Kahire'de Yapılmış Bir Hümâyünnâme'nin Minyatürleri

Yıl 1976, Cilt: 40 Sayı: 159, 439 - 466, 20.07.1976

Güner İnal

Öz

Kelile ve Dimne adlı meşhur hayvan masallarının bir Osmanlı varyasyonu olan Hümâyûnnâme, onaltıncı yüzyılda onun Farsça nüshası Enver-i Süheyli’den ‘Ali Çelebi denen ‘Alî b. Şâlih tarafından seçili bir nesirle Türkçeye çevrilmiş ve Kanunî Sultan Süleyman’a (1520-1566) takdim edilmişti. Bidpay veya Beydaba’nın masalları adıyla tanınan Kelile ve Dimne orijinal olarak Sanskritçe yazılmış (Panchatantra) bir hikâye kitabı olup Sasanî Şahı Hüsrev Anüşirvân zamanında (531-579) İran’a getirtilmiş ve Pehlevice’ye çevrilmişti. Bu eser 750 civarında ‘Abbâsi Halifesi el-Mansur zamanında ‘Abdullâh ibn el-Mukaffâ tarafından Arapça’ya çevrilmişti. 1150’de Nasrullah bu hikayeleri Farsça’ya çevirmiş ve Gazne sultanı Behramşah’a ithaf etmişti. Doğu edebiyatnda son derece popüler olan bu eser onbeşinci yüzyıl sonunda ‘Ali Şir Nevai’nin saray vaizi olan Hüseyn Va’iz Kâşif’i (ölm. 910 H./1504 M.) tarafından yeniden yazılmış ve Hüseyn Baykara’nın veziri Ahmed Süheyli’ye izafetle Enver-i Süheylî adını almıştı.

Anahtar Kelimeler

Kahire, Hümâyünnâme, Minyatür, Kelile ve Dimne

Summary

Öz

The manuscript of the Humâyünnâme, preserved in the Topkapı Museum (Hazine 359) is a unique manuscript in that it was executed in 1567 in Cairo for Defterdar Mustafa. Pasha by the calligrapher Mehmet b. Muhsin b. Burhan. The 30 miniatures, it contains, present a very refined miniature style rendered by the same hand. The stories depicted show a different type of iconography compared with those found in the other manuscripts of the Humâyünnâme, SuhailI and Kalila va Dimna. Although some of the miniatures depict stories common to the Bute Anvâr-i Suhaili, both stylistically and iconographically they are of different type. The closest parallel to a miniature of the Cairo manuscript is found in the scattered leaves of a Humâyünnâme in the Boston Museum of Fine Arts. The story of the tortoise travelling with the geese is depicted in both. The setting of the miniatures, the types and postures of the figures and the motifs of architecture look similar in both of the miniatures. It seems that either they copied the same model or they were copied from one another. Since the Boston manuscript is fragmentary containing only five miniatures, its not possible to determine whether the Boston manuscript was also executed in Cairo.

Anahtar Kelimeler

Kahire, Hümâyünnâme, Miniature, Kelile ve Dimne