AMASRA ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDEN YENİ YAZITLAR-I

Yıl 2016, Sayı: 19, 231 - 242, 01.01.2016

Hüseyin Sami Öztürk Bülent Öztürk

Öz

Amastris antik kentine ilişkin ilk epigrafik araştırmalar, buraya 19. yüzyılın son çeyreğinde ziyarette bulunan G. Perrot, J. H. Mordtmann, G. Hirschfeld, G. Doublet, E. Kalinka ve G. Mendel gibi biliminsanlarının yaptıkları yazıt kayıtlarını yayımlamalarıyla başlamıştır. Bundan sonrasında 1985 yılına kadar Th. Wiegand, A. Wilhelm, L. Robert, M. T. Yaman ve G. Jacopi’nin eserlerinde Amastris yazıtlarının yayımlandığını görüyoruz. Ch. Marek ilk olarak 1985’te Amasra Arkeoloji Müzesi’ndeki 41 yazıtı, Epigraphica Anatolica Dergisi’nde, müzenin ilk epigrafik corpus’u niteliğinde, hemen sonrasında ise 1993’te “Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord-Galatia” isimli kitabının içinde “Katalog der Inschriften von Amastris” başlıklı bir bölümde Amastris kentinin 116 yazıttan oluşan ilk epigrafik corpus’unu yayımladı. Amastris yazıtlarına ilişkin bu çalışmaların yanı sıra, D. French, W. Ameling, W. Peek, E. Pfuhl & H. Möbius, R. Merkelbach & J. Stauber’in epigrafik kataloglarında kente ait bazı yazıtları yayımladıkları veya yeniden değerlendirdikleri görülür. Fakat son dönemlerde Amasra’dan ve çevre bölgeden Amasra Arkeoloji Müzesi’ne yeni yazıtlar kazandırılmış olup, bu süreç devam etmektedir.Bithynia epigrafik çalışmaları kapsamında Amasra Arkeoloji Müzesi’ndeki yayımlanmış ve yeni Hellence ve Latince yazıtları bir corpus çatısı altında toplamak amacıyla bir proje başlatılmış; bu amaçla 2009 yılında Müze Müdürlüğü’nden alınan bir izinle Müze’deki yazıtlar kopyalanmış ve üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Envanter bilgilerinden öğrenildiği kadarıyla, tüm bu yazıtların Amasra, Bartın and Zonguldak civarından geldiği; Amastris, Tios/Tieion ve Herakleia Pontike antik kentlerine ve territorium’larına ait oldukları anlaşılmıştır. Müzede yapılan çalışmaların ilk sonucu niteliğindeki bu makalede ise daha önceden yayımlanmamış 7 Hellence yazıt tanıtılmaktadır.Müze kayıtlarına göre bu yazıtlardan altısı Amastris territorium’undan, bir tanesi ise şüpheli olarak Tios/Teion antik kenti territorium’undan getirilmiştir. Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenen yazıtların isimleri ve çevirileri şu şekildedir:1 Dothios ile Philopapos’un Adağı: Dothios ve Philopapos adak vesilesiyle sundular ; 2 Glykon ? için Bir Adak: …207 yılı nda ; 3 İmparatorların Azatlısı Aurelius Khrysanthos’un Eşi için Yaptırdığı Mezar Steli: İmparatorların azatlısı Aurelius Khrysanthos anısı sonsuz, son derece tatlı ve eşsever zevcesi filancaya anısı vesilesiyle bu mezarı yaptırdı; 4 Adı Bilinmeyen Bir Kadın ile Aurelius Aleksandros’un Mezarları; A. [Şu kadar yıl] dü[zgün] bir yaşam sürmüş olan, [...]onnas’ın kızı, [...]ar’ın ise eşi olan filanca burada yatıyor ; B. ?5 yıl yaşayan, Ariston oğlu Aurelius Aleksandros burada yatıyor . Sağlıcakla kalın!; 5 Khrysous, Eşi Zoe ile Oğulları Khrysippos’un Mezar Steli: 253 yılının Dystros ayının 12. gününde. 65 yıl yaşayan Demosthas oğlu Khrysous ve 40 yıl yaşayan eşi Zoe ve 29 yıl yaşamın ardından daha önce ölen oğulları Khrysippos burada yatıyor . Bu steli onların kızı olan ben Khrysemene diktirdim. Sağlıcakla kalın!; 6 Adı Bilinmeyen Bir Kişinin Mezar Steli: 179 yılının Dios ayının ... gününde ...; 7 Fragman: Hayırlı olsun!

