TEMELSİZ BİR LOKALİZASYON ÖNERİSİ OLARAK TİSMURNA-SMYRNA ÖZDEŞLİĞİ

Yıl 2018, Sayı: 22, 11 - 18, 01.01.2018

Muammer İreç

Öz

Anadolu Arkeolojisi ve Hititolojinin iki öncü ismi E. Akurgal ve S. Alp Smyrna sözcüğünün bir yer adı olarak, Kültepe’de ele geçen Asurca metinlerde Tišmurna olarak geçtiğini öne sürmüşlerdir. Onlara göre zaman içerisinde -ti önekini yitirerek Smurna’ya oradan da Smyrna’ya dönüşen bu yer adı, kentin MÖ 2. binde bilindiğini göstermektedir. Bugün birçok arkeolog, kent tarihçisi, mimar tarafından kullanılan bu bilgi, bugün içinde olduğumuz internet çağından ötürü son derece yayılmış durumdadır. Fakat ses benzerliğinden hareketle kurulmuş bu eşitliğin esasında tarihsel bir karşılığı yoktur. Tišmurna Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Orta Anadolu’da yer alan bir yerleşimdir ve Hellenlerin Smyrna’sı ile hiçbir ilişkisi bulunmamaktadır. Bu makalede, Orta Anadolu ticaret ağında küçük bir rol oynadığı Asurca metinlerden anlaşılan Tišmurna’nın lokalizasyon önerilerine kısaca değinilecek; daha sonra tarihi coğrafya ile ilgili son araştırmalar, arkeolojik veriler ve yazılı kaynaklar kullanılarak doğru bilinen bir yanlış haline gelmiş Tišmurna-Smyrna eşitliğinin geçerliliği sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Smyrna, Tišmurna, Tarihi Coğrafya, Orta Tunç Çağı, Orta Anadolu

THE IDENTIFICATION OF TISMURNA-SMYRNA AS A FALLACIOUS LOCALIZATION PROPOSAL

Öz

The two pioneers of Anatolian archaeology and hittitology, E. Akurgal and S. Alp suggested that the word Smryna as a toponym derived from Tišmurna that occurs in Assyrian texts found in Kültepe. According to them, the prefix –ti was dropped in time, this toponym turned into Smurna and from there to Smyrna. This indicates that the city was known in the 2nd Millenium BC This knowledge has been used by many archaeologists, local historians and architects, it is also very common because of the internet age we are experiencing today. However, this identification which was established based on similarity in sound actually has no historical value. Tišmurna is a settlement in Central Anatolia during the Assyrian Colony Period and it has no relationship to Greek Smyrna. In this article, the localization proposals for Tišmurna which has a minor role in the Central Anatolian Trade Network according to the Assyrian texts will be briefly mentioned; then the validity of Tišmurna-Smyrna identification which becomes a fallacy will be examined by using recent studies on the historical geography of Anatolia, archaeological data and written sources.

