Kanuni Sultan Süleyman Devri Başlarında Rumeli Eyaleti Livaları Şehir ve Kasabaları

Yıl 1956, Cilt: 20 Sayı: 78, 247 - 286, 20.04.1956

Tayyib Gökbilgin

Öz

Kâtip Çelebi, Cihannümâ'da, Rumeli memleketlerini zikrederken, "İklim-i Rum"u "Yunan-ı Rum" ve "Anadolu" olarak ikiye ayırmakta ve İstanbul Boğazı'ndan, "Halic-i Kostantiniyye", batı ve şimaldeki kıt'anın fetih esnasında "Rum-ili" ünvaniyle şöhret bulduğunu bildirmektedir. Bu tâbir, başlangıçtan itibaren, coğrafi bir bölge adı olarak kullanıldığı gibi, idari taksimatta da, vüs'ati gittikçe büyüyen bir idari birliği ifade etti. XIV. asır ikinci yarısında, Rumeli'de fütuhat başlar başlamaz burası bir beylerbeylik yapıldı ve bu vazifeye Lala Şahin Paşa tayin edildi. Bu esnada, hudut boyundaki memleketler ise birer uç itibâr ediliyor ve diğer belli-başlı ümerâya veriliyordu. İlk olarak; Gazi Evrenos Beyin uç beyi yapıldığını görüyoruz. Dikkate şayandır ki, ilk zamanlarda Rumeli için "eyalet" denilmediği gibi (küçük kaleler ve mıntakaları, Aşık Paşa -zâde ve Neşri, daimâ birer vilayet olarak zikretmektedir: Dimetoka vilayeti, İpsala vilayeti, Hayrabolu vilayeti, Çorlu vilayeti.., gibi) livâ veya sancak tâbirleri de yoktur. Bu teşkilâtın tedricen XV. Asırda tamamlandığını ve idari bölgelerin ve isimlerinin bu esnâde taayyün ettiği ve vuzuh kazandığı anlaşılmaktadır. Fethedildiği andan itibaren, Osmanlı devleti için, kazandığı büyük ehemmiyet göz önüne alınırsa Rumeli idaresine ve kuvvetlerinin başına en muktedir ve en güvenilir devlet adamlarından ve kumandanlarından birinin getirileceği aşikardır. Nitekim, XV. asır birinci yarısında, Timurtaş Paşa, Bâyezid Paşa, Sinan Paşa, Sehabeddin Paşa gibi devlet kadrosu içinde birinci derecede rol almış şahsiyetlerin bu bölgenin idâresinin başına getirildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kanuni Sultan Süleyman, Kâtip Çelebi, Rumeli, Gazi Evrenos Bey