Yukarı Seyhan Havzası - Yukarı Ceyhan Havzası Bağlantılarını Sağlayan Antik Yol Güzegahının Merkezi: Almadere (Elmedere) Geçidi

Yıl 2017, Cilt: 81 Sayı: 292, 703 - 714, 01.12.2017

Aytül Kaplan

https://doi.org/10.37879/belleten.2017.703

Öz

Bu güzergah, Kuzey Mezopotamya’nın Kilikya’nın kuzeyinden, Toros Dağları içinden, Kapadokya bağlantısını sağlayan yoldur. Bölgedeki her güzergah ve her geçit, ticari kazanım açısından değerlidir. Bu çalışmada, Kilikya üzerinden Kapadokya ve Kuzey Mezopotamya’nın denize çıkan yolları üzerinde çok önemli bir geçit ve kavşak olan, Elmedere (Almadere) Geçidi’ni ve buradan geçen güzergahların gittikleri yönlerde bulunan yerleşim ve kalelerin tanıtılmasına çalışılmıştır. Antik dönemdeki ana yol güzergahlarından olan ve Yukarı Ceyhan Havzası - Yukarı Seyhan Havzası yollarını birleştiren Elmedere (Almadere) Geçidi’nin bağladığı yollar, Bağdaş Beli ve Mazgaç Beli'ne daha doğuda Meryemçil Beli’ne gider. Elmedere (Almadere) Geçidi’ni; Bağdaş Beli- Akyol (Ağyol)’a, Mazgaç Beli- kuzeye, Orta Anadolu’ya, Meryemçil Beli doğuya, Kuzey Mezopotamya’ya bağlar. En doğudan itibaren, Kuzey Mezopotamya ile Kültepe arasındaki direkt güzergahlardan olduğu muhtemel bu yoldan ilerlersek; Bağdaş Beli- Almadere (Elmedere) Geçidi (günümüzde Akçaluşağı Köyü Göller Yaylası civarındadır)- Akçaluşağı Köyü Esebeleni Mevki (Roma yerleşimi - nekropolü) - Tokmanaklı Köyü - Tapan Paşalı Köyü (Roma yerleşimi), buradan yol ikiye ayrılır; batıya dönen yol; Tenkerli - Uğurlubağ (Hefkereyebakan) - Kayadarlığı Geçidi'nden şimdiki Pınargözü Köyünün yukarısından geçerek, Üsküyen Geçidi'nin kuzeyine çıkar. Bir başka yol da Cevizlidere'den Çulluşağı Köyü'ne ve Üsküyen Geçidi'ne gider. Buradan Feke (Vahka)’ye, oradan da batıya yönelerek Marankeçili ve Mansurlu üzerinden Kayseri-Kültepe’ye uzanır. Esasen burası, Mezopotamya – Kültepe arasındaki önemli güzergahlardan biridir.

Anahtar Kelimeler

Antik güzergah, kavşak, Almadere Geçidi, antik yerleşimler

The Upper Center of the Ancient Road to the Up Seyhan River Basın - Up Ceyhan River Basin: Elmedere (Almadere) Pass

Öz

This study, through Cappadocia and Cilicia to the sea on your way from northern Mesopotamia is a very important passage, and The junction Almadere have been introduced gateway. There are ancient settlements here. Almadere Pass that is one of the ancient main road routes, up Seyhan and Ceyhan Basins roads combine. And also roads that connect the gateway of Almadere, Bağdaş Pass and Mazgaç Pass and further east Meryemçil Pass.The Almadere Pass is connected to Akyol (Ağyol) by way of the Bağdaş Pass, to the north (the Central Anatolia) by the way of The Mazgaç Pass and to the east (North Mesopotamia) by the way the Meryemçil Pass. If we go forward these routes from the most east; The Bağdaş Pass, the Almadere Pass, The Akçaluşağı Village Esebeleni location, here the road goes into division; the road running to the west connects to the North of The Üsküyen Pass Through above The Pınargözü Village from Tenkerli- Uğurlubağ (Hefkereyebakan)- The Kayadarlığı Pass. The another road also goes to the Çulluuşağı Village from Cevizlidere and The Üsküyen Pass. From here to the road goes into Feke (Wahka), then heading west to Marankeçili and Mansurlu to Kayseri-Kültepe. In fact from the easternmost direct routes between Northern Mesopotamia and Kültepe.

