YAŞLILARA EVDE BAKIM VEREN AİLE ÜYELERİNİN YAŞADIKLARI ZORLUKLAR VE ETKİLEYEN UNSURLAR

Yıl 2021, Sayı: 18, 104 - 124, 30.12.2021

Gamze Çakır Ömer Miraç Yaman

https://doi.org/10.46218/tshd.983990

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada 60 yaş ve üzeri bakıma ihtiyaç duyan yaşlılara, evde bakım veren bireylerin ne gibi zorluklar yaşadıklarını tespit etmek ve bu zorlukların hangi unsurlardan beslendiğini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaçla nitel araştırma yöntemi ve durum çalışması deseni kullanılmış, 19 bakım veren ile yarı yapılandırılmış soru formu kullanılarak derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiş ve gözlem yapılmıştır. Elde edilen veriler Maxqda Nitel Veri Analiz Programına aktarılmış ve betimsel analiz ile analiz edilmiştir. Çalışmanın inanırlık, aktarılabilirlik ve tutarlılık özellikleri kazanması için bazı yöntemler uygulanmıştır. Araştırma sonucunda bakım verenlerin; psikolojik, fiziksel, ekonomik, sosyal zorluklar yaşadıkları, uyku düzenlerinin bozulduğu, temizlik ve yaşanılan konutun fiziksel şartlarından ötürü sorunlar yaşadıkları tespit edilmiştir. Bu zorluklara; yaşlı ile bakım verenin kişilik özelliklerinin, birlikte yaşam deneyimlerinin ve aile desteğinin etki ettiği görülmüştür. Sonuç olarak yaşanan zorlukların asgari düzeye indirgenmesi için tespit edilen etki unsurlarından yola çıkarak yerel ve ulusal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, Bakım verme, Bakım yükü, Bakım veren

