A Group of Middle Bronze Age Foundation Offerings Founded at Oylum Höyük Excavations

Yıl 2011, Cilt: 75 Sayı: 272, 19 - 50, 01.04.2011

Atilla Engin

https://doi.org/10.37879/belleten.2011.19

Öz

The excavations in square J22 located on the northwest elevation of Oylum Höyük between 2007-2009 seasons reveal new information about Middle Bronze Age foundation offerings. These were placed under the foundation and under the floors of a building which has two building phases which are dated to Middle Bronze Age II according to ceramic material. In the early stage of the building a copper axe and a bronze figurine of god, in the later stage of building the bronze statuette of a divine pair with nail-shaped extension at the bottom have been uncovered. The placing of the objects under the foundation or the floors of the house as offerings dedicated to the gods probably reflects a protective measure for the buildings. Numerous museums and private collections have bronze foundation figurines in their inventory. Most of the figurines, however, have not been uncovered at the scientific excavations. A few find centers reveal that the foundation figurines represent a tradition which probably started at the end of the third millennium and continued until the middle of the second millennium B.C in the Levant and western part of the Middle Euphrates region in North Syria and Southeast Turkey. It seems that this tradition spread from Mesopotamia to the north and west. Stagnant standing position of Oylum Höyük bronze figurines with stretched out forearms bent at the elbow are common depictions in the Middle Bronze Age in North Syria and Levant. Extended forearms parallel to ground by bending at the elbow are important dating criteria for the first half of the second millennium B.C.

Anahtar Kelimeler

Oylum Höyük, Middle Bronze Age, foundation offering, History

Oylum Höyük Kazılarında Ele Geçen Bir Grup Orta Tunç Çağı Yapı Adak Eşyası

Öz

Oylum Höyük'de 2007-2009 yılları arasında, höyüğün kuzeybatı yükseltisi üzerinde yer alan J22 Plankaresi'nde sürdürülen kazılar, Orta Tunç Çağı yapı adakları ile ilgili yeni bilgiler ortaya koymaktadır. Yapı adak eşyaları, iki evreli bir yapının temeli ve tabanı altına yerleştirilmiştir. Seramik malzemeye göre yapının her iki evresi de Orta Tunç Çağı II'ye tarihlenmektedir. Erken evre yapısında bakır bir balta ve bronz bir tanrı heykelciği, geç evre yapısında ise alt kısmı çivi biçimli bronzdan bir tanrı çifti heykelciği ele geçmiştir. Düşünce olarak yapının tabanı ya da temeline yerleştirilen adak eşyaları, yapının korunması için tanrılara yapılan bir sunudur. Müzelerde ve özel koleksiyonlarda çok sayıda bronz yapı adak heykelciği bulunmakla birlikte, büyük bir çoğunluğu bilimsel kazılarda ele geçmemiştir. Az sayıdaki buluntu merkezi, adak heykelciklerinin Kuzey Suriye ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat Bölgesi'nin batısında kalan kesimi ile Doğu Akdeniz Bölgesi'nde, M.Ö. 3. binin sonlarında başlayan bir geleneği temsil ettiği ve M.Ö. 2. binin ortalarına kadar kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bu gelenek, Mezopotamya'dan kuzeye ve batıya yayılmış gibi görünmektedir. Oylum heykelciklerinde görülen kolların dirsekten kırılarak ileriye doğru uzatılması ve hareketsiz duruş pozisyonu, OTÇ'nda Kuzey Suriye'de ve Doğu Akdeniz'de yaygın görülen bir tasvir biçimidir. Kolların dirsekten kırılarak yere paralel ileriye doğru uzatılması, M.Ö. 2. binin ilk yarısı için önemli bir tarihlendirme kriteridir.

