PAMPHYLİA VE PHRYGİA BÖLGELERİ ROMA DÖNEMİ LAHİT ÜRETİM MERKEZLERİ VE ATÖLYE SORUNLARI

Yıl 2020, Sayı: 27, 0 - 0, 31.12.2020

Taner Korkut Murat Dirican

https://doi.org/10.22520/tubaar2020.27.014

Öz

Pamphylia ve Phrygia Bölgeleri’nde ele geçen Roma Dönemi mermer lahitler için genelde “Dokimeion Lahitleri”
ifadesi kullanılmaktadır. Böylece tüm bu lahitlerin Dokimeion’da üretildiği ya da Pamphylia Bölgesi’ne giden
sanatçılar tarafından yapıldığı kabul edilmektedir. Hatta literatürde Dokimeion’un Roma ve Atina’nın yanında
üçüncü büyük lahit üretim merkezi olduğu da belirtilmiştir. Lahitlerin dekor şablonlarının tipolojisine bakıldığında
aslında her iki bölge arasında benzerlik olduğu gibi farklılıklar da sözkonusudur. Bugüne kadar her iki bölge arasında
tipolojik bir değerlendirme yapılmadığından Dokimeion ifadesi pek sorgulanmamıştır. Dokimeion mermerinin antik
çağlarda Roma’ya kadar ihraç edilmiş olması ve Pamphylia’da mermerin olmadığı düşüncesi böyle bir sonucun ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Halbuki mermer lahit üretimi sadece Phrygia Bölgesi ile sınırlı değildir. İonia, Karia ve
Prokonnesos gibi Anadolu’nun pek çok bölgesinde mermer lahit üretilmiştir. Diğer yandan Pamphylia lahitlerinin
malzemesinin gerçekten Dokimeion mermeri olup olmadığı yönünde de bir çalışma yapılmamıştır. Pamphylia lahit
mermerleri için halen kullanılan Dokimeion mermeri ifadesi daha çok görsel değerlendirmelere dayanmaktadır. Bu
alanda bu güne kadar yapılmış izotop veya kimyasal analiz değerlendirmesi bulunmamaktadır. Bu makale böyle
bir projenin sonucunda hazırlanmıştır. Perge Antik Kenti’ndeki farklı kategoride lahitlerden mermer numuneler
alınmış ve bunlar hem izotop hem de kimyasal analiz yardımıyla değerlendirilmiştir. Ortaya çıkan sonuca göre Perge
lahitlerinin mermeri ile Dokimeion ya da yakın çevresindeki kaynaklarla doğrudan bir bağlantı kurulamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Pamphylia, Phrygia, Perge, Lahit, Mermer

