Araştırma Makalesi
Yıl 2022,
Sayı: 1, 63 - 84, 31.12.2022
Öz
Talât Aydemir, 27 Mayıs’a giden süreçte ordu içindeki cunta örgütlenmelerinin en aktif isimlerinden birisi,
22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963 başarısız darbe girişimlerinin lideridir. 27 Mayısçı subaylar tarafından
yazılmış otobiyografik metinler kitaplığının ilk ve en önemli eserlerinden birisi olan hatıratı 5 Temmuz
1964’teki idamından sonra yayınlanır. Bu makalede öncelikle yaklaşık elli yıllık bir süre zarfında yazılmış
ve yayınlanmış toplam yirmi üç adet 27 Mayısçı subay hatıratı zamansallık odaklı kriterlerle tasnif
edilmiştir. Ardından olaylarla eş zamanlı olarak kaleme alınmış olmasıyla da diğerlerinden ayrışan Talât
Aydemir’in hatıratına odaklanılmıştır. Aydemir’in hatıratında tarih, tarihî, gelecek ve hız nosyonlarının
kullanımlarına dikkat çekilerek, onun yazı, eylem ve kararlarında zaman kavrayışının izleri sürüldükten
sonra, bu izler modern tarihsellik düzeni genel çerçevesi, 27 Mayıs dönemi zaman perspektifi spesifik
bağlamı içerisinde analiz edilmiştir. Makale böylece özel olarak 27 Mayıs dönemi politikalarının ve genel
olarak Türkiye’nin siyasi kültürünün modern zaman perspektifiyle nasıl etkileşim içinde şekillendiğine dair
bazı somut ipuçları sunmayı ve bir yandan da Osmanlı-Türkiye tarihçiliğinde benlik belgelerine yönelik
alternatif okuma arayışlarına katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Otobiyografi Tarihsellik düzeni Zamansallık Kronopolitika 27 Mayıs 1960 Darbesi
Kaynakça
- Son Havadis (1964).
- Cumhuriyet (1960, 1982, 1990).
- Varlık (1960).
- Akis (1960).
- Acarel, Salih. Yassıada’dan Cudi’ye: Yakın Tarihimize Samimi Bir Derkenar. İstanbul: İgüs Yayınları, 2007.
- Agamben, Giorgio. Çocukluk ve Tarih: Deneyimin Yıkımı Üzerine Bir Deneme. Çev. Betül Parlak. İstanbul: Alfa, 2019.
- Aksoy, Nazan. Kurgulanmış Benlikler: Otobiyografi, Kadın, Cumhuriyet. İstanbul: İletişim, 2009.
- Alkan, Erdoğan, Ergun Barlas vd. Milli İnkılap Nasıl Oldu. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık, 1960.
- Alkan, Mehmet Ö. “27 Mayıs, Resmî Tarih ve Resmî İdeoloji”. Birikim 326-327 (2016): 208-216.
- Aydemir, Talât. Ve Talât Aydemir Konuşuyor. İstanbul: May Yayınları, 1966.
- Aydemir, Talât. Hatıratım. İstanbul: YKY, 2010.
- Aytekin, M. Emin. İhtilal Çıkmazı. İstanbul: Dünya Matbaası, 1967.
- Baczko, Bronislaw. “Le calendrier républicain: Décréter l’éternité,” Les lieux de mémoire I. Yay. Haz. Pierre Nora, 67-106. Paris: Quatro-Gallimard, 1997.
- Batur, Muhsin. Anılar ve Görüşler. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1985.
- Benjamin, Walter. Son Bakışta Aşk, Yay. Haz. Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis Yayınları, 1991.
- Beşikçi, Mehmet. Cihan Harbi’ni Yaşamak ve Hatırlamak: Osmanlı Askerlerinin Cephe Hatıraları ve Türkiye’de Birinci Dünya Savaşı Hafızası. İstanbul: İletişim, 2019.
- Birand, Mehmet Ali, Can Dündar ve Bülent Çaplı. 12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi. Ankara: İmge Kitabevi, 1994.
- Clark, Christopher. Time and Power. Princeton: Princeton University Press, 2019.
- Çakmak, Diren. “Türkiye’de Asker-Hükümet İlişkisi: Albay Talât Aydemir Örneği”. Gazi Akademik Bakış 1 (2008): 35-68.
- Çelikoğlu, Adnan. Bir Darbeci Subayın Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
- Demir, Yeşim. Albay Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri. Ankara: Andaç Yayınları, 2017.
- Elevli, Avni. Hürriyet İçin: 27 Mayıs 1960 Devrimi. Ankara: Yeni Desen Matbaası, 1960.
- Er, Ahmet. Hatırlarım. İstanbul: Alternatif, 2003.
- Erkanlı, Orhan. Anılar, Sorunlar, Sorumlular. İstanbul: Baha Matbaası, 1972.
- Esin, Numan. Devrim ve Demokrasi: Bir 27 Mayısçının Anıları. İstanbul: Doğan Kitap, 2005.
- Fabian, Johannes. Zaman ve Öteki: Antropoloji Nesnesini Nasıl Kurar. Çev. Selçuk Budak. İstanbul: Bilim ve Sanat, 1999.
- Güler, Ayten. “Albay Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri”. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, 2002.
- Halbwachs, Maurice. La Mémoire Collective. Paris: Presses universitaires de France, 1968 Hartog, François. Régimes d’historicité: Présentisme et expériences du temps. Paris: Éditions du Seuil, 2003.
