Altan Topçi III.

Yıl 1987, , 19 - 66, 20.04.1987

Tuncer Gülensoy

https://doi.org/10.37879/belleten.1987.19

Öz

"Moğolların Gizli Tarihi" adlı eserden sonra en önemli Moğol tarihi olan Altan Topçi, XIII. yüzyıl Moğol tarihini ve Moğollar hakkında efsanevî şecereden başlayarak Ögedei zamanına kadarki en eski bilgileri içine almaktadır. Altan Topçi, Türkiye'de ilk defa tarafımızdan ele alınmış, Moğolca aslı ve R.C. Bowden'in İngilizce tercümesi karşılaştırılarak Türkçeye tercüme edilmiştir. Eserin 1-21. paragrafları, "BELLETEN"in 152. sayısında; 22-96. paragrafları da yine "BELLETEN"in 196. sayısında yayınlanmıştır. 152. sayıda Altan Topçi ve nüshaları hakkında geniş bilgi verilmiş; ayrıca, eserin Moğol yazısıyla yazılmış ilk 8 sayfası ile metnin transkripsiyonu yapılmış ilk 5 paragrafı örnek olarak gösterilmiştir. Bu bölümde ele alınan 97-126 paragraflar, Moğolların biribirleriyle yaptıkları mücâdeleleri kronolojik olarak nakletmektedir. Bu bölümün sonunda, ayrıca, eserin tamamında (1-126. paragraflarda) geçen şahıs, kavim, kabile, boy, soy, oymak, yer ve madde adları, paragraflara göre verilmiş ve gerektiğinde açıklamalar yapılmıştır. Eser bu bölümle tamamlanmış olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Altan Topçi, Moğollar, Ögeday, Tarih

