Patnos'ta Açığa Çıkarılan Urartu Stelleri

Yıl 2007, , 5 - 18, 25.05.2007

Bora Uysal

https://doi.org/10.37879/belleten.2007.5

Öz

Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Ağrı iline bağlı Patnos ilçesi, önemli Urartu yerleşmelerine sahip olması ile tanınmaktadır. Bu merkezlerden biri olan Kot Tepe, arkeoloji dünyasına "Aznavur" adı ile tanıtılmıştır (Harita 1). Yörenin kaçak kazılarla tahrip edilmesi üzerine başlatılan arkeolojik çalışmalar, yerleşim yerinin tepe kısmında Urartu panteonunun baş tanrısı Haldi'ye ait olduğu düşünülen bir tapınağın açığa çıkarılması ile sonuçlanmıştır. Söz konusu tapınakla ilgili araştırmalar sonraki yıllarda da devam etmiştir. Ayrıca, tepenin yaklaşık 7 km doğusunda bulunan ve arkeoloji dünyasına "Giriktepe" (Değirmentepe) adı ile tanıtılan Giresor Tepe'de de bir Urartu sarayı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu Bölgesi, Ağrı, Patnos, Urartu Stelleri

Uratian Stelae Uncovered in Patnos

Öz

Patnos district, which is related to Ağrı province in East Anatolia region, is known with its numerous important Urartian centers. One of these settlements is Kot Tepe, which is most likely known as "Aznavurtepe" or "Anzavurtepe". Nowadays, the southern part of Kot Tepe lies within the confines of a military area. A duty station was built in this mount in 1990 and six telephone poles were also erected in its southern slope. Three stelae and a stand were exposed in the area where the poles were set up in the southern foot of the mount during the course of these construction works. The nearest akin to Kot Tepe stelae are known to be the stelae found in the open air temple of Altintepe in Erzincan district. The resting pits carved in the rocks in the holly area of Yeşilalıç in Özalp district, of Van province, are understood to be prepared for the purpose of erecting these type of stelae. Beside that, stone blocks worked out with stelae resting pits were identified in the stone workshop of Alniunu town lying to the south of Van fortress. The finds recovered in Kot Tepe show off that another Urartian open air temple is also found in this settlement site. The defined measurements, on the other hand, have come out to identify Kot Tepe finds to be in the position of the biggest Urartian stelae yet known.