Kaynakça

• Adak, N. (2003). Yaşlıların Gayri Resmi Bakıcıları: Kadınlar. Aile ve Toplum, 5(2), 1-9.
• Adelman, R. D., Tmanova, L. L., Delgado, D., Dion, S. ve Lachs, M. S. (2014). Caregiver Burden A Clinical Review. Clinical Review & Education, 12(10), 1052-1059.
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Yaşlılar İçin Bilgilendirme Rehberi III. URL: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/45960/yaslilar-icin-bilgilendirme-rehberi-3.pdf
• Akyar, İ. ve Akdemir, N. (2009). Alzheimer Hastalarına Bakım Verenlerin Yaşadıkları Güçlükler. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 12, 32-49.
• Altay, B., Erkuran, H. ve Avcı, İ. A. (2018). Alzheimerlı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Etkileyen Faktörler. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 1-8.
• Arslan, G. (2016). Epilepsi Hastalarının Yakınlarında Anksiyete Depresyon ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkileri. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce.
• Arslantaş, H. ve Adana, F. (2011). Şizofreninin Bakım Verenlere Yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2), 251-277.
• Bademli, K. ve Duman, Z. Ç. (2013). Şizofreni Hastalarının Bakım Verenleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(4), 461-478.
• Başkale, H. (2016). Nitel Araştırmalarda Geçerlik, Güvenirlik ve Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi. DEUHFED, 9(1), 23-28.
• Bevans, M. ve Sternberg, E. M. (2012). Caregiving Burden, Stress, and Health Effects Among Family Caregivers of Adult Cancer Patients. JAMA, 25, 398-403.
• Bulut, I. (1990). Aile Değerlendirme Ölçeği El Kitabı. Ankara: Özügeliş Yayınevi.
• Chadda, R. K., Singh, T. B. ve Kalyan, G. K. (2007). Caregiver Burden and Coping: A Prospective Study of Relationship Between Burden and Coping in Caregivers of Patients with Schzophrenia and Bipolar Affective Disorder. Social Psychiatry and Psychiatr Epidemiology, 42, 923-930.
• Chow, S. K., Wong, F. K. ve Poon, C. Y. (2007). Coping and Caring: Support for Family Caregivers of Stroke Survivors. Journal of Clinical Nursing, 16(7), 133-143.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. (4. Baskıdan Çeviri b.). (S. B. Demir, Çev.) Ankara: Eğiten Kitap.
• Creswell, J. W. ve Miller, D. R. (2000). Determining Validity in Qualitative Inquiry. Theory Into Practice, 39(3), 124-130.
• Çağlar, T. (2019). Yaşlılık ve Sosyal Hizmet. U. Yanardağ, & M. Z. Yanardağ (Dü) içinde, Yaşlıya Bakım Verenlerle Çalışma. Ankara: Nika Yayınevi.
• Doğanay, G. ve Güven, S. (2019). Ailede Yaşlı Bakım Rolünü Üstlenen Kadınların Bakıma ilişkin Görüşleri: Giresun İli Örneği. KSBD, 11(21), 343-357.
• Epstein, N. B., Baldwin, L. M. ve Bishop, S. (1983). The McMaster Family Assessment Device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180.
• Erdem, M. (2004). Yaşlıya Bakım Verme. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(3), 101-106.
• Fassino, S., Leombruni, P., Daga, G. A., Brustolin, A., Rovera, G. G. ve Fabris, F. (2002). Quality of Life in Dependent Older Adults Living at Home. Archives of Gerontology and Geriatrics, 35, 9-20.
• Gelmez, Ö. S. Ö. (2015). Ailevileştirilen Bakımın Kürek Mahkumları: Evde Bakım Uygulaması Kapsamında Bakım Veren Kadınların Deneyimleri. Fe Dergi, 2(7), 59-71.
• Guba, E. G. (1981). Criteria for Assessing the Trustworthiness of Naturalistic Inquiries. Educational Technology Research and Development, 29(2), 75-91.
• Guba, E. G. ve Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and Methodological Bases of Naturalistic Inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252.
• Hein, M. (2020). Empati: Ne Hissettiğini Anlıyorum. (F. S. Kösebay, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Işıkhan, V. (2018). Kurumda Çalışan Yaşlı Bakım Elemanlarının Bakım Yükünü Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 1-26.
• İnci, H. F. (2006). Bakım Verme Yükü Ölçeği'nin Türkçe'ye Uyarlanması, Geçerlik ve Güvenirliği. Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Karaca, H., Yazıcı, S. ve Korkma, N. (2016). Alzheimer Hastası Yaşlı Bakımının Aile Üyesi Bakıcı Kadınlara Etkisi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 7, 6-12.
• Karataş, Z. (2011). Evde Bakım Hizmeti Sunan Aile Bireyi Bakıcıların Moral ve Manevi Değerlerinin Başaçıkmadaki Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Rize.
• Kulu, M. ve Özsoy, F. (2020). Bakım Verenlerin Depresyon, Kaygı Düzeyleri, Ölüm Kaygısı ve Yaşam Kaliteleri. Çukurova Tıp Dergisi, 45(1), 29-38.
• Kutlu, İ., Demirel, İ. ve Kazan, G. (2021). Tetikte Hayatlar: Epileptik Bireylere Bakım Verenlerin Yaşadığı Sorunlar ve Baş Etme Becerileri. Akademik İncelemeler Dergisi, 16(1), 189-211.
• Lök, N., Günbayı, İ. ve Buldukoğlu, K. (2015). Demansı Olan Birey ile Yaşamak: Olgubilim Çalışması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(2), 91-99.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma, Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. S. Turan (Dü) Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Meyer, C. B. (2001). A Case in Case Study Methodology. Field Methods, 13(4), 329-352.
• Özdemir, H. N. ve Şenol, S. (2019). Bakım Yükü Değerlendirme Ölçeklerine Sistematik Bir Bakış. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 61-68.
• Özkurt, V. (2019). Bakım Verenlerin Bakım İhtiyacı Riski: Bakım Alan Kişinin Mıknatıs Etkisi. Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 3, 4-18.
• Öztürk, Y. E., Şentürk, Ş. ve Macit, Y. (2017). Evde Bakım Hizmeti Alan Engelli Bireye Sahip Ailelerin Bakım Verme Yüklerinin Belirlenmesi: Amasya Örneği. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-67.
• Palma, E., Simonetti, V., Franchelli, P., Pavone, D. ve Cicolini, G. (2012). An Observational Study of Family Caregivers’ Quality of Life Caring for Patients With a Stoma. Society of Gastroenterology Nurses and Associates, 35(2), 99-104.
• Pinquart, M. ve Sörensen, S. (2003). Differences Between Caregivers and Noncaregivers in Psychological Health and Physical Health: A Meta-Analysis. Psychology and Aging, 18(2), 250-267.
• Quadır, S. E., Birinci, M., Nalçakar, G., Daşçı, N. M., Yavuz, Ş. (2019). Alzheimer Hasta Yakınlarının Yaşam Kalitelerinin ve Yaşadıkları Zorlukların Değerlendirilmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 12(1), 42-51.
• Schene, A. H. (1990). Objective and Subjective Dimensions of Family Burden: Towards an Integrative Framework for Research. Social Psychiatry and Psychiatr Epidemiology, 25, 289-297.
• Sedef, N. N. (2017). Epilepsi Hastalarına Bakım Verenlerin Bakım Verme Yükünün İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Sığrı, Ü. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri (2. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Soner, S. ve Aykut, S. (2017). Alzheimer Hastalık Sürecinde Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşadıkları Güçlükler ve Sosyal Hizmet. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 375-387.
• Sweeting, H. N. (1991). Caring for a Relative with Dementia: Anticipatory Grief and Social Death. Doctorate Thesis, Scotland.
• Tamer, M. G. (2017). Yaşlı Hastalarına Bakım Veren Kadınların Deneyimleri Işığında “Evde Bakım Hizmetinin” Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 157-186.
• Tanrıkulu, S. (2019). Evinde Bir Aile Üyesine Bakım Veren Kadınların Bakım Verme Yüklerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Tekindal, M. (2015). Engelli Çocuğa Sahip Kadınların Feminist Grup Çalışması Deneyimi: Bir Karma Yöntem Araştırması, Doktora Tezi, Ankara.
• Tramonti, F., Bonfiglio, L., Bongioanni, P., Belviso, C., Fanciullacci, C., Rossi, B., Chisari, C. ve Carboncini, M. C. (2018). Caregiver Burden and Family Functioning in Different Neurological Diseases. Psychology, Health & Medicine, 7, 1-8.
• Schene, A. H. (1990). Objective and Subjective Dimensions of Family Burden: Towards an Integrative Framework for Research. Social Psychiatry and Psychiatr Epidemiology, 25, 289-297.
• WHO. (2000). Home-Based Long-Term Care. Geneva: WHO Technical Report Series.
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel Araştırmaların Planlanması: Araştırma Soruları, Örneklem Seçimi, Geçerlik ve Güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yaşar, M. (2018). Nitel Araştırmalarda Nitelik Sorunu. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 55-73.
• Yeşilkayalı, E., Özcan, H., Onat, D., Uçar, E. ve Bingöl, S. (2019). Alzheimerlı Bireylere Bakım Verenlerin Yaşadığı Sorunlar. 10. Ulusal Yaşlılık Kongresi, 2, 96-103.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23(112), 7-17.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, S. (2017). Sosyal Bilimlerde Örnekleme Sorunu: Nicel ve Nitel Paradigmalardan Örnekleme Kuramına Bütüncül Bir Bakış. Kesit Akademi Dergisi, 3(11), 421-442.