- İnal, Ali Ekrem ve Rakım Çalapala. İlkokul 5. Sınıf Tarih Kitabına Ek: 27 Mayıs İnkılabı. Ankara: Atlas Yayınevi, 1960.
- Innerarity, Daniel. The Future and its Enemies: In Defense of Political Hope. California: Stanford University Press, 2012.
- İsen, Can Kaya. Geliyorum Diyen İhtilal: 22 Şubat-21 Mayıs. İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası, 1964.
- Kaplan, Mustafa. Milli Birlik Komitesi Üyesi, 14’lerden Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan’ın Devrim Anıları. Yay. Haz. Vecdi Çıracıoğlu. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2019.
- Karal, Enver Ziya. 27 Mayıs İnkılabının Sebepleri ve Oluşu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi, 1960.
- Karaman, Suphi. 14’lerden Suphi Karaman’a İhtilal Mektupları. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2006.
- Karavelioğlu, Kâmil. Bir Devrim İki Darbe: 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül. İstanbul: Gürer Yayınları, 2007.
- Kırmızı, Abdülhamit. “Oto/biyografik Vebal: Tutarlılık ve Kronoloji Sorunları,” Otur Baştan Yaz Beni: Oto/Biyografiye Taze Bakışlar. Yay. Haz. Abdülhamit Kırmızı, 11-28. İstanbul: Küre Yayınları, 2013.
- Klemperer, Victor. LTI: Nasyonel Sosyalizmin Dili. Çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim, 2013.
- Koçaş, Sadi, Atatürk’ten 12 Mart’a Anılar. 4 cilt. İstanbul: Doğuş Matbaası, 1977.
- Koselleck, Reinhart. The Practice of Conceptual History: Timing History, Spacing Concepts. Çev. T. Samuel Presner vd. California: Stanford University Press, 2002.
- Koselleck, Reinhart. Futures Past: On the Semantics of Historical Time. Çev. K. Tribe. New York: Columbia University Press, 2004.
- Küçük, Sami. Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Harekâtı. İstanbul: Mikado Yayınları, 2008.
- Le Goff, Jacques. “Au Moyen Âge: temps de l’Église et temps du marchand”. Annales. Économies, Sociétés, Civilisations 15-3 (1960): 417-433.
- Le Goff, Jacques. Ortaçağ Batı Uygarlığı. Çev. H. Güven ve U. Güven. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 1999.
- Madanoğlu, Cemal. Korgeneral Madanoğlu’nun Anıları. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2019.
- Neyzi, Leyla. “Giriş”. Nasıl Hatırlıyoruz: Türkiye’de Bellek Çalışmaları. Yay. Haz. Leyla Neyzi, 1-11. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
- Oktay, Cevat. Cemal Madanoğlu İnkılabı Anlatıyor. Ankara: Ülkü Matbaası, 1962.
- Okullarda 27 Mayıs. Ankara: DSİ Matbaası, 1961.
- Özdağ, Ümit. Menderes Döneminde Ordu Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali. İstanbul: Boyut Kitapları, 2004.
- Özen, Fatih. “Hatıralar Işığında Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri”. Uluslararası Darbe Sempozyumu Bildiri Kitabı I. Yay. Haz. Mustafa Aslan vd., 449-464. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları, 2017.
- Pike, Burton. “Time in Autobiography”. Comparative Literature 28-4, (1976): 338-339.
- Portelli, Alessandro. “The Death of Luigi Trastulli: Memory and the Event”, The Death of Luigi Trastulli and Other Stories: Form and Meaning in Oral History, 1-26. New York: State University of New York Press, 1991.
- Sarıgül, Nimet. “27 Mayıs ve Talât Aydemir’in darbe girişimleri (22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963)”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2001.
- Seyhan, Dündar. Gölgedeki Adam. İstanbul: Nurettin Uycan Matbaası, 1966.
- Soyuer, Halil. “27 Mayıs Sabahı.” Yay. Haz. Yalçın Günel, Seçkin Devrim 1960: Millî İnkılâbın İlim ve Sanat Yönünden İzahı, 146. Devrimleri Koruma ve Yayma Derneği Yayını n.1. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1960.
- Şahin, Hakan. Türkiye’de Asker, Toplum ve Siyaset: Askerlerin Yaşam Anlatıları Üzerinden Bir Okuma. İstanbul: Beyoğlu Kitabevi, 2021.
- Tansel, Selahattin. 27 Mayıs İnkılâbını Hazırlayan Sebepler. İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1960.
- Terzioğlu, Derin. “Tarihi İnsanlı Yazmak: Bir Tarih Anlatı Türü Olarak Biyografi ve Osmanlı Tarihyazıcılığı”. Cogito 29 (2001): 284-296.
- Thomson, Alistair. “Anzac Memories: Putting Popular Memory Theory into Practice in Australia”. Oral History 18-1 (1990): 25-31.
- Thomson, Alistair. “Anzac Memories Revisited: Trauma, Memory and Oral History”. The Oral History Review 42-1 (2015): 1-29.
- Toker, Metin. İsmet Paşayla 10 yıl: 1960-1961. İstanbul: Burçak Yayınları, 1969.
- Traverzo, Enzo. Solun Melankolisi: Marksizm, Tarih ve Bellek. Çev. E. Ersavcı. İstanbul: İletişim, 2018.
- Tunçkanat, Haydar. 27 Mayıs 1960 Devrimi (Diktadan Demokrasiye). İstanbul: Çağdaş Yayınları, 1996.
