Osmanlı Hükümetinin Kosova Arnavutları Arasındaki Kan Davalarına Çözüm Bulma Çabaları 1908-1912

Yıl 2018, , 979 - 1012, 01.12.2018

Özer Özbozdağlı

https://doi.org/10.37879/belleten.2018.979

Öz

Arnavutlar arasında kan davaları geleneksel yapanın hakim olduğu Kosova vilayetinin kuzey bölgelerinde yaygın bir toplumsal gerçeklikti. Kan davaları gelenek ve ananenin bir sentezi olan Lek Dukakin kanunundan beslenmekteydi. Kan davaları 19. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı modernleşmesi ve merkezîleşmesiyle çatışan bir olgu haline geldi. Osmanlı devleti kan davalarını çözmek için yerel gelenek ve kanunlarla eklemlenebilen esnek bir politika geliştirdi. Bu bağlamda Arnavutların yaşadığı hudut bölgelerinde kamu düzenini bozan kan davalarını çözmek için II. Abdülhamit döneminde Musalaha-i Dem Komisyonları kuruldu. Komisyonların kan davalarını çözme de başarı sağlaması üzerine komisyonlar 1908 Temmuzunda Meşrutiyetin yeniden ilanından sonra tekrar kuruldu. İttihatçılar Makedonya hinterlandındaki hudut boylarının güvenliği sağlamak kapsamlı bir entegrasyon politikasını uygulamaya koydu. Bu siyasetin başarılı olabilmesi için Arnavut bölgelerinde kamu düzeni ve asayişi tehdit eden kan davalarının çözülmesi gerekliydi. İttihatçılar sorunu II. Abdülhamit döneminde tecrübe edilen Musalaha-i Dem Komisyonlarını tekrar kurarak çözmeye çalıştı. Komisyonların kaldırılmasından sonra ceza hukuku ve mahkemeler devreye sokuldu. Ancak geleneksel yapının güçlü olduğu Arnavut bölgelerinde kan davalarının artarak devam etmesi sebebiyle Musalaha-i Dem Komisyonları 1910,1911 ve 1912 Arnavut isyanlarından sonra tekrar kuruldu. Bu çalışmada Meşrutiyetin yeniden ilanından sonra Osmanlı devletinin Kosova Arnavutları arasındaki kan davalarını çözme çabaları ve Musalaha-i Dem Komisyonlarının faaliyetleri arşiv belgeleri ışığında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kosova, Arnavutlar, Lek Dukakin Kanunu, Kan Davaları, Musalaha-i Dem Komisyonları

The Resolution Efforts of the Ottoman Government to Solve the Blood Feuds among the Kosovo Albanians 1908-1912

Öz

Cyprus, Blood feud cases were a common social reality among Albanians which was a traditional society in the northern regions of Kosovo district. Blood cases were being nourished from Lek Dukakin Law which was the synthesis of traditions and customs. In the 19th century, blood feud cases became a contesting phenomenon with the modernization and centralization concept of Ottomans. To settle the blood feud issue, Ottomans developed a flexible policy articulated with traditions and law. In this context, Musalaha-i Dem commissions were established to handle blood feud cases that disturb the peace in frontiers where Albanians reside. Commissions were re-established after the Second Constitution in July 1908 since they handled the cases in a good manner. To provide the security of frontiers in Macedonia hinterland, Unionists put a comprehensive integration policy into practice. For the success of that policy, it was necessary to resolve the blood feud issue which threatens the public order in Albanian regions. Unionists tried to overcome the matter re-establishing the Musalaha-i Dem commissions again. Criminal Law and courts were put into practice after the abolition of commissions. Yet, as a result of the increase in Albanian regions which the traditional structure had been efficient, Musalaha-i Dem commissions were reestablished just after the Albanian riots in 1910, 1911 and 1912. Ottoman Empire’s efforts to get handle of blood feud cases among Kosovo Albanians after the declaration of Constitutional Monarchy and the activities of Musalaha-i Dem commissions is studied in this paper in the light of archive documents.

Anahtar Kelimeler

Kosovo, Albanians, The Law Of Lek Dukakin, Blood Feuds, Musalaha-i Dem Commissions