Anahtar Kelimeler

Oylum Höyük, Orta Tunç Çağı, Yapı adak eşyası, Tarih

Kaynakça

• Akdeniz, E. 2004. “Kuşadası Kadıkalesi Kazısı’nda bulunan Bir Hitit Heykelciği (A Hittite Figurine Found in the Excavation of Kadıkalesi in Kuşadası).” Olba 9: 21-56.
• Akurgal, E. 1987. “Hatti Uygarlığı.” Ed. H. R. Çongur, Remzi Oğuz Arık Arma- ğanı, 1-13. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları No: 360.
• Alexander, R. L. 1986. The Sculpture and Sculptore of Yazılıkaya. London, Toron- to: Associated University Press.
• Alexander, R. L. 1991. “Šaušga and the Hittite Ivory from Megiddo.” Journal of Near Eastern Studies 50: 161-182.
• Alkım, U. B. 1968. Anatolia I: From the Beginning to the End of the 2nd Millennium BC. Geneva: Nagel Publishers.
• Alp, S. 1961. “Amasya Civarında Bulunan Bir Hitit Heykelciği ve Diğer Hitit Eserleri.” Anatolia 6 (1961-1962): 191-216.
• Archi, A. 1998. “The Former History of Some Hurrian Gods.” Ed. S. Alp ve A. Süel, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, 39-44. Ankara: Nurol.
• Archi, A. 2002. “Formation of the West Hurrian Pantheon: The Case of Išhara.” Ed. A. Yener ve H. A. Hoffner, Recent Developments in Hittite Archaeology and History: Papers in Memory of Hans G. Güterbock, 21-33. USA, Eisenbrauns.
• Aruz, J. 1991. “Ancient Near Eastern Art”, The Metropolitan Museum of Art Bulletin 49/2: 5.
• Aydal, S. 1988. “Karaman Müzesi’nde Bulunan Hitit Heykelciği.” Karaman Müzesi Yıllığı II: 15-17.
• Aydıngün, Ş. 2008. “Bir Yapı Adak Çivisi ile İki Farklı Hayvanla Betimlenmiş Hitit Tanrı Heykelcikleri.” Ed. T. Tarhan, A. Tibet ve E. Konyar, Muhibbe Darga Armağanı, 115-128. İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi.
• Aydıngün, Ş. ve F. Bulgan 2007. “Tanrı Ailesine Adanmış Bir Adak Çivisi.” Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 7: 91-99.
• Barrelet, M. T. 1955. “Les déesses armées et arlées.” Syria 32/3: 222-260.
• Bisi, A. M. 1998. “Souche Anatolienne et Influences Exterieures dans les Petits bronzes Hittites.”, 34. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi (34. International Assyriology Congress): Kongreye Sunulan Bildiriler: 275-280. Ankara, TTK Ba- sımevi.
• Bittel, K. 1976. Die Hethiter. Die Kunst Anatolien vom ende des III bis zum Anfang I Jahrtausends vor. Christus. München: Verlag C.H. Beck.
• Boehmer, R. M. 1972. Die Kleinfunde von Boğazköy: Aus den Grabungskampagnen 1931-1939 und 1952-1969 (WVDOG 87), Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• Boehmer, R. M. 1979. Die Kleinfunde aus Unterstadt von Boğazköy: Aus den Grabungskampagnen 1970-1978, Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• Boehmer, R. M. ve H. G. Güterbock 1987. Glyptik aus dem Stadtgebiet von Boğaz- köy: Grabungskampagenen 1931-1939, 1952-1978. Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• Bryce, T. 2002. Life and Society in the Hittite World. New York: Oxford University Press.
• Börker-Klähn, J. 1996. “Marginalien zur Boğazköy-Glyptik.” Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 38: 39-61. Roma: Instituti Editoriali e Poligrafici Internazionali.
• Cline, E. H. 1991. “Hittite Objects in the Bronze Age Aegean.” Anatolian Studies 41: 133-143.
• Canby, J. V. 1969. “Some Hittite Figurines in the Aegean.” Hesperia 38: 141- 149.
• Canby, J. V. 2002. “Falconry (Hawking) in Hittite Lands.” Journal of Near Eastern Studies 61/3: 161-203.
• Cooper, L. 2006. Early Urbanism on the Syrian Euphrates. New York, London: Routledge.