- Turhan, Talât. 27 Mayıs 1960’tan 28 Şubat 1997’ye… Devrimci Bir Kurmay Subayın Etkinlikleri. İstanbul: Sorun Yayınları, 2001.
- Türesay, Özgür. “Tarihyazımı ve ‘Biyografinin Dönüşü’”. Halil İnalcık Armağanı–I. Tarih Araştırmaları, 329-349. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2009.
- Türkeş, Alparslan, Rıfat Baykal ve Muzaffer Özdağ. Bazı Gerçekler (Savunmalar). İstanbul: Anıl Yayınları, 1964.
- Türkeş, Alparslan. 27 Mayıs, 13 Kasım 21 Mayıs ve Gerçekler. İstanbul: Dokuz Işık Yayınevi, 1977.
- Ulay, Sıtkı. Harbiye Silah Başına. İstanbul: Kitapçılık Limited Şirketi, 1968.
- Ulay, Sıtkı. Giderayak. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1996.
- Wallis, George W. “Chronopolitics: The Impact of Time Perspectives on the Dynamics of Change”. Social Forces 49-1 (1970): 102-108.
- Yalta, Bahtiyar. Bir Darbeci Subayın Hatıraları: 27 Mayıs 1960-22 Şubat 1962-21 Mayıs 1963. İstanbul: Kronik Kitap, 2020.
- Yassıada Broşürü. İstanbul: Milli Birlik Komitesi, 1960.
- Yıldız, Ahmet. İhtilalin İçinden: Anılar, Değerlendirmeler. İstanbul: Alan, 2001.
Yıl 2022,
Sayı: 1, 63 - 84, 31.12.2022
Öz
Anahtar Kelimeler
Otobiyografi Tarihsellik düzeni Zamansallık Kronopolitika 27 Mayıs 1960 Darbesi
Kaynakça
- Son Havadis (1964).
- Cumhuriyet (1960, 1982, 1990).
- Varlık (1960).
- Akis (1960).
- Acarel, Salih. Yassıada’dan Cudi’ye: Yakın Tarihimize Samimi Bir Derkenar. İstanbul: İgüs Yayınları, 2007.
- Agamben, Giorgio. Çocukluk ve Tarih: Deneyimin Yıkımı Üzerine Bir Deneme. Çev. Betül Parlak. İstanbul: Alfa, 2019.
- Aksoy, Nazan. Kurgulanmış Benlikler: Otobiyografi, Kadın, Cumhuriyet. İstanbul: İletişim, 2009.
- Alkan, Erdoğan, Ergun Barlas vd. Milli İnkılap Nasıl Oldu. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık, 1960.
- Alkan, Mehmet Ö. “27 Mayıs, Resmî Tarih ve Resmî İdeoloji”. Birikim 326-327 (2016): 208-216.
- Aydemir, Talât. Ve Talât Aydemir Konuşuyor. İstanbul: May Yayınları, 1966.
- Aydemir, Talât. Hatıratım. İstanbul: YKY, 2010.
- Aytekin, M. Emin. İhtilal Çıkmazı. İstanbul: Dünya Matbaası, 1967.
- Baczko, Bronislaw. “Le calendrier républicain: Décréter l’éternité,” Les lieux de mémoire I. Yay. Haz. Pierre Nora, 67-106. Paris: Quatro-Gallimard, 1997.
- Batur, Muhsin. Anılar ve Görüşler. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1985.
- Benjamin, Walter. Son Bakışta Aşk, Yay. Haz. Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis Yayınları, 1991.
- Beşikçi, Mehmet. Cihan Harbi’ni Yaşamak ve Hatırlamak: Osmanlı Askerlerinin Cephe Hatıraları ve Türkiye’de Birinci Dünya Savaşı Hafızası. İstanbul: İletişim, 2019.
- Birand, Mehmet Ali, Can Dündar ve Bülent Çaplı. 12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi. Ankara: İmge Kitabevi, 1994.
- Clark, Christopher. Time and Power. Princeton: Princeton University Press, 2019.
- Çakmak, Diren. “Türkiye’de Asker-Hükümet İlişkisi: Albay Talât Aydemir Örneği”. Gazi Akademik Bakış 1 (2008): 35-68.
- Çelikoğlu, Adnan. Bir Darbeci Subayın Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
- Demir, Yeşim. Albay Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri. Ankara: Andaç Yayınları, 2017.
- Elevli, Avni. Hürriyet İçin: 27 Mayıs 1960 Devrimi. Ankara: Yeni Desen Matbaası, 1960.
- Er, Ahmet. Hatırlarım. İstanbul: Alternatif, 2003.
- Erkanlı, Orhan. Anılar, Sorunlar, Sorumlular. İstanbul: Baha Matbaası, 1972.
- Esin, Numan. Devrim ve Demokrasi: Bir 27 Mayısçının Anıları. İstanbul: Doğan Kitap, 2005.
- Fabian, Johannes. Zaman ve Öteki: Antropoloji Nesnesini Nasıl Kurar. Çev. Selçuk Budak. İstanbul: Bilim ve Sanat, 1999.
- Güler, Ayten. “Albay Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri”. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, 2002.
- Halbwachs, Maurice. La Mémoire Collective. Paris: Presses universitaires de France, 1968 Hartog, François. Régimes d’historicité: Présentisme et expériences du temps. Paris: Éditions du Seuil, 2003.
- İnal, Ali Ekrem ve Rakım Çalapala. İlkokul 5. Sınıf Tarih Kitabına Ek: 27 Mayıs İnkılabı. Ankara: Atlas Yayınevi, 1960.
