdeşim Kurma Eğilimleri, Temel Eğitim Dergisi, 21, 42-54.
• Cür Türkan, S.,& Çoruk, A. (2024). Okul Öncesi Dönem Çocuğunun Kişilik Gelişiminde Çizgi Filmlerin Etkisi Üzerine Öğretmen Görüşleri. Journal of Preschool and Elementary Education, 5(2), 109-131. https://doi.org/10.29329/jpee.2024.1168.3
• Çakmak, E. N., & Duman, G. (2024). Çocuk Çizgi Filmlerinin İçerik ve Verilen Değerler Yönünden İncelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 9(1), 1-16. https://doi.org/10.52797/tujped.1355922
• Çetin, F., Bilbay, A., Kaymak, D. (2003). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler grup eğitimi. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Çiftçi, H. A. (2015). Sosyal-Duygusal Gelişim Değerlendirme Ölçeği: 48-66 Aylık Çocuklar için Uyarlama Çalışması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Darga, H., Zayimoğlu Öztürk, F., & Öztürk, T. (2021). Çizgi filmlerin çocukların dil ve sosyal gelişim alanlarına etkisine yönelik ebeveyn görüşlerinin incelenmesi. International Primary Educational Research Journal. 5(1): 59-77. http://doi.org/10.38089/iperj.2021.46
• Demiral U., Yamaner, E., & Süklüm, N. (2016). Çizgi filmlerde verilen eğitimsel mesajlar; trt çocuk kanalı örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (45), 536-544
• Doğan, A., & Göker, G. (2012). Tematik televizyon ve çocuk: İlköğretim öğrencilerinin televizyon izleme alışkanlıkları. Milli Eğitim Dergisi, 42(194), 5-30
• Duman, N., Deniz, T., & Kuşen, İ.Z. (2020). Anaokulu öğrencilerinin masal ve çizgi film tercihlerinin incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi 4(1),15-30
• Durmuşoğlu Saltalı, N. (2010). Duygu Eğitiminin Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Duygusal Becerilerine Etkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Ercen, R. Ç., Ünver, A., Gök, G., Yıldırım, M., Düz, M., Akaltun, S., Savi, S., & Şenyiğit, Z. (2022). 3-6 Yaş Çocuklarının İzlediği Çizgi Filmlerdeki Kız Erkek Karakterlerin Şiddet ve Saldırganlık Eğilimlerinin İncelenmesi. Sağlık Bilimleri ve Yaşam Dergisi, 6(1), 16-25.
• Erdoğan, S., & Baran, G. (2008). A study of parents regarding television watching habits of their children in the four-six age group. The Social Sciences, 3 (3), 245-248.
• Göktaş, İ., Koyutürk Koçer, N., & Gülay Ogelman, H. (2024). Okul Öncesi Dönem Çocuklarına Yönelik Çizgi Filmlerde Yer Alan Sosyal Beceriler İle Saldırgan ve Zorba Davranışların İncelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 16(30), 282-304. https://doi.org/10.38155/ksbd.1397703
• Gümüş, Ç., & Adam, H. (2020). “Çizgi Filmlerin Okul Öncesi Dönem Çocukların Üzerine Etkisi: Açıkhava Tasarımları”. ulakbilge, 47 (2020 Mart): s. 409–421. doi: 10.7816/ulakbilge-08-47-03
• Güneş, E., Dayı, A., Çolak, M., & Şireli Bingöl, Ö. (2020). Oyun dönemindeki çocukların davranış sorunları ile izledikleri çizgi filmler arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23, 438-445. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.55798
• Huang, F., & Lee, M. J. (2009). Does television viewing affect children’s behaviours. Pacific Economic Review, 14(4), 474-505.
• Intusoma, U., Mo-suwan, L., Ruangdaraganon, N., Panyayong, B., & Chongsuvivatwong, V. (2013). Effect of television viewing on social–emotional competence of young Thai children. Infant Behavior and Development, 36(4), 679-685.
• İbiş, Ö., Gülay Ogelman, H., & Özdemir, C. (2025). Çocuk Hakları Açısından Çizgi Filmler. Türkiye Eğitim Dergisi, 10(1), 101-117. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1663710
• Kaewin, W., Phuphibul, R., Visudtibhan, A.,& Gran, J. (2024). Effectiveness of a Self-efficacy Enhanced Program Using Cartoon Animation for Self-care Behaviors Among Schoolchildren with Epilepsy: A Quasi-experimental Study. Pacific Rim International Journal Of Nursing Research, 28(2), 321-332. https://doi.org/ 10.60099/prijnr.2024.263242
• Kalaycı, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir çizgi film çözümlemesi: pepee. Eğitim ve Bilim, 40 (177), 243-270
• Kásler, T. T. (2017). Investigating in what ways television consumption influences preschool aged children and their development. Vezetéstudomány/Budapest Management Review, 48(11), 2-11.
• Kaya, Z., & Uzoğlu, M. (2020). Çizgi filmlerin eğitim alanında kullanılmasıyla ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (Eğitim ve Toplum Özel Sayısı), 6194-6214. https://doi.org/10.26466/opus.803593
• Keba Ekinci, D. (2024). Medya ve çocuk bağlamında çizgi filmlerde yer alan şiddet içeriklerinin analizi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö14), 771-793. https://doi.org/10.29000/rumelide.1455135.