Anahtar Kelimeler

Smyrna, Tišmurna, Historical Geography, Middle Bronze Age, Central Anatolia

Kaynakça

• AKURGAL, E. 1950. “Bayraklı Kazısı Ön Rapor”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi VIII/1-2: 1-51.
• AKURGAL, E. 1993. Ege Batı Uygarlığının Doğduğu Yer. İzmir.
• AKURGAL, E. 1994. Eski İzmir I: Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı. Ankara.
• ALP, S. 2000. Hitit Çağı’nda Anadolu: Çiviyazılı ve Hiyeroglif Yazılı Kaynaklar. Ankara.
• ALPARSLAN, M. 2002. “Artukka: Assuwa Ülkesi ve Lokalizasyonu”, Anadolu Araştırmaları XVI: 23-34.
• BARJAMOVİC, G. 2011 A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. Kopenhag.
• BECKMAN, G/ BRYCE, T/CLINE, E. 2011 The Ahhiyawa Texts. Atlanta.
• BİLGİÇ, E. 1946 “Anadolu’nun İlk Yazılı Kaynaklarındaki Yer Adları ve Yerlerinin Tayini Üzerine İncelemeler”, Belleten 39: 381-423.
• BÜYÜKKOLANCI, M. 2008. “Selçuk Ayasuluk Tepesi (Eski Efes) “Apasas” mı?”, Batı Anadolu Geç Tunç Çağı Kültürleri Üzerine Yeni Araştırmalar Sempozyumu (Eds. A. Erkanal / S. Günel /U. Deniz). Ankara: 41-55.
• DARGA, M. 2009. “İzmir-Smyrna-Tişmurna Eşitliği Hakkında Görüşler”, Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat: Altan Çilingiroğlu’na Armağan (Eds. H. Sağlamtimur / E. Abay / A. Erdem / A. Batmaz / F. Dedeoğlu / M. Erdalkıran / M. Bilge Baştürk / E. Konakçı). İstanbul.
• DEL FREO, M. / NİEMEİER, W. D. / ZURBACH, J. 2015. “Neue Inschriften und Zeichen der Linear A-Schrift aus Milet”, Kadmos 54: 1-22.
• DERİN, Z. 2015. “İzmir Yassıtepe Höyüğü Orta Tunç Çağı Yerleşimi”, Mustafa Büyükolancı’ya Armağan (Eds. C. Şimşek / B. Duman / E. Konakçı). İstanbul: 203-214.
• DOĞER, E. 2006. İzmir’in Smyrna’sı: Paleolitik Çağ’dan Türk Fethine Kadar. İstanbul.
• ERDEM, A. 2016. “İzmir Bayraklı Höyük’te Prehistorik Çalışmalar-2015”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 41: 27-28.
• ERKANAL, A. 2006. “Panaztepe’de bulunan Kurşun Külçenin / Ağırlığın Madencilikte Yeri ve Önemi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 23: 1-20.
• LASSEN, W. A. 2010. “The Trade in Wool in Old Assyrian Anatolia”, Jaarbericht Ex Oriente Lux 42: 159-179.
• MERİÇ, R/ ÖZ K. A. 2015. “Bademgediği Tepe (Puranda) Near Metropolis”, NOSTOİ, Indigenous Culture, Migration, Integration in the Aegean Islands Western Anatolia during the Late Bronze Early Iron Ages (Eds. N. C. Stampolidids / Ç. Maner / K. Kopanias). İstanbul: 609-626.
• MICHEL, C. 1999. “Durhumid, son commerce et ses marchands”, Marchands Diplomates et Empereurs, Etudes sur la civilisation mesopotamienne offertes a Paul Girelli (Eds. D. Charpin / D. Collon). Paris: 253-273.
• MICHEL, C. 2008a “Nouvelles donnees de Geographie Historique Anatolienne d’apres des Archives Recentes de Kültepe”, New Perspektives on the Historical Geography of Anatolia in the II and I Milennium B.C. (Ed. K. Strobel). Florance: 235-252.
• MICHEL, C. 2008b. “La Correspondance des Marchands Assyriens du XIXe s. av. J.-C. De l’archivage des Lettres Commerciales et Privees”, Topoi Supplement 9. Lyon: 117-140.
• MICHEL, C. 2011 “The Karum Period on the Plateau”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia. Oxford: 313-336.
• NİEMEİER, W. D. 1999. “A Linear A Inscription from Miletus (Mil Zb 1)”, Kadmos 35: 87-99.
• RENFREW, C/ BAHN, P. 2012. Archaeology: Theories, Methods, and Practice. New York.
• TULUNAY, E. 1998. Pelops’un Gizemi: Antik Kaynaklara Göre Tunç Çağı’nda Anadolu’dan Yapılan Göçler ve Olympia Zeus Tapınağı Tasvir Programı Hakkında Yeni Görüşler. İstanbul.