- Innerarity, Daniel. The Future and its Enemies: In Defense of Political Hope. California: Stanford University Press, 2012.
- İsen, Can Kaya. Geliyorum Diyen İhtilal: 22 Şubat-21 Mayıs. İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası, 1964.
- Kaplan, Mustafa. Milli Birlik Komitesi Üyesi, 14’lerden Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan’ın Devrim Anıları. Yay. Haz. Vecdi Çıracıoğlu. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2019.
- Karal, Enver Ziya. 27 Mayıs İnkılabının Sebepleri ve Oluşu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi, 1960.
- Karaman, Suphi. 14’lerden Suphi Karaman’a İhtilal Mektupları. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2006.
- Karavelioğlu, Kâmil. Bir Devrim İki Darbe: 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül. İstanbul: Gürer Yayınları, 2007.
- Kırmızı, Abdülhamit. “Oto/biyografik Vebal: Tutarlılık ve Kronoloji Sorunları,” Otur Baştan Yaz Beni: Oto/Biyografiye Taze Bakışlar. Yay. Haz. Abdülhamit Kırmızı, 11-28. İstanbul: Küre Yayınları, 2013.
- Klemperer, Victor. LTI: Nasyonel Sosyalizmin Dili. Çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim, 2013.
- Koçaş, Sadi, Atatürk’ten 12 Mart’a Anılar. 4 cilt. İstanbul: Doğuş Matbaası, 1977.
- Koselleck, Reinhart. The Practice of Conceptual History: Timing History, Spacing Concepts. Çev. T. Samuel Presner vd. California: Stanford University Press, 2002.
- Koselleck, Reinhart. Futures Past: On the Semantics of Historical Time. Çev. K. Tribe. New York: Columbia University Press, 2004.
- Küçük, Sami. Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Harekâtı. İstanbul: Mikado Yayınları, 2008.
- Le Goff, Jacques. “Au Moyen Âge: temps de l’Église et temps du marchand”. Annales. Économies, Sociétés, Civilisations 15-3 (1960): 417-433.
- Le Goff, Jacques. Ortaçağ Batı Uygarlığı. Çev. H. Güven ve U. Güven. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 1999.
- Madanoğlu, Cemal. Korgeneral Madanoğlu’nun Anıları. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2019.
- Neyzi, Leyla. “Giriş”. Nasıl Hatırlıyoruz: Türkiye’de Bellek Çalışmaları. Yay. Haz. Leyla Neyzi, 1-11. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
- Oktay, Cevat. Cemal Madanoğlu İnkılabı Anlatıyor. Ankara: Ülkü Matbaası, 1962.
- Okullarda 27 Mayıs. Ankara: DSİ Matbaası, 1961.
- Özdağ, Ümit. Menderes Döneminde Ordu Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali. İstanbul: Boyut Kitapları, 2004.
- Özen, Fatih. “Hatıralar Işığında Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri”. Uluslararası Darbe Sempozyumu Bildiri Kitabı I. Yay. Haz. Mustafa Aslan vd., 449-464. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları, 2017.
- Pike, Burton. “Time in Autobiography”. Comparative Literature 28-4, (1976): 338-339.
- Portelli, Alessandro. “The Death of Luigi Trastulli: Memory and the Event”, The Death of Luigi Trastulli and Other Stories: Form and Meaning in Oral History, 1-26. New York: State University of New York Press, 1991.
- Sarıgül, Nimet. “27 Mayıs ve Talât Aydemir’in darbe girişimleri (22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963)”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2001.
- Seyhan, Dündar. Gölgedeki Adam. İstanbul: Nurettin Uycan Matbaası, 1966.
- Soyuer, Halil. “27 Mayıs Sabahı.” Yay. Haz. Yalçın Günel, Seçkin Devrim 1960: Millî İnkılâbın İlim ve Sanat Yönünden İzahı, 146. Devrimleri Koruma ve Yayma Derneği Yayını n.1. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1960.
- Şahin, Hakan. Türkiye’de Asker, Toplum ve Siyaset: Askerlerin Yaşam Anlatıları Üzerinden Bir Okuma. İstanbul: Beyoğlu Kitabevi, 2021.
- Tansel, Selahattin. 27 Mayıs İnkılâbını Hazırlayan Sebepler. İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1960.
- Terzioğlu, Derin. “Tarihi İnsanlı Yazmak: Bir Tarih Anlatı Türü Olarak Biyografi ve Osmanlı Tarihyazıcılığı”. Cogito 29 (2001): 284-296.
- Thomson, Alistair. “Anzac Memories: Putting Popular Memory Theory into Practice in Australia”. Oral History 18-1 (1990): 25-31.
- Thomson, Alistair. “Anzac Memories Revisited: Trauma, Memory and Oral History”. The Oral History Review 42-1 (2015): 1-29.
- Toker, Metin. İsmet Paşayla 10 yıl: 1960-1961. İstanbul: Burçak Yayınları, 1969.
- Traverzo, Enzo. Solun Melankolisi: Marksizm, Tarih ve Bellek. Çev. E. Ersavcı. İstanbul: İletişim, 2018.
- Tunçkanat, Haydar. 27 Mayıs 1960 Devrimi (Diktadan Demokrasiye). İstanbul: Çağdaş Yayınları, 1996.
- Turhan, Talât. 27 Mayıs 1960’tan 28 Şubat 1997’ye… Devrimci Bir Kurmay Subayın Etkinlikleri. İstanbul: Sorun Yayınları, 2001.
