Compilation Process of Manuscripts called Vakfiye of Sultan Mehmed the Conqueror

Yıl 2008, Cilt: 72 Sayı: 263, 73 - 94, 01.04.2008

Kayoko Hayashı

https://doi.org/10.37879/belleten.2008.73

Öz

In order to discover the remaking process of Istanbul after the Ottoman conquest, the documents concerning vakıf by Sultan Mehmed have great importance. But usage of these documents as historical sources has been quite limited so far. One of the reasons must be the insufficiency of the textual critique of the documents, some manuscripts of which show considerable difference. Thus, in this paper, I will compare these documents and show how and when each vakfiye was compiled. As a result of the analysis, the following points have become clear. (i) The first assignment of Sultan Mehmed's vakıf was made around 1456 for Ayasofya. (ii) Up to 1472-3, only the Fatih mosque and its medreses had been completed, when a vakfiye of Sultan Mehmed was drawn up. (iii) It is likely that the Fatih complex was completed in 1482, a year after of his death, and a new vakfiye for the complex was written. (iv) After 1482, Ayasofya and the Fatih complex were managed separately. However, a vakfiye of two vakıf institutions were compiled between 1482 and 1496. It is likely that the aim of the compilation was to show that no regal problem exists in vakıf property of Sultan Mehmed.

Anahtar Kelimeler

Vakfiye of Sultan Mehmed, Ottoman, Istanbul, History

Fatih Vakfiyeleri’nin Tanzim Süreci Üzerine

Öz

Osmanlı tarihçiliğinin öncüsü Prof. Dr. Halil İnalcık’ın belirttiği gibi(2) fetihten sonra İstanbul’un nasıl düzenlendiğini Osmanlı Arşiv belgelerinin ışığıyla aydınlatmak, hem Osmanlı şehirlerinin niteliğini incelemek, hem de Bizans başkentiyle Osmanlı başkentinin devamlılığı ve değişikliğini ortaya çıkartmak için büyük önem taşımaktadır. Bu konuyla ilgili tarih kaynağı olarak Fatih Sultan II. Mehmed’in İstanbul’da kurduğu vakıfla ilgili malzemeler büyük bir önemi hâiz bulunmaktadır. Özellikle 15. yüzyılın ikinci yarısına ait bilgiler için, Fatih Sultan Mehmed adına yazılan vakfiyelerin çok önemli olduğu iyi bilinmektedir. Ancak Fatih vakfiyeleri üzerine Halil İnalcık’ın Galata ile ilgili değerli çalışması dışında,(3) pek ciddi bir tarih çalışmasının yapılmadığı dikkati çekmektedir. Bu hususta yapılanlar daha çok vakfiyelerin neşrinden ibaret kalmıştır. Oysa çeşitli tarihlerde tanzim edildiği kesin olan ve “Fatih vakfiyesi” olarak bilinen vakfiyelerin içeriği birbirlerinden oldukça farklıdır. Onların nasıl ve ne zaman tanzim edildiğini göz önüne almadan tarih kaynağı olarak kullanmak, şüphesiz bazı yanlış yorumlara sebep olacaktır. İşte, bu araştırmamızda Fatih vakfiyesi olarak bilinen vakfiyelerin tanzim sürecini, Fatih Sultan Mehmed ve oğlu Sultan II. Bayezid zamanındaki İstanbul’un imar tarihi ile bağlantı kurarak aydınlatyama çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Fatih Vakfiyeleri, Osmanlı, İstanbul, Tarih