BARCIN HÖYÜK NEOLİTİK DÖNEM KEMİK KAŞIKLARI

Yıl 2015, Sayı: 18, 25 - 36, 01.01.2015

Mücella Erdalkıran

Öz

Kemik aletler, özellikle Prehistorik Dönem insanlarının vazgeçilmez araç-gereç grubunu oluşturur. Neolitik Dönem ile birlikte kemik aletlerin tipolojik çeşitliliği ve niceliği artış göstermiştir. Bu duruma en iyi örneklerden biri olan Barcın Höyük'ün Neolitik Dönem'e ve aynı zamanda "Fikirtepe" ve "Pre-Fikirtepe" kültürlerine tarihlenen VI. Tabakasında MÖ 6000-6600 çok sayıda ve çeşitli tiplerde kemik alet ele geçmiştir. Bunların içerisinde en dikkat çekici grubu farklı boyutlardaki kaşıklar oluşturmaktadır. Genellikle sığırın metapodial kemiğinden yapılan kaşıklar, birkaç istisna dışında yuvarlak, oval ya da kavak yaprağı biçiminde bir ağızdan ve dairesel kesitli bir saptan meydana gelir. Söz konusu aletlerin, tipolojik özelliklerinden ve makro gözlemlerimden yola çıkarak kaşıkların yemek yapımında, yemek yemede ve çeşitli türde mutfak işinde kullanıldığını düşünmekteyim. Bunun yanı sıra kaşıklar, çeşitli kısımları kırıldıktan sonra farklı işlevlerle kullanılmaya devam edilmiş az sayıdaki aletlerdendir. Bu bağlamda, ağız ucu kırılan kaşıklar spatulaya, kırık ağızlar kemer çengeli gibi yeni aletlere dönüştürülürken saplardan da deliciler yapılarak yeniden kullanıma sunulmuştur. Barcın Höyük'te kemik kaşıklar, genellikle çeşitli dolgulardan, platformlardan, çukurlardan ve çok daha az olmakla birlikte mezarlardan ele geçmiştir. Geniş bir koleksiyon sunan Barcın Höyük kemik kaşıklarının benzerleri, Marmara Bölgesi'ndeki diğer Neolitik Dönem yerleşimlerin yanı sıra Orta Anadolu'daki Çatalhöyük 'ten ve Balkanlar'daki Erken Neolitik Dönem merkezlerinden bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Barcın Höyük, Neolitik Dönem, Kemik Aletler, Kemik Kaşıklar, Anadolu

NEOLITHIC BONE SPOONS FROM BARCİN HÖYÜK

Öz

Bone tools constitute an indispensable group of tools and materials for Prehistoric people in particular. The typolog­ical diversity and quantity of bone tools increased during the Neolithic Period. One of the best examples of this diver­sity are the numerous and various types of bone tools obtainedfrom Layer VI of Barcın Höyük, dated to the Neolithic Period cal. 6000-6600 BC and to "Fikirtepe" and "Pre-Fikirtepe" cultures. Spoons in different sizes constitute the most striking group among them. The spoons, generally made from the metapodial bone of cattle, are composed of a round, oval or poplar leaf-shaped bowl and a circular-sectioned shaft, with a few exceptions. Given the typological characteristics of the tools concerned and my macro-observations, I think the spoons were used to cook food, to eat, and in various kinds of kitchen work. Spoons are among the few tools which continued to be used with different functions after various parts of them had broken off. In this context, the spoons whose bowl tips had broken off were converted into spatulas and the broken bowls into new tools like belt hooks, whereas pins were made from the shafts and providedfor reuse. At Barcın Höyük, bone spoons were generally obtainedfrom various deposits, platforms, pits, and - although much more scarcely - from graves. Analogues of the bone spoons from Barcın Höyük, which offer a comprehensive collection, are known from Çatalhöyük in Central Anatolia, from other Neolithic settlements in the Marmara Region, and from Early Neolithic centers in the Balkans

Anahtar Kelimeler

Barcın Höyük, Neolithic, Bone Tools, Bone Spoons, Anatolia

Kaynakça

• DEKKER, K. 2014. What Tools Can Tell the Bone Tools of Barcın Höyük, Free University of Amsterdam (Unpublished MA The¬ sis). Amsterdam.
• EREN, N. 1984. Kaşık ve Kaşıkçılık. İstanbul.
• MELLAART, J. 1970. Excavations at Hacilar I-II. Ankara/Edinburgh.
• VITEZOVIC, S. 2011. Spoonfull of Sugar? Spoons-spatulas from Early and Middle Neolithic, (Poster presented at the 2011 Worked Bone Research Group in Salzburg, 01.02.2015, https:// www.academia.edu/961752/Spoonfull_of_sugar_ Spoons-spatulas_from_Early_and_Middle_Neolithic)