An Intereseting Example of Tekâli̇f-i İmdadi̇ye Taxes in Ottoman Empire: The Case Study of Wool Tax (Bedel-i Yapaği) in Ah 1044/1634

Yıl 2014, Cilt: 78 Sayı: 281, 123 - 148, 01.04.2014

Süleyman Polat

https://doi.org/10.37879/belleten.2014.123

Öz

Ottoman Empire, like most states at war, imposed extraordinary obligations on its citizens. Ottoman Empire met the demands that occured during the war by taxes imposed in accordance with the tekâlif-i örfiye principles. Otttoman Empire provided the necessary supplies for the basic needs of the army – especially food supplies- by this method. On the other hand, some special materials that were urgently needed during the war could be provided by this same method although it was not vey common. In this study we describe how wool (yapağı), which is a rarely used material in Ottoman campaigns, was provided from the citizens by tekâlif-i örfiye principles. Thus, we both describe the functioning of this extraordinary tax and how a problem encountered during the war was solved practically and quickly by the planners of the war.

Anahtar Kelimeler

Extraordinary Tax, Bedel-i Yapağı (wool tax), Tekâlif-i İmdâdiye, Ottoman Empire

Osmanlı Devleti’nde Tekâlif-i İmdâdiye Vergisine İlginç Bir Örnek: H. 1044/M.1634 Yılında Uygulanan Bedel-i Yapağı Vergisi

Öz

Savaş halindeki her devletin uyguladığı gibi, Osmanlı Devleti de tebaasından olağandışı taleplerde bulunmuştu. Osmanlı Devleti savaş sırasında zuhur eden bu tür talepleri temelde tekâlif-i örfiye prensiplerine göre tarh edilen vergilerle sağlamıştı. Osmanlı Devleti bu yöntemle -başta zahire olmak üzere- genelde ordunun temel ihtiyaç maddelerini temin etmişti. Öte yandan aynı prensiplere dayanılarak -örneklerine sık karşılaşılmamakla beraber- bir savaş esnasında acil ihtiyaç duyulan özel bir maddenin temini de sağlanmaya çalışılabiliyordu. Nitekim bu çalışmada Osmanlı seferlerinde kullanım örneğine pek rastlanmayan bir maddenin, yapağının (yünün), tekâlif-i örfiye prensiplerine dayanarak, tebaadan nasıl temin edilmeye çalışıldığı ayrıntılarıyla anlatılmıştır. Bu sayede hem olağanüstü bu verginin işleyiş tarzı, hem de sefer esnasında karşılaşılan bir sorunun -savaşın planlayıcıları tarafından- pratik ve hızlı bir biçimde nasıl çözüldüğü ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Olağanüstü Vergi, Bedel-i Yapağı, Tekâlif-i İmdâdiye, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Mühimme Defteri Zeyli: MD ZYL 9.
• Maliyeden Müdevver Defterleri: MAD 3458, MAD 7572.
• Kamil Kepeci Defterleri: KK 1936.
• Bab-ı Asafi- Büyük Ruznamçe Kalemi: D.BRZ 20690.
• Bab-ı Defteri, Mevkufat Kalemi Defterleri: D.MKF 27445.
• Abdurrahman Vefik (Sayın), Tekâlif Kavaidi, Haz.: Hakan Özkan, Ankara 1999.
• Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, C.1, Ankara 1999.
• Barkan, Ömer Lûtfi, “Avârız”, İA, C. II, ss. 13-19.
• Bowen, H., “Badal”, EI, Second Edition, C. I, s. 855.
• Demirci, Süleyman, “Avâriz and Nüzul Levies in the Ottoman Empire: A Case Study of the Province of Karaman, 1620-1700” Belleten, LXX/258, (Ağustos 2006), ss. 563-590.
• –––––––, “Collection of Avâriz and Nüzul Levies in the Ottoman Empire, 1629-1700” Belleten, LXIX/256, (Aralık 2005), ss. 897-912.
• Devellioğlu, Ferit; Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1998.
• Emecen, Feridun, “Bedel” DİA, C.V, s. 301.
• Faroqhi, Suraiya, “Krizler ve Değişim 1599-1699”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Ed. Halil İnalcık ve Donald Quataert, C. II, İstanbul 2004, ss. 543-757.
• –––––––, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, Çev. Gül Çağalı Güven - Özgür Türe- say, İstanbul 2003.
• Hinz, Walter, İslam’da Ölçü Sistemleri, Çev. Acar Sevim, İstanbul 1990.
• Güçer, Lütfi, XVI-XVII Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul 1964.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. I, İstanbul 2000.
• –––––––, “Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire, 1600-1700”, Archivum Ottomnicum, VI, (1980), ss. 283-337.
• İpşirli, Mehmet, “Ehl-i Örf ”, DİA, C.X, ss. 518-520.
• Kâtib Çelebi, Fezleke, C.II, İstanbul 1287.
• Kazıcı, Ziya, Osmanlı’da Vergi Sistemi, İstanbul 2005.
• Murphey, Rhoads, Osmanlı’da Ordu ve Savaş 1500-1700, Çev. M. Tanju Akad, İstanbul 2007.
• Polat, Süleyman, IV. Murat’ın Revan Seferi Organizasyonu ve Stratejisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011.
• –––––––, “Osmanlı Sefer Organizasyonunda Pratik Çözümler: 1634-1635 (H. 1044) Tarihler- inde Karahisar-ı Şarki’de “Mükellefiyet Şeklinde Yürütülen İştira” ile Zahire Temini” Gazi Akademik Bakış, IV/8, (Yaz 2011), ss.161-174.
• Sahillioğlu, Halil, “Avârız”, DİA, C. IV, ss. 108-109.
• Sûdî, Süleyman, Defter-i Muktesid, (Osmanlı Vergi Düzeni), Haz.: Mehmet Ali Ünal, Isparta 1996.
• Yıldırım, Nermin, Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi’nin Zafername Adlı Eseri (Tarihçe-i Feth-i Revan ve Bağdad), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2005.
• Yılmaz, Fehmi, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2010.
• Yılmazçelik, İbrahim, “XVIII. Yüzyıl ile XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır Eyaletinin İdari Yapısı ve İdari Teşkilatlanması”, AÜDTCFD, XVIII/29, (1996), ss. 233-287.