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Pontus, Bithynia, Bartın, Amastris, Amasra, Tios, Epigrafi, Yazıtlar, Şahıs Adları

NEW INSCRIPTIONS FROM AMASRA ARCHAEOLOGICAL MUSEUM-I

Öz

The first epigraphical research into Amastris, started with the records of researchers G. Perrot, J. H. Mordtmann, G. Hirschfeld, G. Doublet, E. Kalinka and G. Mendel who travelled here at the last quarter of 19th century. The publication of the inscriptions from Amastris continued then with the works of Th. Wiegand, A. Wilhelm, L. Robert, M. T. Yaman, G. Jacopi up to 1985, when the first epigraphical corpus of Amasra Archaeological Museum including 41 inscriptions was formed by Ch. Marek in the journal of Epigraphica Anatolica. Ch. Marek also published the first epigraphical corpus of the ancient city of Amastris within his work Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord-Galatia in 1993 under the title of “Katalog der Inschriften von Amastris” that contains 116 inscriptions. In addition to these some inscriptions of Amastris were added to and evaluated in the special epigraphical catalogues of D. French, W. Ameling, W. Peek, E. Pfuhl & H. Möbius, R. Merkelbach & J. Stauber, E. Laflı & E. Christof. But new inscriptions from Amasra and neighbouring regions still continue to be brought into Amasra Archaeological Museum

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Pontus, Bithynia, Bartın, Amastris, Amasra, Tios, Epigraphy, Inscriptions, Anthroponyms

