HELLENİSTİK VE ROMA DÖNEMLERİNDE SMYRNA’DA METER KÜLTÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Sayı: 27, 0 - 0, 31.12.2020

Gözde Şakar

https://doi.org/10.22520/tubaar2020.27.013

Öz

MÖ 4. yüzyılın sonunda Bayraklı’daki eski yerinden Pagos (bugünkü Kadifekale) eteklerine taşınan antik Smyrna’da
Meter kültü Hellenistik ve Roma Dönemleri boyunca kentin en önemli kültlerinden biri olmuştur. Yazılı kaynaklar
ve arkeolojik veriler Meter’in kentte politik rolü olan bir tanrısal varlık olduğunu göstermektedir. Tanrıçanın tapınağı
Metroon’dan pek çok antik kaynakta bahsedilmekte ise de bu yapı henüz arkeolojik olarak tespit edilememiştir.
Bu tapınak dışında kentte Meter kültüne ait olması muhtemel bir doğa kutsal alanı ile ilgili izler de yakın dönemde
keşfedilmiştir. Bu çalışma yazılı kaynaklar ve arkeolojik buluntular üzerinden tanrıçanın kentteki kültü ile ilgili genel
bir çerçeve çizmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Smyrna, Ionia, Meter, Kült, Metroon

Kaynakça

• AGELIDIS, S. 2011. “Kulte und Heiligtümer in Pergamon”, R. Grüssinger, V.Kästner, A. Scholl (eds.), Panorama der antiken Metropole. Begleitbuch zur Ausstellung, (174–183), Berlin: Antikensammlung, Staatliche Museen zu Berlin.
• AKAR-TANRIVER, D.S. 2016. “Antik Smyrna Kazılarında Ele Geçen Metal Buluntular”, M. Frasca, A.Ersoy, P. Aydemir (eds.), Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmalar, (65-74), İstanbul: Ege Yayınları.
• ALATEPELİ, S. (2009). Antik Kaynaklar ve Kalıntılar Işığında Coğrafi Bilgi Sistemine Dayalı Smyrna Kenti Arkeolojik Haritasının Hazırlanması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• ATEŞ, G. (2013). “Pergamon Krallarının Kültür Politikası ve Ana tanrıça Kybele”, Aktüel Arkeoloji, Sayı: 32, 138-145.
• ATEŞ, G. (2014). “Pergamon’da Doğa ve Kült: Ana Tanrıça İnancı ve Doğal Kutsal Alanlar”, F. Pirson, A. Scholl (eds.), Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent: Pergamon, (422-435), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• AYBEK, S., M. TUNA, M. ATICI (2009). İzmir Tarih ve Sanat Müzesi Heykel Katalogu, Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• BAMMER, A., U. MUSS (2006). “Ein Felsdenkmal auf dem Bülbüldağ von Ephesos”, Anatolia Antiqua, XIV, 65–69.
• BESQUES, S. (1972). Musée National du Louvre Catalogue Raisonné des Figurines et Reliefs en Terre Cuite Grecques, Etrusques et Romaines. III Epoques hellénistique et romaine – Grèce et Asie Mineure, Paris: Editions des Musées Nationaux. BRUNS-ÖZGAN, C. (2019). “Antik Dönem Dini Merkezlerin İşlevleri Hakkında Düşünceler-Kolophon Metroon Örneği”, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3/19, 99-111.
• CADOUX, J.C. (1938). Ancient Smyrna, A history of the city from the earliest times to 324 AD, Oxford: Basil Blackwell.
• CAHILL, N. (2019). “The Metroön at Sardis”, A.M. Berlin, P.J. Kosmin (eds.), Spear-won Land: Sardis from King’s Peace to the Peace of Apamea, (91-96), Madison: University of Wisconsin Press.
• CALDER, W.M. (1906). “Smyrna as described by the Orator Aelius Aristides”, W.M. Ramsay (ed.), Studies in the History and Art of the Eastern Provinces of the Roman Empire, (95-116), Aberdeen: Aberdees University Press.
• DOĞER, E. (2006). İzmir’in Smyrnası: Paleolitik Çağ’dan Türk Fethine Kadar, İzmir: İletişim Yayınları.
• ERDOĞAN, A. (2003). Phokaia Kaya Tapınakları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• ERDOĞAN, A. (2006). “Erythrai Kaya Kutsal Alanları” OLBA XIII, 115-144.
• ERSOY, A., M. ÖNDER, H. TURAN (2014). Antik Smyrna Sikkeleri 2008-2012, İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayınları.
• ERSOY, A. (2015). Büyük İskender Sonrasında Antik Smyrna (İzmir), İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı.
• ERSOY, A., L. LAUGIER (2019). “Sculptures grecques et romaines de Smyrne: Découvertes récentes”, Anatolia Antiqua, XXVII, 57-75.
• ERSOY, A., Ç. YILMAZ (2019). “Antik Çağ’dan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Smyrna/İzmir’de Mezarlık Alanları Üzerine Bir Değerlendirme”, H. Göncü, A. Ersoy, D.S. Akar-Tanrıver (eds), Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları III, (153-169), İstanbul: Ege Yayınları.
• ERSOY, A. (2020a). “Smyrna/İzmir 2018”, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı Bildirileri, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 79-93.
• ERSOY, A. (2020b). Smyrna/İzmir Hellenistik Dönem Seramiği, İstanbul: Ege Yayınları.
• HEAD, B.V. (1892). British Museum - Catalogue of the Greek Coins of Ionia, London: The Trustees of the British Museum.
• KAYA, E., T. TAN (2005). “Kyzikos Antik Kenti Metroon Kurtarma Kazısı”, 14. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu Bildirileri, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KNOEPFLER, D. (1993). “Le temple du Métrôon de Sardes et ses inscriptions”, Museum Helveticum, Vol. 50/1, 26-43.
• KONUK, K. (2002). Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey I-The Muharrem Kayhan Collection, Istanbul-Bordeaux: Ausonius Publications.
• KONUK, K., O. TEKİN, A. EROL-ÖZDİZBAY (2015). Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey I – Part 2, The Muharrem Kayhan Collection, Istanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• MATHESON, S.B. (1994). “The Goddess Tykhe”, S.B. Matheson (ed.), Yale University Art Gallery Bulletin- An Obsession with Fortune: Tyche in Greek and Roman Art: Yale University, 18-33.
• NAUMANN, F. (1983). Die Ikonographie der Kybele in der phrygischen und der griechischen Kunst, Tübingen: E. Wasmuth.
• OIKONOMOS, K. (1868). Étude sur Smyrne, (çev. B.F Slaars), Smyrne (Izmir): Tatikan.
• PETZL, G. (1982). Die Inschriften von Smyrna, Teil I: Grabschriften, postume Ehrungen, Grabepigramme, Bonn: R. Habelt.
• PETZL, G. (1987). Die Inschriften von Smyrna, Teil II/1, Bonn: R. Habelt.
• PICARD, C., T. MACRIDY (1921). “Attis d’un Métrôon (?) de Cyzique”, Bulletin de Correspondance Hellénique, Vol. 45, 436-470.
• POLAT, G. (2019). “Batı Anadolu’daki Ana Tanrıça Kutsal Alanlarına Örnekler”, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3/19, 154-169.
• RAMSAY, W.M. (1882). “Studies in Asia Minor”, The Journal oh Hellenic Studies, Vol. 3, 1-68.
• ROLLER, L.E. (2004). Ana Tanrıça’nın İzinde, Anadolu Kybele Kültü, (Çev. B.Avunç), İstanbul: Homer Kitabevi.