• Cornelius, I. 1994. The Iconography of the Canaanite Gods Reshef and Baal: Late Bronze and Iron Age I Periods (Orbis Biblicus et Orientalis 140). Göttingen: Vandenhoeck and Ruprecht.
• Cornelius, I. ve H. Niehr 2004. Götter und Kulte in Ugarit: Kultur und Religion einer Nordsyrischen Königsstadt in der Spätbronzezeit. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
• Darga, A. M. 1979. “Boğazköy-Hattusa Kral Kapısındaki Tanrının Adı ve Tanı- lanması Hakkında Bir Deneme.” Anadolu Araştırmaları 6: 145-163. İstan- bul, Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Darga, M. 1992. Hitit Sanatı. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Yayınları 56.
• Deshayes, J. 1960. Les Outils de Bronze de l'Indus au Danube I-II, Paris.
• Doğan, Ş. 1972. “Çiftlik Heykelciği (Die Statuette of Çiftlik).” Anadolu (Anatolia) 14: 73-74.
• Duru, R. 2003. Unutulmuş Bir Başkent: Tilmen (A Forgotten Capital City: Tilmen). İstanbul: Tursab.
• Ekiz H. H. 1997. “İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Üç Tanrı Heykelci- ği.” Arkeoloji Dergisi 5: 15-18.
• Ekiz, H. H. 1998. “Özel Bir Koleksiyonda Bulunan Bir Grup Tanrı Heykelci- ği.” Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1997 Yıllığı, 79-93. Ankara.
• Ekiz, H. H. 2002. “Tokat Müzesi’nde Bulunan Bir Hitit Tanrı Heykelciği.” Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2002 Yıllığı, 357-365. Ankara: Anadolu Mede- niyetleri Müzesi.
• Ekiz, H. H. 2004. “Edirne Müzesi’nde Bulunan Bir Hitit Tanrı Heykelciği.” Kubaba: Arkeoloji-Sanat Tarihi-Tarih Dergisi 3: 26-29. İzmir: Nazar Matbaa- cılık.
• Ekiz, H. H. 2005. “Adıyaman Müzesi’nde Bulunan Üç Hitit Tanrı Heykelciği.” Türk Arkeologya ve Etnografya Dergisi 5: 57-64.
• Ekiz, H. H. 2006. “Çorum Müzesi’nde Bulunan Bir Hitit Tanrı Heykelciği Başı.” Kubaba: Arkeoloji-Sanat Tarihi-Tarih Dergisi 7: 26-29. İzmir: Nazar Matbaacılık.
• Ekiz, H. H. 2007. “Paslıkaya Hitit Tanrı Heykelciği.” Kubaba: Arkeoloji-Sanat Tarihi-Tarih Dergisi 10: 19-23. İzmir: İmaj Basım.
• Ekiz, H. H. 2008. “Adıyaman Müzesi’ne Yeni Kazandırılan Hitit Tanrı Heykel- cikleri.” 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1: 93-104.
• Ellis, R. S. 1968. Foundation Deposits in Ancient Mesopotamia. Yale Near Eastern Researches, 2, New Haven.
• Emre, K. 2002. “Felsreliefs, Stelen, Orthostaten: Großplastik als monumentale Form staatlicher und religiöser Repräsentation.” Die Hethiter und ihr Reich, 218-233. Stuttgart: Konrad Theiss Verlag.
• Esin, E. 1993. “Muyanlık Uygur “Buyan” Yapısında Hakanlı Muyanlığına ve Selçuklu Han ile Medresesine Gelişme.” Malazgirt Armağanı, 75-102. An- kara: TTK Basımevi.
• Evans, A. 1964. The Palace of Minos: A Comparative Account of the Successive Stages of the Early Creatan Civilization as Illustrated by the Discoveries at Knassos. New York: Biblo and Tanen.
• Evans, J. M. 2003. “Approaching the Divine: Mesopotamian Art at the End of the Third Millennium BC.” Ed. J. Aruz, Art of the First Cities: The Third Millennium BC from the Mediterranean to the Indus, 417-484. New Haven, London: Yale University Press.
• Feliu, L. 2003. The God Dagan in Bronze Age Syria. Çev. W. G. E. Watson, Leiden: Koninklijke Brill NV.
• Fleming, D. E. 1993. “Baal and Dagan in Ancient Syria.” Zeitschrift für Assyriologie 83: 93, 97-98.
• Goldman, H. 1950. Excavations at Gözlükule, Tarsus. Princeton: Princeton University.
• Gottheil, R. J. H. 1912. “Figurines of Syro-Hittite Art.” Ed. D. G. Lyon ve M. G. Foot, Studies in the History of Religions, 361-365. New York: Macmillan.
