HALİKARNASSOS YARIMADASI'NDAN BİR GRUP FİGÜRİN

Yıl 2015, Sayı: 18, 109 - 123, 01.01.2015

Murat Çekilmez

Öz

Bu çalışmada, Aphrodisias antik kenti kazısı eski başkanı Prof. Dr. K. Tevfik Erim tarafından Bodrum'dan satın alınarak 1965 yılında Aydın Arkeoloji Müzesi'ne bağışlanan bir grup figürin değerlendirilmektedir. Grup, üç rahip ve bir hydrophoros tipindeki rahibe heykelciğinden oluşmaktadır. Kalıp tekniğiyle üretilen figürinler beyaz astarlı, killeri homojen yapılı, kireç, taşçık, iri mika ve kum katkılıdır. Ön kısımları detaylı ve özenli işlenen figürinlerin arka yüzleri kabaca bırakılmıştır. Arka yüzdeki pişirme deliği yerine kaidenin altı boş bırakılarak pişme sırasında oluşan buhar dışarı atılmıştır. Üretim özellikleri ve teknik detaylarıyla yapılan karşılaştırmalar figürinlerin Klasik Dönem'de üretildiklerini göstermektedir. Çalışmada yer alan TK. 1-3 nolu figürinlerin, phiale taşıyan erkekler olarak adlandırılan tipte oldukları saptanmıştır. Himation giyimli olan bu figürinler, Batı Anadolu'da Klasik Dönem'den itibaren karşımıza çıkmaktadır. Özellikle sağ elinde omphaloslu kâse taşıyan rahip tipinin daha çok Demeter ve Kore kutsal alanlarında karşımıza çıkan Karia Bölgesi'ne özgü tiplerden olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle bu tipteki figürinlerin, bölge koroplastiğindeki yeri ve tipin gelişimi üzerinde durulmuştur. TK. 1-3 nolu figürinler, duruş, hareket ve kıvrım yapısıyla MÖ 4. yüzyılın ilk yarısının stil özelliklerini yansıtmaktadır. Çalışmada ele alınan ve tek örnekle temsil edilen diğer figürin ise TK. 4 nolu başının üzerinde hydria taşıyan genç kız heykelciğidir. Khiton üzerine himation giyimli olan ve ayakta verilen figürin sağ eliyle başının üzerindeki hydriayı desteklerken sol elinde bir çelenk tutmaktadır. Çalışmada, hydropohoros olarak adlandırılan genç kız tipinin kökeni, gelişimi ve ikonografisi üzerinde durulmuştur. Yapılan araştırmalar, bu tipin ilk örneklerinin MÖ 6. yüzyılın sonundan itibaren görülmeye başlandığını MÖ 4. yüzyılda ise tipin yaygınlaştığını göstermiştir. Değerlendirilen eserlerin tanımından sonra sınıflandırılması yapılmıştır. Detaylı olarak tanımlanan örnekler daha sonra ikonografik yönden incelenmiştir. İkonografik özellikleri, aynı kutsal alanlarda rastlanan phiale taşıyan sakallı erkek ve hydria taşıyan genç kız figürinlerinin rahip ve rahibelerle ilgili olduğunu göstermiştir. Bu örneklerin tipolojileri, diğer çağdaş merkezler ve kontekstlerdeki buluntularla karşılaştırılarak tarihlendirme yapılmıştır. Yapılan stilistik ve tipolojik incelemeler, çalışmada ele alınan buluntuların Theangela ve Halikarnassos eserleriyle birebir benzediğini ancak Theangela grubundan olması gerektiğini göstermiştir. Özellikle Karia Bölgesi kentlerinde daha yoğun görülen tipler, Klasik Dönem ya da Hekatomnoslar Dönemi Karia koroplastiği içerisinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aydın Arkeoloji Müzesi, Halikarnassos, Yarım Ada, Figürinler, Klasik Dönem