Kaynakça

• Bâb-ı Âli Evrak Odası (BOE): 3505/262839, 3503/262657, 4086/304432, 4098/307329, 4087/306524, 4090/306747, 3481/261002, 3531/264793, 3759/281918, 93/6, 3918/293783, 3911/293297.
• Dahiliye Nezareti İdari (DH. İD.): 147/52.
• Dahiliye Nezareti Hukuk (DH. H.): 51/7.
• Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT.) : 2760/33, 2796/17, 2891/87, 2911/9, 2756/28-6, 2724/61, 2710/83-1, 2896/85, 2655/88, 2756/ 28, 2796/17, 1294/15, 2710/83, 2759/28.
• Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye Dairesi (DH. MUİ.) : 64-1/33, 153/47, 154/8.
• Dahiliye Nezareti Siyasi (DH. SYS.): 20/44, 44/3-3.
• Dahiliye Nezareti Şifre (DH. ŞFR.): 408/75, 406/93
• İrade-i Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 154/31.
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.): 226/113, 169/7, 124/7.
• Rumeli Müfettişliği Kosova Evrakı (TFR-I-KV.): 216/21518, 207/20632, 211/21085, 207/2063. Basılı Belgeler
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (MMZC)
• Salname-i Devlet-i Osmaniye, Selanik Matbaası, Dersaadet 1326.
• Salname-i Devlet-i Osmaniye, Selanik Matbaası, Dersaadet 1327. Muhibban Rumeli
• Sırat-ı Müstakim Şehbal Tanin (Senin) Takvim-i Vakayi
• Ahmed Şerif, Arnavutluk’da, Suriye’de, Trablusgarp’da Tanin, haz. Mehmed Çetin Börekçi, C II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• Arsoska, Jana, “Social Confusion on the Road to Modernity: The Meaning of Vio- lence and Crime in Etnic Albanian Context” , Final Results of a 2006 CERGE-EI GDN Project, June, 2007, s. 1-38.
• Aydın, Suavi, – Türkoğlu, Ömer, “İttihad ve Terakki Programının ve Eyleminin Ra- dikal Dönüşümü: 1908 Öncesi ve Sonrası”, II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek, der. Ferdan Ergut, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2009, s. 260-285.
• Bayar, Celal, Bende Yazdım, C 3, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• Bedi Nuri, “Arnavudluk’da Kan Gütmek Adeti”, Şehbal, Dördüncü sene, C 3, Aded: 59, 10 Ağustos 1328, s. 208-209.
• Cara, Arben, - Margjeka, Mimoza, “Kanun Of Leke Dukagjini Customary Law Of Northern Albania”, Europan Scientitic Journal, Vol. 11, October 2015, s. 174-186.
• Clayer, Nathalie, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri, çev. Ali Berktay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
• Çelik, Bilgin, “Geleneksel Yapı İle Modernite Arasındaki Gerilime Bir Örnek: Arna- vutluk’ta Kan Davaları Ve II. Meşrutiyet Döneminde Soruna Çözüm Arayışları, Studies Of The Ottoman Domain, C 4, S. 7, Samsun 2014, s. 18-41.
• Emrence, Cem, Osmanlı Ortadoğu’sunu Yeniden Düşünmek, çev. Gül Çağalı Güven, Türki- ye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012.
• Gawrych, George, The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and The Albanians 1847- 1913, I.B. TAURIS, London 2006.
• İrtem, Süleyman Kani, Meşrutiyetten Mütarekeye (1908-1918), haz. Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2004.
• Karataş, Yakup, “Rumeli Vilayetleri Örneğinde Osmanlı Devleti’nin Çatışma Çözüm Politikaları”, Turkish Studies, Volume 9/7, Ankara, 2014, s. 398-410.
• Killi, Suna, - Gözübüyük, Şeref, Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Ya- yınları, İstanbul 2000.
• Koloğlu, Orhan, Üç İttihatçı, Kırmızı Kedi, İstanbul 2011.
• Malcolm, Noel, Kosova: Balkanları Anlamak İçin, çev. Özden Arıkan, Sabah Kitapları, İstanbul 1994.
• Özbozdağlı, Özer, İttihat- Terakki ve Makedonya Sorunu 1908-1912, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Tokat 2016.
• Pekiner, Visalettin, “ Kan Gütme Cürümleri ve 3236 Sayılı Kanun” , Ankara Barosu Dergisi, S.3, Ankara 1960, s. 87-93.
• Saygılı, Hasip, “20. yy Başlangıcından Günümüze Arnavutlarda Osmanlı ve Türkiye Algısı”, Bilge Strateji, C 6, S. 10, İstanbul 2014, s. 35-62.
• Sönmez, Banu İşlet, II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
• Süssheim, K, “Arnavutluk”, İslam Ansiklopedisi, C I, MEB, Eskişehir 2001, s. 573-592.
• Tezcan, Mahmut, Kan Davaları, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, An- kara, 1981.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, C I, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
• Ünlü, Mucize, Kosova Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1877-1912), Yayınlanmamış Dok- tora Tezi, Samsun 2002.
• Ünsal, Artun, Anadolu’da Kan Davası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013, s. 22.
• Vasa Efendi, Arnavutluk ve Arnavutlar Arasında, Mihran Matbaası, İstanbul 1880.