Kaynakça

• DANA, D. 2014. Onomasticon Thracicum: Répertoire des noms indigènes de Thrace Macédoine orientale, Mésies, Dacie et Bithynie. Athènes.
• DOUBLET, G. 1889. “Inscriptions de Paphlagonie”, Bulletin de Correspondance Hellénique 13: 293–319.
• DREW–BEAR, Th./LUBOTSKY, A./ÜYÜMEZ, M. 2008 “Three New Phrygian Inscriptions”, Kadmos 47: 109–116.
• EYİCE, S. 1965. Küçük Amasra Tarihi ve Eski Eserleri Kılavuzu. Ankara.
• FISK, B.F. 1830. A Grammar of the Greek Language. Boston.
• FRENCH, D.H. 1988. Roman Roads and Milestones of Asia Minor, Fasc. 2: An Interim Catalogue of Milestones. 1–2. Ankara.
• FRENCH, D.H. 2013. Roman Roads & Milestones of Asia Minor, Vol. 3: Milestones, Fasc. 3.4: Pontus et Bithynia (With Northern Galatia). Ankara.
• GIGNAC, F. 1976. A Grammar of the Greek Papyri of the Roman and Byzantine Periods, Vol I: Phonology. Milano.
• HANSEN, B. 1957. Rückläufiges Wörterbuch der griechischen Eigennamen. Berlin.
• HIRSCHFELD, G. 1888. “Inschriften aus dem Norden Kleinasiens, besonders aus Bithynien und Paphlagonien”, Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Philosophisch Historische Klasse 22: 863–892.
• IEph III. Die Inschriften von Ephesos, Teil III: 600–1000 [Repertorium] (Hrsgg. H. Engelmann/D. Knibbe/R. Merkelbach). Bonn 1980.
• IEph VI. Die Inschriften von Ephesos, Teil VI: 2001–2958 [Repertorium] (Hrsgg. R. Merkelbach/J. Nollé). Bonn 1980.
• IHeraclea. The Inscriptions of Heracla Pontica (Ed. L. Jonnes), With a prosopographia Heracleotica by W. Ameling. Bonn 1994.
• IKlaudiupolis. Die Inschriften von Klaudiu Polis (Hrsg. F. BeckerBertau). Bonn 1986.
• IScM II. Inscriptiones Daciae et Scythiae Minoris antiquae. Series altera: Inscriptiones Scythiae Minoris graecae et latinae. Vol. II: Tomis et territorium (Ed. I. Stoian). Bucharest 1987.
• JACOPI, G. 1937. Esplorazioni e studi in Paflagonia e Cappadocia: Relazione sulla seconda campagna esplorativa Agosto - Ottobre 1936 – XIV. Roma.
• KALINKA, E. 1898. “Weibgeschenk und Ehrenbasis des Sex: Vibius Gallus”, Festschrift für Otto Benndorf zu seinem 60 Geburtstage. Gewidmet von Schülern, Freunden und Fachgenossen (Ed. A. Hölder). Wien: 215–223.
• KALINKA, E. 1933. “Aus Bithynien und Umgegend”, Jahreshefte des Österreichhischen Archäologischen Instituts in Wien 28 Beiblatt: 45–112.
• KALKAN, H. 1991. “Eine Inschrift aus Amasra (Amastris): Statuenstiftung des Gaius zu Ehren des Antoninus Pius”, Epigraphica Anatolica 18: 97–98.
• KARASALİHOĞLU, M. 2011. Antikçağdan Bugüne Glykon Kültü (Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir.
• LAFLI, E./CHRISTOF, E. 2012. Hadrianopolis, I: Inschriften aus Paphlagonia. Oxford.
• LESCHHORN, W. 1993. Antike Ären: Zeitrechnung, Politik und Geschichte im Schwarzmeerraum und in Kleinasien nordlich des Tauros. Stuttgart.
• LGPN I. A Lexicon of Greek Personal Names, Vol. I: The Aegean Islands, Cyprus, Cyrenaica (Eds. P.M. Fraser/E. Matthews). Oxford 1987.
• LGPN VA. A Lexicon of Greek Personal Names, Vol. VA: Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia (Ed. T. Corsten). Oxford 2010.
• LGPN VB. A Lexicon of Greek Personal Names (Eds. P.M. Fraser/E. Matthews), Vol. VB: Coastal Asia Minor: Caria to Cilicia (Eds. J.-S. Balzat/R.W.V. Catling/É. Chiricat/F. Marchand). Oxford 2013.
• Lindos II. Lindos: Fouilles et recherches, 1902–1914. Fouilles de l’acropole, 1902–1914, Vol. II: Inscriptions (Eds. C. Blinkenberg/K.F. Kinch). Copenhagen/Berlin.
• LUBOTSKY, A. 2004. “The Phrygian Zeus and the problem of ‘Lautverschiebung’”, Historische Sprachforschung 117/2: 229–237.
• Lucian, Alex. (Lukianos, Aleksandros). Lucian IV: Alexander The False Prophet (ΑΛΕΧΑΝΔΡΟΣ Η ΨΕΥΔΟΜΑΝΤΙΣ), with an English translation by A.M. Harmon (The Loeb Classical Library). London/New York 1925: 173–253.
