Türk-Sovyet İlişkilerinde G. V. Çiçerin ve Ermeni Meselesi

Yıl 2016, , 619 - 638, 01.08.2016

Telli Korkmaz

https://doi.org/10.37879/belleten.2016.619

Öz

Sovyet devlet adamı Georgi Vasiliyeviç Çiçerin, Türk-Rus İlişkilerinde önemli rol oynamıştır. O, Çar Rusya’sı zamanında Dış İşleri Bakanlığı Arşivinde çalışmış, 1917 Ekim devriminden sonra ise Lenin ve Stalin dönemlerinde Dış İşleri Bakanlığı yapmıştır. Rusya diplomasisinde önemli rol oynayan bir aileden gelmesi, onun geleceğini belirlemiştir. Avrupa’da Georgi Çiçerin haklı olarak en eğitimli bakan olarak anılıyordu. O, Petersburg Üniversitesi Tarih-filoloji bölümünden mezun olmuştu. Çiçerin’in Dış İşlerindeki faaliyetleri ve siyasi taktikleri çoğu zaman Lenin tarafından desteklenmiş ve değerlendirilmiştir. Fakat Ermeni Sorunu konusunda yürüttüğü yanlı siyaset, Lenin’in Stalin ile yaşadığı fikir ayrılıklarından dolayı tam olarak gerçekleşmemiştir. Çiçerin ve Ermeni asıllı yardımcısı Karahan Sovyet Rusya’nın dış işlerinde ve özellikle Doğu siyasetinin belirlenmesinde ve gerçekleştirilmesinde önemli şahıslardı. Çiçerin’in Ermenileri savunma siyasetinde tabii ki, Karahan’ın büyük etkisi vardı. Ancak etken sadece Karahan değildi, şöyle ki, Çiçerin eski çar rejimidiplomatı idi ve o, Rusya Devleti’nin Doğu ve özellikle Kafkasya halklarına dönük yürüttüğü siyasetin içerisinde yetişmişti.

Anahtar Kelimeler

Sovyet, Rusya, Türkiye, Bolşevik, Ermeni, Çiçerin, Kafkasya, Gürcistan, Azerbaycan, antlaşma, ihtilal

G.V. Chicherin in Turkish-Russian Relations and the Armenian Issue

Öz

A Soviet Russian statesman G.V. Chicherin played an important role in TurkishRussian relations. He worked in the archives of the Ministry of Foreign Affairs during the period of Tsarist Russia. After the October 1917 Revolution, he served as the Ministry of Foreign Affairs during the periods of Lenin and Stalin. His family’s significant role in Russian diplomacy determined his future. In Europe, he was rightly called as the most educated foreign minister. He was graduated from St. Petersburg University, the department of History and Linguistics. His activities and political tactics at Foreign Office were strongly supported and valued by Lenin. However, his biased politics regarding the Armenian Issuecouldnotberealizeddue to Lenin’s disagreements with Stalin.Chicherin and his Armenian assistant Karahan were the most important people in Soviet Russia’s foreign affairs especially in determination and realization of Eastern policy. As a matter of fact, Chicherin’s policy of Armenian defense was affected by Karahan. However, Karahanwasnot the only factor.Chicherin was an old tsarist diplomat who had grown up in the Russian policy in the East, especially in respect to the peoples of the Caucasus.

Anahtar Kelimeler

Soviet, Russia, Turkey, the Bolshevik, Armenian, Chicherin, the Caucasus, Georgia, Azerbaijan, Accord, revolution