• Green, A. R. W. 2003. The Storm-God in the Ancient Near East (Biblical and Judaic Studies, vol. 8). San Diego: The University of California Press.
• Güterbock, H. G. 1958. “Reviewed work: Hittite Art 2300-750 BC by M. Vieyra”, Journal of Near Eastern Studies 17/2: 155-157.
• Güterbock, H. G. 1983. “A Hurro-Hittite Hymn to Ishtar.” Journal of the American Oriental Society 103/1: 155-164.
• Haas, V. 1994. Geschicte der hethitschen Religion. Leiden, E.J. Brill.
• Hanfmann, G. M. A. 1962. “A Hittite Priest from Ephesus.” American Journal of Archaeology 66/1: 1-4.
• Hanfmann, M. A ve P. Hansen 1956. “Hittite Bronzes and Other Near eastern Figurines in the Fogg Art Museum of Harvard University.” Türk Arkeoloji Dergisi 6/2: 43-58.
• Hardy, R. S. 1941. “The Old Hittite Kingdom: A Political History.” American Journal of Archaeology 58/2: 177-216.
• Hart, G. 2005. The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. New York: Routledge.
• Herscher, E. 1995. “Archaeology in Cyprus.” American Journal of Archaeology 99/2: 257-294.
• Hoffman, G. 1997. Import and Immigrants: Near Eastern Contacts with Iron Age Crete. University of Michigan Press.
• Jean-Marie, M. 1999. Tombes et nécropole de Mari. Beyrouth: Institut Français d’archéologie du Proche-Orient.
• Keel, O. ve C. Uehlinger 1998. Gods, Goddesses and Images of God in Ancient Israel. Minneapolis: Fortress Press.
• Koşay, H. Z. 1938. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Hafriyatı: 1936’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor. Ankara: TTK Basımevi.
• Koşay, H. Z. ve M. Akok 1966. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı: 1940-1948’deki Çalışmalara Ait İlk Rapor. Ankara: TTK Bası- mevi.
• Kramer, N. S. 1961. Sumerian Mythology: A Study of Spiritual and Literary achievement in the Third Millennium BC. New York, Evanston, London: Harper and Row.
• Kulaçoğlu, B. 1992. Anadolu Medeniyetleri Müzesi: Tanrılar ve Tanrıçalar. Ankara: Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Leinwand, N.W. 1984. A Study of Anatolian Weathergods of the Old Assyrian Colony Period. Bryn Mawr College – Doktora Tezi. University Microfilms International.
• Lines, J. 1957. “Reviewed work: Hittite Art, 2300-750 BC by Maurice Vieyra.” American Journal of Archaeology 61/1: 94.
• Loon, M. N. Van 1973. “First Results of the 1972 Excavations at Tell Selenkahiye.” Annales Archeologiques Arabes Syriennes 23: 145-158.
• Loon, M. N. Van 1977. “First Results of the 1974 and 1975 Excavations at Selenkahiye Near Meskene.” Annales Archeologiques Arabes Syriennes 27: 165-185.
• Loon, M. N. Van 1985. Anatolia in the Second Millennium BC. Leiden: E.J. Brill.
• Loud, G. 1939. Megiddo Ivories. Chicago.
• Luschan, F. Von 1943. Ausgrabungen in Sendschirli V: Die Kleinfunde von Sendschirli. Berlin: Staatliche Museen zu Berlin.
• Mellink, J. M. 1964. “A Hittite Figurine from Nuzi.” Vorderäsiatische Archäologie: Festschrift für Moortgart, 155-164. Berlin.
• Muscarella, O. W. 1992. “Ancient Art: Gifts from the Northern Schimmel Collection.” The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol. 49/4: 1, 5-21, 53- 56.
• Müller-Karpe, A. ve V. Müller-Karpe 2006. “Kızılırmak (Maraşantiya) Kıyısın- daki Bir Hitit Kentinde Yeni Araştırmalar.” Arkeoloji ve Sanat 123: 1-12.
• Na’aman, N. 1980. “The Ishtar Temple at Alalakh.” Journal of the Near Eastern Studies 39/3: 209-214.
• Naumann, R. 1991. Eski Anadolu Mimarlığı, Çev. B. Marda. Ankara: TTK Ba- sımevi.
• Negbi, O. 1976. An Archaeological Study of Ancient Syro-Palestinian Figurines. Tell Aviv: Tell Aviv University.