- Türesay, Özgür. “Tarihyazımı ve ‘Biyografinin Dönüşü’”. Halil İnalcık Armağanı–I. Tarih Araştırmaları, 329-349. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2009.
- Türkeş, Alparslan, Rıfat Baykal ve Muzaffer Özdağ. Bazı Gerçekler (Savunmalar). İstanbul: Anıl Yayınları, 1964.
- Türkeş, Alparslan. 27 Mayıs, 13 Kasım 21 Mayıs ve Gerçekler. İstanbul: Dokuz Işık Yayınevi, 1977.
- Ulay, Sıtkı. Harbiye Silah Başına. İstanbul: Kitapçılık Limited Şirketi, 1968.
- Ulay, Sıtkı. Giderayak. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1996.
- Wallis, George W. “Chronopolitics: The Impact of Time Perspectives on the Dynamics of Change”. Social Forces 49-1 (1970): 102-108.
- Yalta, Bahtiyar. Bir Darbeci Subayın Hatıraları: 27 Mayıs 1960-22 Şubat 1962-21 Mayıs 1963. İstanbul: Kronik Kitap, 2020.
- Yassıada Broşürü. İstanbul: Milli Birlik Komitesi, 1960.
- Yıldız, Ahmet. İhtilalin İçinden: Anılar, Değerlendirmeler. İstanbul: Alan, 2001.
Toplam 72 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Beşinci Sayımızla Merhaba!
Toplumsal Tarih Akademi dergisinin yeni sayısı ile karşınızdayız. Bu sayı, dergimizin yayın hayatına başladığı 2022 Aralık ayından bu yana çıkan beşinci sayısı. Ama tematik bir dosyadan oluşmaması nedeniyle de ilk olma niteliği taşıyor. Aynı zamanda bizim, derginin editör yardımcılığından editörlüğüne geçiş aşamasında ilk deneyimimiz. O nedenle şimdiden, her ne kusur işlediysek affola.
Dergiyi çok kısa zamanda Tarih Vakfı’nın önemli yayınlarından biri haline getiren önceki editörlerimiz Yaşar Tolga Cora ve Nurşen Gürboğa’ya, derginin yayın hayatına başlaması yolundaki öncü rolü nedeniyle Tarih Vakfı eski Genel Başkanı ve dergimizin eski genel yayın yönetmeni Mehmet Ö. Alkan’a teşekkürlerimizi sunarız. Dergiyi ileriye taşımak için omuzlarımıza yüklenen sorumluluğun farkındayız. Umarız, Yayın Kurulu üyelerimizin ve genişleyen editör kadromuzun desteği ile bu sorumluluğu hakkıyla yerine getireceğiz. Bu noktada, dergi yönetiminin yenilendiği Eylül 2024 yayın kurulu toplantımızda, bizlerle birlikte dergimizi oluşturma sorumluluğunu paylaşan yeni kitap inceleme editörlerimiz Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu’ya, yeni belge inceleme bölümü̈ editörümüz Deniz Türker’e teşekkür ederiz. Yeni bölüm editörlerimize tüm enerjileriyle sürece koydukları büyük katkıdan dolayı müteşekkiriz. Nurşen Gürboğa editörlüğü bizlere devretmekle beraber derginin Genel Yayın Yönetmenliği pozisyonunu sürdürüyor, kendisinin rehberliği ve desteği, Tarih Vakfı yönetimi ile kurduğu köprü̈ bizler için çok değerli. Yazıların yayına hazırlanması sürecinde hem çok titiz hem de bir o kadar hızlı çalışan, yardımcı editörlük görevini de üstlenen Türkçe dil editörümüz Emre Erkan’a teşekkür ederiz. Mizanpaj editörümüz Aşkın Yücel Seçkin’e de özenli ve seri çalışması için içtenlikle teşekkür ediyoruz. Ayrıca revizyonlarıyla yazarlarımızı yönlendiren, dergimizin görünmez kahramanları anonim hakemlerimize teşekkür ediyoruz. Bir yandan uzun bir süre sonra serbest konulu yazılardan oluşan bir sayı çıkarma kararı almamız, öte yandan süreç devam ederken değişen yönetim yapımız süreçte bazı aksamalara yol açtı. Bunu hoşgörü̈ ve sabırla karşılayan yazarlarımıza da ayrıca minnettarız.