• Kırlıoğlu, M., & Ünlü, E. (2023). Trt Çocuk Ve Cartoon Network Kanallarında Yayınlanan Çizgi Filmlerde Şiddet İçeriklerinin Analizi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 7(2), 104-117. https://doi.org/10.55109/tushad.1357157
• Klein, H., Shiffman, K. S. & Welka, D. A. (2000). Gender-related content of animated cartoons, 1930 to the present. Advances in Gender Research, 4, 291-317.
• Kurt, Ö., Fazlıoğlu, Y., & Varma, E. (2020). A research into the values within values education in cartoons that preschool children mostly watch. European Journal of Education Studies, 7(11), 368-389. http://dx.doi.org/10.46827/ejes.v7i11.3362
• Kutlu, M. (2024). Conveying Love For Animals To Children Through Animated Cartoons: Niloya. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(1), 448-473. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1405647
• Krcmar, M., Cingel, D. P., Vigil, S. L., & Snyder, A. L. (2024). The effects of fantastical characters and prosocial message duration on children's narrative, emotional, and moral lesson comprehension of a cartoon. Mass Communication and Society. Advance online publication. https://doi.org/10.1080/15205436.2024.2404626
• Merriam, S.B. (2018). Görüşmelerin etkin yönetimi (S. Turan, Çev.) S. Turan (Ed.). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber (ss. 85-110). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (2016). Analizde ilk adımlar. S.Akbaba Altun & A.Ersoy (Eds.), Nitel veri analizi (ss. 50-89).Pegem.
• Oruç, C., Tecim, E., & Özyürek, H. (2011). Okul Öncesi Dönem Çocuğunun Kişilik Gelişiminde Rol Modellik ve Çizgi Filmler. Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 281-297.
• Özakar, S., & Koçak, C. (2012). Kitle iletişim araçlarından televizyonun 3-6 yaş grubundaki çocukların davranışları üzerine etkisi. Yeni Symposium, 50(1), 31-40.
• Özçelik, T., & Koyuncu Şahin, M. (2023). Değerler Takımı Çizgi Filmine Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Bakış. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11(37), 408-432. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1402121
• Persegani, C., Russo, P., Carucci, C., Papeschi, L., Trimarchi, M. & Nicolini, M. (2002). Television viewing and personality structure in children. Individual Differences, 32, 977-990.
• Raza, H. M. A., Qazi, U., Basit, A., & Alam, M. K. (2025). Efects Of Cartoon Movies On School Going Children Ofsargodha Division. Journal of Media Horizons, 6(2), 2710-4052. https://doi.org/10.5281/zenodo.15754779
• Sildir Daşar, E. (2024). Sevilen cizgi karakterlerin değerler acısından incelenmesi (MEB Okul Oncesi Eğitim Programı-2024). Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 9(2), 85-102.https://doi.org/10.37754/ijeces.1495283
• Solmaz, T. (2021). Çocuk Psikolojisi. Çizgi ve Animasyon Filmler (2.Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık
• Sobkin, V., Ryabkova, I., & Antufueva, N. (2024). Connection of Features of Identification with Cartoon Characters with the Understanding of Emotions in Older Preschoolers. Media Education (Mediaobrazovanie) 20(4): 668-680. https://doi.org/10.13187/me.2024.4.668
• Taşkın, H., & Boran, T. (2024). Türk kültürünün yeni nesillere aktarımı: trt çocuk çizgi filmleri örneği. İletişim ve Diplomasi, 12, 25-58. https://doi.org/ 10.54722/iletisimvediplomasi.1408003
• Temel, M., Kostak, M. A., & Çelikkalp, Ü. (2014). Çocuk kanallarında yayınlanan çizgi filmlerdeki şiddetin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 199-205.
• Tokdemir, M., Deveci, S. E., Açık, Y., Yağmur, M., Gülbayrak, C., & Türkoğlu, A.R. (2009) İlköğretim öğrencilerinin fiziksel şiddete başvurma ve fiziksel şiddete yaklaşımlarında televizyon programlarının etkisi. Türkiye Klinikleri Adli Tıp Dergisi, 6(2), 74-85
• Ural, A.ve Kılıç, İ. (2006). Bilimsel araştırma süreci ve spss ile veri analizi (2.Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ufak, K., & Yorulmaz, B. (2022). Niloya Çizgi Filminin İçerdiği Değerler Açısından İncelenmesi. Journal of Media and Religion Studies, 5(1), 99-112. https://doi.org/10.47951/mediad.991146
• Yalçın, S., Tuğrul, B., Naçar, N., Tuncer, M., & Yurdakok, K. (2003). Factors that affect television viewing time in preschool and primary schoolchildren. Pediatrics International, 44(6):622-7. https://doi.org/10.1046/j.1442-200X.2002.01648.x
• Yaşar, M., & Paksoy, İ. (2011). Çizgi filmlerdeki saldırgan içerikli görüntülerin, çocukların serbest oyunları sırasındaki saldırganlık düzeylerine etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (2), 279-298.
• Yazıcı, E., Yaman Baydar, İ., & Kandır, A. (2019). Çizgi film ve çocuk: ebeveyn görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 10-19.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınevi, Ankara
• Yıldız, C. (2016). 3-6 yaş çocuklarının tercih ettikleri çizgi filmlerdeki şiddet içeriklerinin analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 698-716
• Yolasığmazoğlu, H., (2022). Çizgi film şarkıları yoluyla değer aktarımı: niloya örneği. Folklor Akademi Dergisi. 5 (3), 859 – 871.