• MAMA I. Monumenta Asiae Minoris Antiqua, I (Ed. W. M. Calder). Manchester 1928.
• MAMA VII. Monumenta Asiae Minoris Antiqua, VII: Monuments from Eastern Phrygia (Ed. W. M. Calder). Manchester 1956.
• MAMA IX. Monumenta Asiae Minoris Antiqua, IX: Monuments from the Aezanitis (Eds. C.W.M. Cox/A. Cameron/J. Cullen/B. Levick/St. Mitchell/J. Potter/M. Waelkens/D. Nash). Manchester 1988.
• MAMA X. Monumenta Asiae Minoris Antiqua, X: Monuments from the Upper Tembris Valley, Cotiaeum, Cadi, Synaus, Ancyra, and Tiberiopolis recorded by C. W. M. Cox, A. Cameron, and J. Cullen (Eds. B. Levick/St. Mitchell/J. Potter/M. Waelkens). London 1993.
• MAREK, Ch. 1985. “Katalog der Inschriften im Museum von Amasra: Mit Anhang. Die Inschriften von Amastris und die angebliche Pompeianische Ära der Stadt”, Epigraphica Anatolica 6: 133–156.
• MAREK, Ch. 1993a. Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und NordGalatia. Tübingen.
• MAREK, Ch. 1993b. “Katalog der Inschriften von Amastris”, Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord-Galatia (Hrsg. Ch. Marek). Tübingen: 157–187.
• MAREK, Ch. 1993c. “Katalog der Inschriften von Kaisareia/Hadrianopolis”, Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und NordGalatia (Hrsg. Ch. Marek). Tübingen: 187–210.
• McLEAN, B.H. 2002. An Introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic and Roman Periods from Alexander the Great Down to the Reign of Constantine (323 B.C.- A.D. 337). Ann Arbor.
• MENDEL, G. 1901. “Inscriptions de Bithynia”, Bulletin de Correspondance Hellénique 25: 1–92.
• MENDEL, G. 1914. Catalogue des Sculptures Grecques, Romanines et Byzantines III. Constantinople.
• MERKELBACH, R./STAUBER, J. 2001. Steinepigramme aus dem Griechischen Osten, 2: Die Nordküste Kleinasiens (Marmarameer und Pontos). München/Leipzig.
• MORDTMANN, J.H. 1887. “Inscriptions de Bithynia”, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 12: 168– 183.
• ORMEROD, H.A./ROBINSON, E.S.G. 1914. “Inscriptions from Lycia”, The Journal of Hellenic Studies 34: 1–35.
• ÖZTÜRK, B. 2010. “Karadeniz’de Dinsel Yaşam ve Kültler”, Aktüel Arkeoloji 18: 215–224.
• ÖZTÜRK, B. 2012. Küçükasya’nın Batı Karadeniz Kıyısında Bir Antik Kent: Tios (Tieion), (Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul.
• PAPE, W./BENSELER, G. 1884. Wörterbuch der Griechischen Eigennamen: Nachdruck der dritten Auflage, I–II. Graz.
• PEEK, W. 1955. Griechische Vers-Inschriften, I: Grab-Epigramme. Berlin.
• PEEK, W. 1995. “Epigramm aus Amastris”, Studia in honorem Georgii Mihailov (Eds. A. Fol/B. Bogdanov/P. Dimitrov/D. Boyadziev). Sofia: 363–364.
• PERROT, G. 1874. “Mémoire sur quelques inscriptions inédites des côtes de la Mer Noire”, Revue Archéologique 28: 4–33.
• PFUHL, E./MÖBIUS, H. 1977. Die ostgriechischen Grabreliefs, I. Mainz.
• ROBERT, L. 1937. Études Anatoliennes: Recherches sur les inscriptions grecques de l’Asie Mineure. Paris.
• ROBERT, L. 1963. Noms indigènes dans l’Asie Mineure gréco-romaine. Paris.
• ROBERT, L. 1980. A Travers l’Asie Mineure. Paris.
• ROBERT, L. 1981. “Le serpent Glycon d’Abônouteichos à Athènes et Artémis d’Éphèse à Rome”, Comptes rendus des séances - Académie des inscriptions & belles-lettres: 513–535.
• SAKAOĞLU, N. 1966. Kuruluşundan Günümüze Kadar Çesm-i Cihan Amasra. İstanbul.
• WEAVER, P.R.C. 1972. Familia Caesaris: A Social Study of the Emperor’s Freedmen and Slaves. Cambridge.
• WIEGAND, Th. 1911. “Inschriften aus der Levante II”, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 36: 287–301.
• WILHELM, A. 1917. “Inschriften zweier Sonnenuhren aus Amastris und Samothrake”, Jahreshefte des Österreichhischen Archäologischen Instituts in Wien 30: 135–148.
• WOUDHEIZEN, F.C. 2008-2009. “Phrygian & Greek”, Talanta 40–41: 181–217.
• YAMAN, T.M. 1935. Kastamonu Tarihi: XVinci Asrın Sonlarına Kadar. İstanbul.