Bu sayımızda dört araştırma makalesi, üç belge inceleme yazısı, dört kitap inceleme yazısı ve bir anma yazısı yer alıyor. Öncelikle beşinci sayımızda yayınlanan araştırma makalelerinden bahsetmek istiyoruz. İlk araştırma makalemiz Nurhan Davutyan tarafından kaleme alındı ve “1875 Osmanlı Moratoryumu Önlenebilirdi” başlığını taşıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğini ihlal eden Düyun-ı Umumiye’nin kurulmasına giden gelişmelere farklı bir perspektiften bakan çalışma, kapsamlı kaynaklardan ve istatistiksel analiz yöntemlerinden yararlanıyor. Davutyan’a göre Mehmed Emin Ali Paşa’nın 1867’de önerdiği mali tedbirler 1879’da değil önerildiği zaman uygulansaydı moratoryumun engellenmesi ihtimali bulunuyordu. İkinci araştırma makalemiz üç yazarın ortak çalışması: Murat Tülek, Jean-François Pérouse ve Funda Ferhanoğlu. Başlığı “1922 Öncesinde Jacques Pervititch” olan bu ayrıntılı çalışma İstanbul’un haritacılık tarihinde mihenk taşı olan Pervititch’in geçmişine, henüz İstanbul sigorta planlarını hazırlamaya başlamadan önceki dönemine odaklanıyor. Bir tanesini kapağa taşıdığımız değerli görsel malzemeleri okurumuzla buluşturan bu makale, Pervititch’in aile yaşamı, mesleki gelişimi ve ilk haritaları üzerine değerli bilgiler veriyor. Üçüncü araştırma makalemizin başlığı “İstisnayı Yönetmek, Adaleti Müzakere Etmek: İşkodra’da Cibal Kanunu, Umumi Sulhlar ve Hibrit Cezalandırma Usulleri.” Yazarımız Ebru Aykut bizi Geç Osmanlı dönemi Arnavut diyarına götürüyor ve yerel dağ kanunları ile merkezileşme çabaları arasında Osmanlıların yönetim hamlelerini anlamamızı sağlıyor. Foucault’nun yönetimsellik (governmentality) kavramının bir dizi vakada sınanması açısından olduğu kadar İşkodra’da vuku bulan ilginç tarihsel hadiselerin incelenmesi açısından da okurlarımızı tatmin edecek bir çalışma olduğunu düşünüyoruz. Dördüncü̈ araştırma makalemiz doğa tarihi alanında ve daha uzun makalelerle kısa makaleler arasında bir geçiş niteliğinde. ““Başka Yazacak Şey mi Yok?”: 19. Yüzyıl Osmanlı Aydınının Gözünden Karabatak ve Karabatağın Kısa Leksikolojik Tarihi” başlıklı bu ilginç yazıda Tarkan Murat Akkaya, 1899 tarihinde Karabatak kuşu üzerine yazılmış bir gazete makalesine mercek tutuyor. Acaba etrafımızda uçup duran tüm bu güzel kuşların adı nereden geliyor? Kuş adlarının kökenini inceleyen nomenclature alanında, en azından karabatak adıyla ilgili Akkaya’nın yazısının söyleyecek sözü̈ var.
Deniz Türker editörlüğünde oluşan belge inceleme yazıları bölümümüz tarihçiler camiasının ve okurların dikkatini gözden kaçmış belgelere çekmeyi, bu belgelerin yaratıcı biçimlerde yorumlamayı hedefliyor. Filiz Yazıcıoğlu’nun incelemesi birer kaynak olarak arzuhallerin önemini hatırlatıyor. Yazı, II. Abdülhamit döneminde Kesriye kazası telgraf memuru Mehmet Tevfik Bey’in Rumeli Müfettişliği’ne yazdığı arzuhalleri inceliyor ve düşük dereceli sayılabilecek bir memurun tayininin bile yabancı devletlerin müdahalesinin konusu olması üzerine eleştirel bir biçimde düşünüyor. Mertkan Karaca, Osman Hamdi Bey’in kardeşi Halil Edhem Bey tarafından 1909’da yazılmış Almanca bir makaleyi inceliyor. Asurolog Hermann von Hilprecht’e hazırlanan armağan kitabında yer alan bu makale günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi adını taşıyan Müze-i Hümayun’un tarihi açısından değerli bir belge. Aysel Yıldız’ın yazısı, 1756’da İstanbul’da doğan ve önce Rusya’da esaret çeken sonra ABD’ye göçen yeniçeri İbrahim Bin Ali’yle ilgili. Yıldız bu ilginç hayat hikayesine kaynaklık eden iki mektubu inceliyor.
Dergimizin, Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu editörlüğünde oluşan kitap inceleme yazıları bölümü̈ yakın dönemlerde yayınlanmış, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet tarihinin farklı dönemlerine odaklanan kitapların incelemelerini içeriyor. Ekrem Yener, Ümit Kurt’un Aras Yayınları’ndan çıkan Kanun ve Nizam Dairesi’nde Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması başlıklı kitabını, Melis Cankara, Uğur Zekeriya Peçe’nin Stanford University Press tarafından basılan kitabını inceliyor. Kitap Island and Empire: How Civil War in Crete Mobilized the Ottoman World başlığını taşıyor ve 1890’larda Girit’te ortaya çıkan iç savaş koşullarının yerinden ettiği Müslüman nüfusun etkisiyle tetiklenen Osmanlı toplumsal hareketlerini tartışıyor. Ayşe Hilal Uğurlu, Ali Akyıldız’ın Timaş Yayınları tarafından basılmış olan ve Osmanlı İmparatorluğunun kurumsal yapısına ışık tutan Mabeyn-i Hümayun: Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi başlıklı çalışmasını inceliyor. Numan Deniz ise Nir Shafir’in The Order and Disorder of Communication: Pamphlets and Polemics in Seventeenth-Century Ottoman Empire adlı kitabını inceledi. Kitap 17. Yüzyıl el yazması kitapçıkların bir iletişim ve tartışma zeminine dönüşmesini ele alıyor.
Dergimizin vefeyat yazısı bölümünde, geçtiğimiz yaz aylarında kaybettiğimiz, Tarih Vakfı mütevellisi, yerel tarih, kent tarihi, Selçuklu tarihi, Osmanlı tarihi ve eğitim tarihi konularındaki çalışmaları ile bilinen tarihçi, öğretmen ve yazar Necdet Sakaoğlu’nu Fahri Aral’ın kaleminden bir yazı ile anıyoruz.