Kaynakça

• Abuşka : Abuşka Lûgatı ve Çağatay Sözlüğü. (Hazırlayan : Besim Atalay), Ankara 1970.
• AH : Abû-Hayyan, Kitâb al-İdrak li-lisân al-Atrâk. (Yayına hazırlayan: Ahmet Caferoğlu), İstanbul 1931.
• Alt. Gr. : A. von Gabain, Alttürkische Grammatik, Leipzig 1950.
• Arap : Arapça
• Aşm. : N. İ. Aşmarin, Theaurus linguae tschuvaschorm, I-XVII, Kasan-Tscheboksary 1928-50.
• AT : Altan Topçi
• ay. : aynı
• Az. : Azerî Türkçesi
• Bar. : Baraba Türkçesi
• bkz. : bakınız
• Blk. : Balkar Türkçesi
• Bşk. : Başkır Türkçesi
• BTLU : Z. Gombocz, Die builgarish-türkischen Lehnwörter in der ungarischen Sprache, Helsinki 1912. MSFOu XXX.
• Buryat. : Buryat Moğolcası
• Büg. : Bügdüz Türkçesi
• CC : K. Gronbech, Komanisches Wörterbuch, Kopenhagen 1942.
• CHUAS. : Huastuanift, Ankara 1941. (TDK yayını)
• Çağ. : Çağatay Türkçesi
• Çer. : Çeremişçe
• Çin. : Çince
• ÇLP : Y. Wichmann, Die tschuwassischen Lehnwörter in den permischen Sprachen. Helsinki 1903. MSFOu XXXI : vgl. dazu A. Raun, The Chuvash Borrovings in Zyrian, JAOS 77 (1957), 40-45.
• Çuv. : Çavuşça veya Çuvaş Türkçesi
• Çuv. Sözl. : H. Paasonen, Çuvaş Sözlüğü, İstanbul 1950. (TDK yayını)
• DLT : Divânü Lügâti't-Türk-Dizin. Ankara 1970. (TDK yayını)
• Doerfer I-IV : G. Doerfer, Türkische und mongolische elemente im Neuepersische, I-IV.
• Doğu-Tü. : Doğu Türkçesi
• Dörbet. : Dörbet Moğolcası
• Eskiosm. : Eski Osmanlı Türkçesi
• ET : Eski Türkçe (Orhun ve Uygur Türkçesi)
• ETY : H.N. Orkun, Eski Türk Yazıtları I-IV, Ankara 1945-48. (TDK yayını)
• EUTS : Ahmet Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul 1968 (TDK yayını)
• EWT : M. Rasanen, Versuch eines Etimologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki, 1969.
• Fars. : Farsça
• Fin. Fince
• FUF : Finnisch-ugrische Forschungen. Helsinki
• Gab. : A. von Gabain
• Gold. : Goldca
• gös. yer. : gösterilen yer
• Hak. : Hakas Türkçesi
• Hts. : M. Th. Houtsma, Ein türkisch-arabisches Glossar, Leiden 1894.
• İM : A. Battal (Taymas), İbnü-Mühenna Lûgati, İstanbul 1934.
• İnt. : Moğolların Gizli Tarihi'nin Moğolca metninin kelime kelime satır arası tercümesi
• JA : Journal Asiatique. Paris
• JAOS : Journal of the American Oriental Society.
• Joki : A. J. Joki, Die Lehnwörter des Sajansamojedischen, Helsinki 1952. MSFOu 103.
• JSFOu : Journal de la Societe Finno-ougrienne. Helsinki
• Kalm. : Kalmuk Moğolcası
• Kam. : Kamasince (Samoyetçe)
• Kar. : Karaim Türkçesi
• Kar. L. : Luzk Karaimcesi
• Kar. T. : Troki Karaimcesi
• Kaz. : Kazan Türkçesi
• KB : Kutadgu Bilig
• Kç. : Kaç Türkçesi
• Kh. : Khalkha Moğolcası
• Kırg. : Kırgız Türkçesi
• Kırg. Sözl. : K. K. Yudahin, Kırgız Sözlüğü I-II, Ankara 1945, 1948.
• Kkır. : Karakırgız Türkçesi
• Kklp. : Karakalpak Türkçesi
• Kmd. : Kumandı Türkçesi
• Kmk. : Kumuk Türkçesi
• Koyb. : Koybal Türkçesi
• Kom. : Koman Türkçesi
• Kore. : Korece
• Kow. J. E. Kowalewski, Dictionnaire mongol-russe-français. I-Ill. Kazan 1944-49.
• Krç. : Karaçay Türkçesi
• Krm. : Kırım Türkçesi
• krş. : karşılaştır
• KSz. : Keleti Szemle. Budapeşte
• Küer. : Küerik Türkçesi
• Kürdak. : Kürdak Türkçesi
• KWb. : G. J. Ramstedt, Kalmukisches Wörterbuch, Helsinki, 1925.
• Kzk. : Kazak Türkçesi
• Lam. : Lamutça veya Evenkice
• Leb. : Lebet Türkçesi
• Ma. : Mançuça
• MA : A. Zajaczkowski, Vokabulaire arabe-kiptchak de la l'epoque de l'Etat Mamelouk, Warschau 1954-1958.
• Mac. : Macarca
• MGT : Moğolların Gizli Tarihi
• Miş. : Mişer Türkçesi
• Moğ. : Moğolca
• Mordvin. : Mordvince
• MSFOu : Memoires de Societe Finno-ougrienne. Helsinki
• MTS : M. Rasanen, Materialen zur Morphologie der Türkischen Sprachen, Helsinki 1957.Sto XXI.
• Ork. : Orkun Türkçesi
• Osm. : Osmanlı Türkçesi
• Osty. : Ostyakça
• OT : Orta Türkçe
• Oyr. : Oyrot Türkçesi
• Pekarsky : E. Pekarsky, Yakut Sözlüğü, İstanbul 1943. (TDK yayını)
• Poppe : N. Poppe, Vergleichende Grammatik deraltaischen Sprachen, Teil 1. Wiesbaden 1960.
• Radl. : W. Radloff
• Radl. Wb. : W. Radloff, Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte I-IV, Sanktpeterburg, 1893-1911.
• Rus. : Rusça
• Sag. : Sagay Türkçesi
• Sarı-Uyg. : Sarı Uygur Türkçesi
• Sırp. : Sırpça
• SKE : G. J. Ramstedt, Studies in Korean Etymology, Helsinki 1949-53. MSFOu XCV.
• Skrt. : Sanskritçe
• Soy. : Soyon (Soyot) Türkçesi
• Şor. : Şor Türkçesi
• Tar. : Tarançi Türkçesi
• Tara. : Tara Türkçesi
• TE : F. Miklosich, Die türkische Elemente in den südost-und osteuropaischen Sprachen, Wien 1884-85.
• Tekin OT : Talat Tekin, A Grammar of Orkhun Turkic, Indiana 1968.
• Tel. : Teleüt Türkçesi
• Temir MGT : Ahmet Temir, Moğolların Gizli Tarihi I, Tercüme, Ankara 1948.
• Tib : Tibetçe
• TLÇ : M. Rasanen, Die tatarischen Lehnwörter im Kscheremissischen, JSFOu XV,
• TLO : H. Paasonen, Über die türkischen Lehnwörter im Ostjakischen, FUF 2: 81-137.
• TLW : A. Kannisto, Die tatarischen Lehnwörter im Wogulischen, FUF XVII, 1-264.
• Toiv. : Y. H. Toivonen, Türkische Lehnwörter im Ostjakischen, JSFOu 52.
• TP : Taung Paou
• Trkm. : Türkmence
• Tu. : Tunguzca
• Tub. : Tuba Türkçesi
• Tü. : Türkçe
• UJ : Ungarische Jahrbücher, Berlin.
• Ury. : Uryanhay Türkçesi
• USp. : W. Radloff, Uigurische Sprachdenkmaler (S. Malov yayını), Leningard 1928.
• Uyg. : Uygur Türkçesi
• Vasm. : M. Vasmer, Russisches etymologisches Wörterbuch, 1-3. Heidelberg 1953-58.
• Woty. : Wotyakça
• Yak. : Yakutça veya Yakut Türkçesi.