Anahtar Kelimeler

The ancient route, junction, Almadere Pass, ancient settlements

Kaynakça

• Alishan, P. L. M., Sissouan ou l’Armeno - Cilicie. Description Geographique et Historique, Venise-S. Lazare, 1899.
• Alkım, U. Bahadır, “Güney-batı Antitoros Bölgesinde Eski Bir Yol Şebekesi”, Belleten XXIII/89, 1959, s. 59-73.
• Barker, W. B., Lares and Penates: Cilicia And Its Governers, London, 1853.
• Boase, T.S.R., The Cilician Kingdom of Armenia, Edinburg, 1978.
• Buyruk, Hasan, “Çukurova Toros Dağları’nda bir Ortaçağ Yapısı: Maran Kalesi”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Dergisi, Erzurum 2013, s. 45- 63.
• Davis, J.E., Life in Asiatic Turkey. A Journal of Travel in Cilicia (Pedias and Trachea), Isauria, and Parts of Lycao? and Cappadocia, London 1879.
• Durugönül, Serra, ”Development of Ancient Settlements in Cilicia” Adalya V, (2001- 2002), 2002, s. 107-118.
• Edwards, R. W., The Fortificiations of Armenian Clicia, Dumbarton Oaks Pub Service, 1987.
• Erzen, Afif, Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig 1940.
• The Gertrude Bell Project - Newcastle University- gertrudebell.ncl.ac.uk/ 11- Gough, Mary, Travel into Yesterday, New York, 1954.
• Herodotos, Herodot Tarihi, Çev. Müntekim Ökmen, Istanbul 1983.
• Hild, F.-Hellenkemper, H., “Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini 5”, Denk- schriften der österreichischen Akademie der Wissenschaften in Wien, philos.-hist. Kl. (Vien- ne, Autr.) 215, Wien 1990.
• Hoogasian, S. - Kilbourne, M., Armenian Village Life Before 1914, Detroit 1982.
• Langlois, Victor Eski Kilikya, (çev: M.R. Balaban), Mersin 1947.
• Kaplan, Aytül, Hellenistik ve Roma Dönemi’nde Kilikya Pedias (Çukurova) Yerleşimleri, S aarbüken, 2016a.
• Kaplan, Aytül (2016b). “Çukurova’ya Yerleşen Oğuz Boy Ve Obaları’nın Kullandıkla- rı Yayla Yolları Üzerindeki Antik Yerleşimler, Asos Journal, 34/311- 321.
• Kobaner, Mustafa - Kobaner, İpek, “Çukurova’nın Antik Çağ Yolları” Efsanede Tarihe, Tarihten Bugüne Adana Köprübaşı, İstanbul 2000, s. 169-177.
• Molin, K., Unknown Crusader Castles, New York 2001.
• Özgan, Ramazan, “Ein Herrscherbildnis aus Kilikien”, Jahrbuch des Deutschen Archtio- logischen Instituts 103, 1988, s. 369-380.
• Ptolemaeos, Geographia, ed. Nobbe, Lipsiae 1845.
• Ramsay, William Mitchel, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. çeviren Mihri Pektaş, İstanbul 1960.
• Salman, İsmail, Adana Valiliği, Adana İlçeleri Kültür Envanteri I, Ulusoy Ofset, Adana 2007.
• __________, Adana Valiliği, Adana İlçeleri Kültür Envanteri II, Ulusoy Ofset, Adana 2008.
• Sayar, Mustafa Hamdi - Siewert, P., “Doğu Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi- Coğrafya Araştırmaları, 1991”, Araştırma Sonuçları Toplantısı X, 1993, s.175-192.
• Sayar, Mustafa Hamdi, “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları, 1994”, Araştırma Sonuçları Toplantısı XIII/1, 1996, s. 55-75.
• __________, “Antik Kilikya’da Şehirleşme”, Türk Tarih Kongresi Bildirileri, XII/I, 1999, s. 193-216.
• __________, “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları 2001”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 20/2, 2003, s. 59-70.
• __________, “Çukurova’nın Gizemli Kalesi Karasis ve Çevresindeki Kültür Varlıkla- rı Bilim Dünyasına Tanıtılıyor”, Haberler 18, 2004, s. 1-5.
• __________, “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2003”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 22/2, 2005, s. 219-228.
• __________, “Mersin, Adana, Osmaniye ve Hatay İlleri 2006 Yılı Yerleşim Arkeolo- jisi ve Tarihi-Coğrafya Çalışmaları”, ANMED-7, 2007.
• __________, “Karasis Kalesi´nin (Kozan, Adana) Tarihlenmesi ve İşlevi Üzerine Dü- şünceler”. Euergetes. Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu´na 65. Yaş Armağanı, 1097 – 1104, Antalya, 2008.
• __________, “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2009”, Araştırma Toplantısı, 28/2, 2010, s. 247-250.
• Strabon, Antik Anadolu Cografyasi (Geographika: XII, XIII, XIV), Çev. Adnan Pekman, İstanbul 1993.
• Schaffer, F.X., Cilicia, Petermanns Mitteilungen, Erganzungsband 30, Gotha: Justus Perthes, 1903.
• Seton-Williams, M. V., “Cilician Survey”, Anatolian Studies IV, 1954, s.121-174
• Texier, Charles, Küçük Asya Cografyası, Tarihi ve Arkeolojisi, (çev: A. Suut, Latin Harfl erine Aktaran: K.Y. Kopraman; Sadelestiren: M. Yıldız), 3 Cilt, Ankara 2002.
• Ünal, Ahmet - Girginer, Kasım Serdar, KİLİKYA-ÇUKUROVA İlkçağlardan Osmanlılar Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, İstanbul 2007.
• Ürgenç, Orhan, Çukurova’nın Kaleleri, Adana 2014.