Toplumsal Tarih Akademi dergisinin yeni sayısı ile karşınızdayız. Bu sayı, dergimizin yayın hayatına başladığı 2022 Aralık ayından bu yana çıkan beşinci sayısı. Ama tematik bir dosyadan oluşmaması nedeniyle de ilk olma niteliği taşıyor. Aynı zamanda bizim, derginin editör yardımcılığından editörlüğüne geçiş aşamasında ilk deneyimimiz. O nedenle şimdiden, her ne kusur işlediysek affola.
Dergiyi çok kısa zamanda Tarih Vakfı’nın önemli yayınlarından biri haline getiren önceki editörlerimiz Yaşar Tolga Cora ve Nurşen Gürboğa’ya, derginin yayın hayatına başlaması yolundaki öncü rolü nedeniyle Tarih Vakfı eski Genel Başkanı ve dergimizin eski genel yayın yönetmeni Mehmet Ö. Alkan’a teşekkürlerimizi sunarız. Dergiyi ileriye taşımak için omuzlarımıza yüklenen sorumluluğun farkındayız. Umarız, Yayın Kurulu üyelerimizin ve genişleyen editör kadromuzun desteği ile bu sorumluluğu hakkıyla yerine getireceğiz. Bu noktada, dergi yönetiminin yenilendiği Eylül 2024 yayın kurulu toplantımızda, bizlerle birlikte dergimizi oluşturma sorumluluğunu paylaşan yeni kitap inceleme editörlerimiz Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu’ya, yeni belge inceleme bölümü̈ editörümüz Deniz Türker’e teşekkür ederiz. Yeni bölüm editörlerimize tüm enerjileriyle sürece koydukları büyük katkıdan dolayı müteşekkiriz. Nurşen Gürboğa editörlüğü bizlere devretmekle beraber derginin Genel Yayın Yönetmenliği pozisyonunu sürdürüyor, kendisinin rehberliği ve desteği, Tarih Vakfı yönetimi ile kurduğu köprü̈ bizler için çok değerli. Yazıların yayına hazırlanması sürecinde hem çok titiz hem de bir o kadar hızlı çalışan, yardımcı editörlük görevini de üstlenen Türkçe dil editörümüz Emre Erkan’a teşekkür ederiz. Mizanpaj editörümüz Aşkın Yücel Seçkin’e de özenli ve seri çalışması için içtenlikle teşekkür ediyoruz. Ayrıca revizyonlarıyla yazarlarımızı yönlendiren, dergimizin görünmez kahramanları anonim hakemlerimize teşekkür ediyoruz. Bir yandan uzun bir süre sonra serbest konulu yazılardan oluşan bir sayı çıkarma kararı almamız, öte yandan süreç devam ederken değişen yönetim yapımız süreçte bazı aksamalara yol açtı. Bunu hoşgörü̈ ve sabırla karşılayan yazarlarımıza da ayrıca minnettarız.
Bu sayımızda dört araştırma makalesi, üç belge inceleme yazısı, dört kitap inceleme yazısı ve bir anma yazısı yer alıyor. Öncelikle beşinci sayımızda yayınlanan araştırma makalelerinden bahsetmek istiyoruz. İlk araştırma makalemiz Nurhan Davutyan tarafından kaleme alındı ve “1875 Osmanlı Moratoryumu Önlenebilirdi” başlığını taşıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğini ihlal eden Düyun-ı Umumiye’nin kurulmasına giden gelişmelere farklı bir perspektiften bakan çalışma, kapsamlı kaynaklardan ve istatistiksel analiz yöntemlerinden yararlanıyor. Davutyan’a göre Mehmed Emin Ali Paşa’nın 1867’de önerdiği mali tedbirler 1879’da değil önerildiği zaman uygulansaydı moratoryumun engellenmesi ihtimali bulunuyordu. İkinci araştırma makalemiz üç yazarın ortak çalışması: Murat Tülek, Jean-François Pérouse ve Funda Ferhanoğlu. Başlığı “1922 Öncesinde Jacques Pervititch” olan bu ayrıntılı çalışma İstanbul’un haritacılık tarihinde mihenk taşı olan Pervititch’in geçmişine, henüz İstanbul sigorta planlarını hazırlamaya başlamadan önceki dönemine odaklanıyor. Bir tanesini kapağa taşıdığımız değerli görsel malzemeleri okurumuzla buluşturan bu makale, Pervititch’in aile yaşamı, mesleki gelişimi ve ilk haritaları üzerine değerli bilgiler veriyor. Üçüncü araştırma makalemizin başlığı “İstisnayı Yönetmek, Adaleti Müzakere Etmek: İşkodra’da Cibal Kanunu, Umumi Sulhlar ve Hibrit Cezalandırma Usulleri.” Yazarımız Ebru Aykut bizi Geç Osmanlı dönemi Arnavut diyarına götürüyor ve yerel dağ kanunları ile merkezileşme çabaları arasında Osmanlıların yönetim hamlelerini anlamamızı sağlıyor. Foucault’nun yönetimsellik (governmentality) kavramının bir dizi vakada sınanması açısından olduğu kadar İşkodra’da vuku bulan ilginç tarihsel hadiselerin incelenmesi açısından da okurlarımızı tatmin edecek bir çalışma olduğunu düşünüyoruz. Dördüncü̈ araştırma makalemiz doğa tarihi alanında ve daha uzun makalelerle kısa makaleler arasında bir geçiş niteliğinde. ““Başka Yazacak Şey mi Yok?”: 19. Yüzyıl Osmanlı Aydınının Gözünden Karabatak ve Karabatağın Kısa Leksikolojik Tarihi” başlıklı bu ilginç yazıda Tarkan Murat Akkaya, 1899 tarihinde Karabatak kuşu üzerine yazılmış bir gazete makalesine mercek tutuyor. Acaba etrafımızda uçup duran tüm bu güzel kuşların adı nereden geliyor? Kuş adlarının kökenini inceleyen nomenclature alanında, en azından karabatak adıyla ilgili Akkaya’nın yazısının söyleyecek sözü̈ var.
