Osmanlı İmparatorluğunu Paylaşma Projeleri, 1807-1812

Yıl 1983, Cilt: 47 Sayı: 187, 745 - 774, 20.07.1983

Azmi Süslü

Öz

Bir tarihçinin dediği gibi, Türkler Avrupa'ya ayak bastıkları andan itibaren Doğu meselesi ortaya çıkmıştır. Doğu meselesiyle de Türk İmparatorluğunu paylaşmak üzere 100'ün üzerinde proje yapılmıştır. Bunlar genel olarak iki amaçla ele alınmışlardır: Haçlı savaşlarından sonra Türkler'in ellerinde bulunan Hıristiyanlığın mukaddes yerlerini geri almak; Avrupa'nın bir kısmını zapteden Türkler'i Avrupa'dan söküp atmak. Papalar, papa hükümdarlar, komutanlar, bakanlar, mütefekkirler veya devletler tarafından geliştirilen bu projeler, plânlardan tesbit edebildiğimiz kadarıyla 6 tanesi doğrudan doğruya Fransızlar tarafından ortaya atılmış ve diğer bir çoğunda da Fransızlar ortak plân yapımcısı ve hisse sahibi olarak yer almışlardır. Fransızların ortaya attıkları önemli altı proje sırasıyla,
1 - Fransa Kralı VIII. Charles'ın 1495 tarihli projesi,
2 - Fransa Kralı I. François'nın 1515-1517 tarihli projesi,
3 - Fransız Savary de Breves'in 1620 tarihli projesi,
4 - 1660 tarihli Fransız projesi,
5 - Fransız Dışişleri Bakanı Talleyrand'ın 1805 tarihli projesi ve
6 - İmparator I. Napolyon'un 1807-1809 tarihli projesidir.
Burada, Napolyon Bonaparte'ın direktifleri doğrultusunda ele alınan son iki, özellikle sonuncu projeyi gözden geçireceğiz.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, 1807-1812, Türkler, Fransızlar, Napolyon Bonapart, Avrupa, Tarih

Kaynakça

• I. Arşivler:
• Paris Dışişleri Bakanlığı Avşivleri, bunlardan, Turquie, Correspondance politique (1807-1812), supplement (no. 24, 1807-1810); Memoires et Documents de PELISSER E. (No. 63-64, 1792-1814); Russie, Correspondance politique (1807-1812); Perse, Correspondance politique (1807-1812) et Memoires et Documents (no. 7, 1806-1808).
• Paris Milli Arşivleri, (no. AF. IV; AD. XV, 54).
• Başbakanlık Arşivleri - İstanbul, bunlardan, Cevdet Tasnifi (Hariciye Vesikaları); Hatt-ı Humayun Tasnifi; İbnü'l-Emin Tasnifi; Nâme Defterleri; Mühimme Defterleri...
• II. Matbu Eserler:
• Correspondance de Napoleon Ier (I. Napolyon'un Muhaberâtı), publiee par ordre de Napoleon III, Paris, 1858-1869, 28 cilt, bunun devamı olarak,
• Des oeuvres de Napoleon a Saint - Helene, 29'la 32. ciltler, Paris, 1870, eksik olan bu eserleri tamamlayıcı mahiyette çıkan yayınlar:
• BROTONNE de Leonce, Lettres inedites de Napoleon Ier, Paris, 1898 ve
• Dernieres lettres inedites de Napoleon, Paris, 1903, 2. Cilt.
• LECETRE Leon, Lettres inedites de Napoleon Ier, Paris, 1897, 2 Cilt.
• PICARD Ernest ve TUETEY Louis, Correspondance inedite de Napoleon Ier, conservee aux Archives de la Guerre, Paris, 1812-1935, 5 cilt, birinci yazardan:
• Napoleon Ier, preceptes et jugements, Paris, 1913.
• MARTENS Ch. de ve CUSSY F. de Recueil manuel et pratique de traites, conventions et autres actes diplomatiques, Leipzig, 1846-1857,
• CLECQ A. de, Traites de la France depuis 1713 jusqu'a nos jours, Paris, 1864.
• TESTA le Baron de, Recueil des traites de la Porte ottomane avec les puissances etrangeres, Paris, 1865, 3 cilt.
• NORANDOUNGHIAN Gabriel Efendi, Receuil d'actes internationaux de l'Empire ottoman, Paris, Leipzig, 1897-1903, 4 cilt.
• AHMET CEVDET Paşa, Tarih-i Cevdet, tertib-i cedit, Dersaadet, 1309, 12 cilt (8-10. ciltler).
• DRIAULT Edouard, La question d'Orient depuis ses origines jusqu'a nos jours, Paris, 1914 ve aynı yazardan,
• La politique orientale de Napoleon Sebastiani et Gardan, 1806-1808, Paris, 1904.
• BRUNEAU Andre, Tradition et la politique de le France au Levant, Paris, 1932.
• DUNAN M.; Les deux Grands a Tilsit, genies et realites, Paris, 1937.
• NOURAVIEF B., L'alliance russo - turque au milieu des guerres napoleoniennes, Paris, 1954.
• SAÜL N., Russia end the mediterranean, 1797-1807, Londra, 1970,
• VANDAL Albert, Napoleon et Alexandre Ier. L'alliance russe sous le premier Empire, Paris, 1891.
• VAHİD Paşa, Vahid Paşa'nın Fransa Sefaretnâmesi, 1806-1807, Vahid Paşa Kütüphanesi, no. 830, el yazması, Kütahya.
• SAVANT Jean, Napoleon, Paris, 1974.
• TULARD Jean, Napoleon ou le mythe du Sauveur, Paris, 1977.
• Le Moniteur officiel français (Fransız Resmi Gazetesi), 1807-1812, conserve dans les Archives du ministere des Affaires etrangeres de Paris (Paris Dışişleri Bakanlığı Arşivlerinde muhafaza edilmektedir).