Kaynakça

• Aslan, Yavuz, Mustafa Kemal-M. Frunze Görüşmeleri, İstanbul, 2002.
• ATESE: 3050-08/ATEM As. T. Ş. Tasnif Dışı, Ek-B Şubat 2008.
• Atnur, İbrahim Ethem, Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahçıvan, (1918- 1921), TTK, 2001.
• Avcı, Kemal, “Türk-Ermeni İlişkileri (1905-1923)”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 16, Kış 2008.
• Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e, İkinci Kitap, İstanbul, 1980.
• Bal, Halil, Azerbaycan Cumhuriyetinin Kuruluş Mücadelesi ve Kafkas İslam Ordusu, İstanbul, 2010.
• Bayur, Y. H., Türk İnkılabı Tarihi, Cilt: III. Kısım: 4.
• Bilge , A. Suat, Güç Komşuluk, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964, Ankara, 1992.
• Cebesoy, Ali Fuat, Moskova Hatıraları, Ankara 1982.
• Çiçerin, G. V., “Mozart” (isledovatelskiy etüd), 2. Baskı, 1971. Tomas, a.g.e., s. 245. Mirzoyan, a.g.m., s. 10. Tomas, a.g.e., s. 253. Tomas, a.g.e., s. 263.
• Çiçerin, G. V., İstoriçeskiy Oçerk Diplomatiçeskoy deyatelnosti A. M. Gorçakova, ISBN 978-5- 9607-0019-1 2009.
• Çiçerin G. V., Stati i reçi po voprosam mejdunarodnom politiki, Moskova, 1961
• Dokumentı Vneşney Politiki SSSR, Tom II, Moskova, 1958, Dokument No: 372, s. 554-556.
• Erden, Ömer, Türkiye’nin Doğu Sınırının Oluşumu (Antlaşmalar- Protokoller- Problemler), Doktora Tezi.
• Frunze M.V. , Çeviren: Ahmet Ekeş, Türkiye Anıları, İstanbul, 1978.
• Gorohov, İ., Zamyatin, L., Zemskov, İ., G. V. Çiçerin-Diplomat Leninskoy şkolı, Moskva, 1973.
• Gürün, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri, Ankara, 2010.
• Hesenli, Cemil, Sovyet Devrinde Azerbaycan’ın Harici Siyaseti (1920-1939), Bakü, 2012.
• Hesenov [Hesenli], Cemil, Azerbaycan Beynelhalk Münasebetler Sisteminde 1918-1920-ci İller, Bakü, 1993.
• Kılıç, Selami, Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, İstanbul, 1999.
• Kocahanoğlu, Osman Selim, Ali Fuat Cebesoy Moskova Hatıraları, İstanbul, 2002.
• Kurat, A. N., Türkiye ve Rusya, Ankara,1971.
• Lütem, Ömer Engin, “1919 Paris Barış Konferansı’nda Ermeni Talepleri”,Ermeni Araştırmaları, Sayı: 22, Yaz 2006, s.163-178.
• Mirzoyan, Gevorg, “İzroskhodovannıy çelovek”, Ekspert, 30-31 (764) /01 Ağustos 2011.
• Makarenko, Pavel Vasileviç, “Narkom G. V. Çiçerin i SovetskayaVneşnyaya Politika”,Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 2011, Sayı No:349.
• O’Konner, Timoti Edvard, Georgi Çiçerin i Sovetskaya Vneşnaya Politika 1918-1930, “Progresse”, 1991.
• Oran, Baskın, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I, İstanbul 2001.
• Şahin, Enis, Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları (1917-1918), TTK, 2002.
• Potskhverıya, Boris, “1921 Türkiye-Sovyet Rusya Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması İmzalanmasının Nedenleri”, Uluslararası II. Atatürk Sempozyumu, Cilt II, Ankara, Atatürk Araştırmaları Merkezi, 1996.
• Tomas, L.Ya., Jizn G. V. Çiçerin, Moskova, 2010.
• Yerasimos, Stefanos, Türk-Sovyet İlişkileri (1917-1923), İstanbul, 2000.
• Yılmaz, İskender, Gümrü Antlaşması, Ankara, 2001.
• Zarnitskiy, S., Sergeev, A. Çiçerin, Jizn zameçatelnıkh lyudey, Moskva, 1975.
• Bilinmeyen Çiçerin”, Rusya Federasyonu Dış İşleri Bakanlığı Resmi İnternet sitesi, 21.11.2011.
• http://www.tambovmuseum.ru/museum_filials/chicherin.html