Deniz Türker editörlüğünde oluşan belge inceleme yazıları bölümümüz tarihçiler camiasının ve okurların dikkatini gözden kaçmış belgelere çekmeyi, bu belgelerin yaratıcı biçimlerde yorumlamayı hedefliyor. Filiz Yazıcıoğlu’nun incelemesi birer kaynak olarak arzuhallerin önemini hatırlatıyor. Yazı, II. Abdülhamit döneminde Kesriye kazası telgraf memuru Mehmet Tevfik Bey’in Rumeli Müfettişliği’ne yazdığı arzuhalleri inceliyor ve düşük dereceli sayılabilecek bir memurun tayininin bile yabancı devletlerin müdahalesinin konusu olması üzerine eleştirel bir biçimde düşünüyor. Mertkan Karaca, Osman Hamdi Bey’in kardeşi Halil Edhem Bey tarafından 1909’da yazılmış Almanca bir makaleyi inceliyor. Asurolog Hermann von Hilprecht’e hazırlanan armağan kitabında yer alan bu makale günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi adını taşıyan Müze-i Hümayun’un tarihi açısından değerli bir belge. Aysel Yıldız’ın yazısı, 1756’da İstanbul’da doğan ve önce Rusya’da esaret çeken sonra ABD’ye göçen yeniçeri İbrahim Bin Ali’yle ilgili. Yıldız bu ilginç hayat hikayesine kaynaklık eden iki mektubu inceliyor.
Dergimizin, Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu editörlüğünde oluşan kitap inceleme yazıları bölümü̈ yakın dönemlerde yayınlanmış, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet tarihinin farklı dönemlerine odaklanan kitapların incelemelerini içeriyor. Ekrem Yener, Ümit Kurt’un Aras Yayınları’ndan çıkan Kanun ve Nizam Dairesi’nde Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması başlıklı kitabını, Melis Cankara, Uğur Zekeriya Peçe’nin Stanford University Press tarafından basılan kitabını inceliyor. Kitap Island and Empire: How Civil War in Crete Mobilized the Ottoman World başlığını taşıyor ve 1890’larda Girit’te ortaya çıkan iç savaş koşullarının yerinden ettiği Müslüman nüfusun etkisiyle tetiklenen Osmanlı toplumsal hareketlerini tartışıyor. Ayşe Hilal Uğurlu, Ali Akyıldız’ın Timaş Yayınları tarafından basılmış olan ve Osmanlı İmparatorluğunun kurumsal yapısına ışık tutan Mabeyn-i Hümayun: Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi başlıklı çalışmasını inceliyor. Numan Deniz ise Nir Shafir’in The Order and Disorder of Communication: Pamphlets and Polemics in Seventeenth-Century Ottoman Empire adlı kitabını inceledi. Kitap 17. Yüzyıl el yazması kitapçıkların bir iletişim ve tartışma zeminine dönüşmesini ele alıyor.
Dergimizin vefeyat yazısı bölümünde, geçtiğimiz yaz aylarında kaybettiğimiz, Tarih Vakfı mütevellisi, yerel tarih, kent tarihi, Selçuklu tarihi, Osmanlı tarihi ve eğitim tarihi konularındaki çalışmaları ile bilinen tarihçi, öğretmen ve yazar Necdet Sakaoğlu’nu Fahri Aral’ın kaleminden bir yazı ile anıyoruz.
Yayın kurulumuzun kararı doğrultusunda dergimiz bundan böyle Haziran aylarında tematik dosyalı, Aralık aylarında ise serbest çağrılı olarak yayınlanacak. Bu nedenle gerek DergiPark, gerekse Tarih Vakfı’nın internet sitesi üzerinden yayınladığımız çağrı metinlerini takip etmenizi öneririz. 2025 yılı Aralık ayında yayınlanacak yedinci sayımızda yer alabilecek yazıların son gönderim tarihi 15 Haziran 2025 olarak belirlenmiştir. Yazıların DergiPark sistemi üzerinden gönderilmesini özellikle rica ediyoruz.
Toplumsal tarihçiliğin gelişmesini, özgür ve eleştirel düşüncenin kendini ifade edecek mecra bulmasını, bu amaçla özellikle nitelikli Türkçe makalelerin okurlarla buluşmasını önemsiyoruz. Toplumsal Tarih Akademi dergisi Tarih Vakfı’nın köklü̈ ve eleştirel yayıncılık geleneğini akademik dergiciliğin uluslararası standartlarıyla bir araya getirmeyi amaçlıyor. Bu çerçevede dergimizin ulusal ve uluslararası dizinlerde taranması için gerekli başvuru süreçlerini yürütüyoruz. Sizlerin yapıcı eleştirileri ve katkıları bizler için çok önemli. Dergimize ilişkin değerlendirme ve eleştirilerinizi merakla bekliyoruz.
Keyifli okumalar ve güzel bir yıl dileriz.
Toplumsal Tarih Akademi Dergisi Editörleri
Firuzan Melike Sümertaş & Sırrı Emrah Üçer