Kaynakça

• ALBUSTANLIOĞLU, T. 2006. Dokimeion Işığı Altında Roma İmparatorluk Döneminde Mermer Kullanımı; İmparatorluk Yönetimindeki Anadolu Mermer Ocaklarının İşletme Stratejisi ve Organizasyonu (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi). Ankara.
• ASGARİ, N. 1977. “Die Halbfabrikate kleinasiatischer Girlandensarkophage und ihre Herkunft”, Archäologischer Anzeiger: 329-380.
• ATTANASIO, D./ BRILLI, M./ OGLE, N. 2006. The Isotopic Signature of Classical Marbles, Studia Archaeologica 145. L’Erma di Bretschneider.
• ATTANASIO, D./ BRILLI, M./ BRUNO, M. 2008. The Properties and Identification of Marble from Proconnesos (Marmara Island, Turkey): A New Database Including Isotopic, Epr and Petrographic Data, Archaeometry. University of Oxford.
• ATTANASIO, D./ BRUNO, M./ PROCHASKA, W. 2011. “The Docimian Marble of the Ludovisi and Capitoline Gauls and Other Replicas of the Pergamene Dedications”, American Journal of Archaeology, Vol. 115, 4: 575-587.
• ATTANASIO, D./ BRUNO, M./ PROCHASKA, W./ YAVUZ, A. B. 2012. “Aphrodisian Marble from the Göktepe Quarries: The Little Barbarians, Roman Copies from the Attalid Dedication in Athens”, Papers of the British School at Rome 80: 65–87.
• ATTANASIO, D./ BRUNO, M./ PROCHASKA, W. 2013. “The Asiatic Marbles of the Hadrian's Villa at Tivoli”, Journal of Archaeological Science 40: 4358-4368.
• ATTANASIO D./ BRUNO M./ YAVUZ A. B. 2014. “On the Provenance of Some Sculptural and Decorative Marbles Used at Aphrodisias”, Rend. Mor. Acc. Lincei s. 9, v. 25: 105-151.
• ATTANASIO, D./ BRUNO, M./ PROCHASKA, W./ YAVUZ, A. B. 2015. “A Multi-Method Database of the Black and White Marbles of Göktepe (Aphrodisias), Including Isotopic, Epr, Trace and Petrographic Data”, Archaeometry 57, 2: 217-245.
• ATTANASİO, D./ BRUNO, M./ PROCHASKA, W./ YAVUZ, A. B. 2017. “Ancient ‘Black’ Decorative Stones and the Ephesian Origin of Sculptural Bigio Antico”, Archaeometry 59, 5: 794-814.
• ÇELİK, A. 2019. “Perge’den Titus Flavius Clemens Pelopidianus Aphroditesi”, Anadolu / Anatolia 45: 1-32.
• HAARLØV, B. 1977. The Half-Open Door. A Common Symbolic Motif within Roman Sepulchral Sculpture, Odense University Classical Studies, 10. Odense.
• IŞIK, F. 1992. “Zum Produktionsbeginn von Halbfabrikaten kleinasiatischer Girlandensarkophage”, Archäologischer Anzeiger: 121-145.
• IŞIK, F. 2007. “Lokalisierung der Werkstätten der Girlandensarkophage der kleinasiatischen Hauptgruppe”, Akten des Symposions des Sarkophag-Corpus, Sarkophag Studien Bd. 3 (Ed. G. Koch). Mainz: 279-289.
• KOCH, G. / SICHTERMANN, H. 1982. Römische Sarkophage. München.
• KORKUT, T. 1999-2000. “Überlegungen zum Aufkommen der Halbfiguren auf kleinasiatischen Grabstelen vom Hellenismus bis zur römischen Kaiserzeit”, Adalya 4: 181-194.
• KORKUT, T. 2005. “Der pamphylisch-kilikische Grabkult im Lichte der Ostotheken”, Lykia 6: 151-170.
• KORKUT, T. 2006. Girlanden-Ostotheken aus Kalkstein in Pamphylien und Kilikien, Sarkophag Studien Bd. 4. Mainz am Rhein.
• KORKUT, T. 2007. “Grabaltäre mit Girlanden in Pamphylien und Lykien”, Akten des Symposions des Sarkophag-Corpus, Sarkophag Studien Bd. 3 (Ed. G. Koch). Mainz: 327-333.
• KORKUT, T. 2013. “Ostotheken oder Kindersarkophage?”, K. Levent Zoroğlu’na Armağan/ Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu (Ed. M. Tekocak). İstanbul: 405-415.
• KORKUT, T. 2015. Tlos. Akdağların Yamacında Bir Likya Kenti. İstanbul.
• KORKUT, T. 2016. “Neue Überlegungen zu pisidischen Sarkophage”, Akten des Symposiums. Römische Sarkophage, Marburger Beiträge zur Archäologie, Bd. 3 (Ed. G. Koch). Marburg: 171-175.
• KORKUT, T. 2019. “Dokimeion or Pamhylia? Sarcophagus Production in Roman Pamphylia / Dokimeion ya da Pamphylia? Roma Dönemi Pamphylia’sında Lahit Üretimi”, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, Aizanoi IV. Özel Sayı (Ed. E. Özer). Ankara: 629-657.
• ÖĞÜŞ, E. 2016. “Two Sarcophagi Made by Travelling Sculptors?”, Aphrodisias Papers 5: Excavation and Research at Aphrodisias, 2006-2012 (Ed. R.R.R. Smith, J. Lenaghan, A. Sokolicek, K. Welch). Portsmouth, Rhode Island: 325-331.
• ÖZGAN, R. 2015. “İznik/Nikaia’dan İkinci Bir Sütunlu Lahit”, Mustafa Büyükolancı’ya Armağan/ Essays in Honour of Mustafa Büyükolancı (Ed. C. Şimşek, B. Duman, E. Konakçı). İstanbul: 485-504.
• STROCKA, V. M. 2017 Dokimenische Säulensarkophage. Datierung und Deutung, Asia Minor Studien, Bd. 82. Bonn.
• TURAK, Ö. 2011. Roma Dönemi Pamphylia Lahitleri ve Atölye Sorunu (Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi). İstanbul.
• WIEGARTZ, H. 1965. Kleinasiatische Säulensarkophage. Untersuchung zum Sarkophagtypus und zu den figürlichen Darstellungen, Istanbuler Forschungen, Bd. 26. Berlin.
• WAELKENS, M. 1982. Dokimeion. Die Werkstatt der repräsentativen kleinasiatischen Sarkophage. Chronologie und Typologie ihrer Produktion, Archäologische Forschungen, Bd. 11. Berlin.