A GROUP FIGURINES FROM THE HALIKARNASSOS PENINSULA

Öz

In this study, a group of figurines which was bought from Bodrum and was donated to Aydın Archaeology Museum in 1965 by Prof. Dr. K. Tevfik Erim, the old director of Aphrodisias excavation is examined. The group consists of three priests and a priestess figurines in type of hydrophoros. The figurines produced with casting technique and as a form of semi-mold have white slip and homogenous clay and contain lime, stone piece, huge mica and sand. The back sides of the igurines left rough while their front sides were engraved in detail and carefully. The steam hole appearing during the firing was blown off by leaving the bottom of the pedestal empty instead of the firing hole on back side. The comparisons made in terms ofproducing characteristics and technical details show that the figurines were produced in Classical Period. It was determined that the number TK. 1-3 figurines taking place in the study were in the type called as the men carrying phiale. Those figurines wearing himation have been appeared in Western Anatolia since the Classical Period. It is understood that especially the priest type carrying phiale with omphalos in his hand is one of the Carian Region types appearing mostly in the sacredfields of Demeter and Kore. That's why the importance of those figurines to the areas coroplastic and the development of the figurines were dwelled on. The number TK. 1-3 fig­urines reflect the style characteristics of the first half of the 4th century B.C. with their structure ofposture, movement and curve. The other igurine that was examined in the study and represented with only one sample is the number TK. 4 sculpture of a young girl carrying a hydria on her head. The igurine wearing himation on khiton and given as standing holding a wreath with her left hand while supporting the hydria on her head with her right hand. In this study, the origin, development and iconography of the young girl type called hydropohoros were dwelled on. The re­searches carried out showed that the first samples of that type have begun to appear by the end of the 6th century BC and the type has become widespread in the 4th century BC. The evaluated works were classified after they have been identiied. The samples identiied in detail were iconographically examined later. Their iconographical characterisıtics showed that the bearded men igurines carrying phiale and the young girl igurine carrying hydria in the same sacredfields were related to the priests and priestesses. Dating was carried out by comparing the typologies of those samples with the indings in other contemporary centers and contexts. The stylistic and typological investigations showed that the findings examined in the study were exactly similar with the works of Theangela and Halikarnassos, but they must have been in Theangela group. The types mostly seen especially in Caria were evaluated in the Carian coroplastic of Hekatomnid Period

Anahtar Kelimeler

Aydın Archaeological Museum, Halikarnassos, Peninsula, Figurines, Classical Period

Kaynakça

• BESQUES, S. 1954. Catalogue Raisonne des Figurines et Reliefs en Terres - Cuites Grecs Etrusques et Romains, I . Epoques Prehellenique, Geometrique, Archaique et Classique. Paris.
• BLINKENBERG, C. 1931. Lindos, Fouilles et Recherches 1902 - 1914, I . Les Petit Objets. Berlin.
• BREITENSTEIN, N. 1941. Danish National Museum, Catalogue of Terracottas Cy¬ priote, Greek, Etrusco-Italian and Roman. Copenhagen.
• BURKERT, W. 1985. Greek Religion, Archaic and Classical. Cambridge.
• BURN, L/HIGGINS, R. 2001. Catalogue of Greek Terracottas in the British Museum. London.
• COLDSTREAM, J. N. 1973. Knossos, the Sanctuary of Demeter. Princeton.
• CONNELLY, J. B. 2007. Portrait of a Priestess, Women and Ritual in Ancient Greece. Princeton.
• COSMOPOULOS, M. B. 2003. Greek Mysteries, The Archaeology and Ritual of Ancient Greek Secret Cults. Routledge.
• ÇEKİLMEZ, M. 2014. Tralleis Güney Nekropolü Terrakotta Figürinleri (Adnan Menders Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayın¬ lanmamış Doktora Tezi). Aydın.
• ÇÖRTÜK, U. 2004. Kuzey Karia Akçay Vadisi ve Çevresinin Arkeolojik Araştırması (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yayın¬ lanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla.
• De MIRO, E. 2000. Agrigento Santuari Urbani, L'Area Sacra tra il Tempio di Zeus e Porta V. Rome.
• HENRY, O. 2009. Tombes de Carie, Architecture Funéraire et Culture Carienne VI-II Siecle a.v. JC. Rennes.
• HIGGINS, R. A. 1954. Catalogue of the Terracottas in the Department of Greek and Roman Antiquities British Museum I . London.
• ISRAEL ANTIQUITIES AUTHORITY, 2008. Maresha Excavations Final Report II, Hellenistic Terracotta Figurines from the 1989-1996 Seasons. Jerusalem.
• KASSAB, D. 1988. Statuettes en Terre Cuite de Myrina, Corpus des Signa¬ tures, Monogrammes, Lettres et Signes. Paris.