Anahtar Kelimeler

East Anatolia Region, Ağrı, Patnos, Uratian Stelae

Kaynakça

• Bakır, T. ve A. Çilingiroğlu. 1981. "Kaleköy Kazısı 1979 Sonuçları." 2. Kazı Sonuçları Toplantısı: 65-67.
• Bakır, T. ve A. Çilingiroğlu. 1987. "Kaleköy Kazısı, 1978. Kaleköy (Baskil) Excavations, 1978" S. Pekman ve D. Günay (eds.), Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları. Lower Euphrates Project 1978-1979 Activities, 153-159. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Aşağı Fırat Projesi Yayınları 1/3. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Balkan, K. 1960. "Patnos Yakınındaki Aznavurtepe'de Bulunan Urartu Tapınağı ve Kitabeleri. Ein urartaischer Tempel auf Anzavurtepe bei Patnos und hier Entdeckte Inschriften." Anadolu/Anatolia 5: 99-158.
• Balkan, K. 1964. "Patnos'da Keşfedilen Urartu Tapınağı ve Urartu Sarayı." 1. Atatürk Konferansları: 235-243.
• Belli, O. 1982a. "Urartular." Anadolu Uygarlıkları, Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi 1: 140-208. İstanbul: Görsel Yayınlar.
• Belli, O. 1982b. "Alniunu Kenti ve Taş Atölyesinin Keşfi. Die Entdeckung der Stadt Alniunu und Ihres Steinateliers." Anadolu Araştırmaları 8: 115-149.
• Belli, O. 1989. "Urartu Kalelerindeki Anıtsal Kaya İşaretleri. Monumentale Felszeichen im Bereich urartaischer Festungsanlagen." Anadolu Araştırmaları 11: 65-121.
• Belli, O. 1998. Anzaf Kaleleri ve Urartu Tanrıları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Belli, O. 2000a. "Çavuştepe (Sardurihinili) Kazıları." O. Belli (ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), 210-216. İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Yayın No: 4242. Ankara.
• Belli, O. 2000b. "Van Bölgesi'nde Urartu Krallığı'na Ait Çivi Yazılı Anıtsal Kaya Kapıları." O. Belli (ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), 386-393. İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Yayın No: 4242. Ankara.
• Belli, O. 2000c. "Urartu Krallığı Döneminde Van Bölgesi'nde İşletilen Taş Ocakları ve Atölyeleri." O. Belli (ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), 415-422. İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Yayın No: 4242. Ankara.
• Belli, O. ve A. M. Dinçol. 1982. "Hazine Piri Kapısı ve Aşağı Zivistan Taş Ocakları. Die Inschrift von Hazine Piri Kapısı und die Steinbrüche um der Burg von Nieder Zivistan." Anadolu Araştırmaları 8: 167-190.
• Bossert, H. Th. 1942. Altanatolien. Kunst und Handwerk in Kleinasien von den Anfangen bis zum Völligen Aufgehen in der Griechischen Kultur. Die Altesten Kulturen des Mittel Meerkreises Zweiter Band. Berlin: Verlag Ernst Wasmuth Gmbh.
• Boysal, Y. 1961. "Anzavur'da Definecilerin Meydana Çıkardığı Urartu Eserleri." Belleten 25/98: 199-212.
• Burney, C. A. ve D. M. Lang. 1971. The Peoples of the Hills, Ancient Ararat and Causasus. London: Weidenfeld and Nicolson.
• Burney, C. A. ve G. R. J. Lawson. 1960. "Measured Plans of Urartian Fortresses." Anatolian Studies 10: 177-196.
• Calmayer, P. 1991. "Some Remarks on Iconography." M. Rivka (ed.), Urartu: A Metalworking Center in the First Millennium B.C.E., 310-319. Israel Museum Catalogue 324. Jerusalem: Israel Museum Press.
• Çilingiroğlu, A. 1997. Urartu Krallığı, Tarihi ve Sanatı. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
• Çilingiroğlu, A. 1998. "Urartu'da Tapınma ve Tapınma Yerleri." G. Arsebük, M. J. Mellink ve W. Schirmer (eds.), Light on Top of the Black Hill, Studies Presented to Halet Çambel. Karatepe'deki Işık, Halet Çambel'e Sunulan Yazılar, 229-239. İstanbul: Ege Yayınları.
• Debevoise, N. C. 1942. "The Rock Reliefs of Ancient Iran" Journal of Near Eastern Studies 1: 76-105.
• Dinçol, A. M. ve E. Kavaklı. 1978. "Van Bölgesinde Yeni Urartu Yazıtları." Anadolu Araştırmaları Ek Yayın 1: 7-24.
• Dinçol, A. M. ve E. Kavaklı. 1979. "Karahan Köyünde Bulunan Dört Yeni Urartu Yazıtı. Neuere Urartaeische Inschriften aus dem Dorfe Karahan." Anadolu Araştırmaları 6: 17-43.
• Erzen, A. 1977. "Çavuştepe Yukarı Kale ve Toprakkale 1976 Dönemi Kazıları." Anadolu Araştırmaları 4-5: 1-59.
• Erzen A. 1978. Çavuştepe I. M.Ö. 7.-6. Yüzyıl Urartu Mimarlık Anıtları ve Ortaçağ Nekropolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Erzen, A. 1979. "Çavuştepe Yukarı Kale ve Toprakkale 1977 Çalışmaları." Anadolu Araştırmaları 6: 1-16.
• König, F. W. 1955-57. Handbuch der chaldischen Inschriften. Archiv für Orientforschung 8. Graz.
• Lehmann-Haupt, C. F. 1926. Armenien Einst und Jetzt, 2/1. Berlin, Leipzig: B. Behrs Verlag.
• Lehmann-Haupt, C. F. 1931. Armenien Einst und Jetzt, 2/2. Berlin, Leipzig: B. Behrs Verlag.
• Melikisvili, G. A. 1971. Die urartaische Sprache. Studia Pohl 7. Rome: Biblical Institute Press.
• Özgüç, T. 1961. "Altıntepe Kazıları. Excavations at Altıntepe." Belleten 25/98: 253-290.
• Özgüç, T. 1963. "The Urartian Architecture on the Summit of Altıntepe. Altıntepe'de Urartu Mimarlık Eserleri." Anadolu/Anatolia 7: 43-57.
• Özgüç, T. 1969. Altıntepe II. Mezarlar, Depo Binası ve Fildişi Eserler. Tombs, Storehouse and Ivories. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Piotrovskii, B. B. 1959. Vanskoe Tgarstvo (Urartu). Moscow: Izdvo Vostochnoi Litry.
• Piotrovskii, B. B. 1966a. Il Regno di Van. Urartu. Incunabula Graeca 12. Roma: Edizioni dell'Ateneo.
• Piotrovskii, B. B. 1966b. "Urartu Dini." Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 23/1-2: 37-48.
• Salvini, M. 1993. "Reflections About the Urartian Shrines of the Stelae." M. J. Mellink, E. Porada ve T. Özgüç (eds.), Nimet Özgüç'e Armağan. Aspects of Art and Iconography: Anatolia and Its Neighbors, 543-548. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Salvini, M. 1994. "The Historical Backround of the Urartian Monument of Meher Kapısı." A. Çilingiroğlu ve D. H. French (eds.), Anatolian Iron Ages 3. Anadolu Demir Çağları 3, 205-210. BIAA Monoghraph: Anatolian Iron Studies 16. Ankara.
• Salvini, M. 1995. Geschichte und Kultur der Urataer. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Sevin, V. 2003. Eski Anadolu ve Trakya, Başlangıcından Pers Egemenliğine Kadar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sevin, V. ve O. Belli. 1977. "Yesilalıç Urartu Kutsal Alanı ve Kalesi. Urartian Sacred Area and Fortress at Yeşilalıç" Anadolu Araştırmaları 4-5: 367- 409.
• Tarhan, M. T. ve V. Sevin. 1975. "Urartu Tapınak Kapıları ile Anıtsal Kaya Nişleri Arasındaki Bağıntı. The Relation Between Urartian Temple Gates and Monumental Rock Niches." Belleten 39/155: 389-412.