• Oates, D., J. Oates ve H. McDonald 2001. Excavations at Tell Brak, Vol. 2: Nagar in the Third Millennium BC. London: British School of Archaeology in Iraq.
• Osten, H. H. Von der ve E. F. Schmidt 1932. The Alishar Hüyük: Seasons of 1927, Part II, (OIP 7). Chicago, Illinois.
• Özgen, E. ve G. D. Summers 1993. “Metalwork in the Gaziantep and Adana Museums: An Addentum.” Anatolian Studies 43: 109-110.
• Özgen, E., H. Tekin ve H. K. Ensert 1994. “Oylum Höyük 1991 ve 1993 Kazı Çalışmaları.” 16. Kazı Sonuçları Toplantısı: 95-105.
• Özgen, E., B. Helwing ve H. Tekin 1997. “Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen auf dem Oylum Höyük.” Istanbuler Mitteilungen 47: 39- 90.
• Özgüç, N. 1968. Seals and Seal Impressions of Level Ib from Karum Kanesh. Ankara: TTK Basımevi.
• Özgüç, T. 1954. “Kültepe’de 1953 Yılında Yapılan Kazılar.” Belleten 18: 357- 390.
• Özgüç, T. 2005. Kültepe: Kaniš/Neša. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Patai, R. 1990. The Hebrew Goddess. Detroit, Michigan, Wayne State University Pres.
• Parrot, A. 1936. “Les fouilles de Mari: Deuxiéme Campagne (Hiver 1934-35).” Syria 17/1: 1-31.
• Potts, D. T. 1999. The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State. Cambridge: Cambridge University Press.
• Schaeffer, C.F.A. 1929. “Les fouilles de Minet el-Bieda et de Ras Shamra Campagnes du printemps 1929.” Syria 10/4: 285-297.
• Schaeffer, C.F.A. 1936. “Les fouilles de Ras Shamra-Ugarit: Semtième Campagne (printemps 1935).” Syria 17/2: 105-149.
• Schaeffer, C.F.A. 1939. The Cuneiform Texts of Ras Shamra-Ugarit. London: British School of Archaeology.
• Schaeffer, C.F.A. 1952. Enkomi-Alasia I. Paris: Académie des Inscriptions et Belles Lettres.
• Seeden, H. 1980. The Standing Armed Figurines in the Levant (Prehistorische Bronzefunde Abteilung I,1), München, C. H. Becksche Verlagsbuhhandlungs.
• Summers, G. D. 1991. “Metalwork in Gaziantep Museum Said to be a Hoard from the Region of Sakçagözü.” Anatolian Studies 41: 173-195.
• Suter, C. E. 2000. Gudea’s Temple Building: The Representation of an Early Mesopotamian Ruler. Groningen: STYX Publications.
• Süel, A. 1990. “Belgelere Göre Hitit Tapınakları Nasıl Korunuyordu?” 10. Türk Tarih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler, II. Cilt, 515-522. Ankara: TTK Basımevi.
• Tallon, F. ve J.-M. Malfoy 1987. Métallurgie Susienne I: De la fondation de Suse au XVIIIe avant J.-C. Paris: Notes et documents des musées de France.
• Toorn, K. van der 1996. “Domestic Religion in Ancient Mesopotamia.” Ed. K. Veenhof, Houses and Households in Ancient Mesopotamia, 69-78. İstanbul: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut.
• Traunecker, C. 2001. The Gods of Egypt, Çev. D. Lorton. New York: Cornell University Press.
• Ünal, A. 2003. Hititler Devri’nde Anadolu, II. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayın- ları.
• Vieyra, M. 1955. Hittite Art: 2300-750 BC. London: Alec Tiranti Ltd.
• Ward, W. H. 1899. “The Hittite Gods in Hittite Art.” American Journal of Archaeology 3/1: 1-39.
• Ward, W. H. 1900. “Two Idols from Syria.” American Journal of Archaeology 4/3: 289-292.
• Witzel, M. 1924. Hethitische Keilschrift-Urkunden in Transcription undUebersetzung (Keilschriftliche Studien 4), Fulda: Verlag des Verfassers
• Woolley, L. 1955. Alalakh: An Account of the Excavations at tell Atchana in the Ha- tay, 1937-1949 (Reports of the Research Committee of the Society of Antiquaries of London, No. 18). London: Oxford University Press.
• Yüce, A. 1993. Amasya Müzesi (Katalog). Ankara: Gökçe Ofset.