PLOVDAĞ NEKROPOLÜ’NÜN TUNÇ ÇAĞI MEZARLARI

Yıl 2018, Sayı: 1, 57 - 72, 01.03.2018

Bakhlul Ibragımlı

Öz

Plovdağ arkeolojik kazılarına 1986 yılında başlanmıştır. Üç yıl süren çalışmalarda Plovdağ I Nekropolü’nde 32adet kurgan ve Son Tunç Çağı yerleşimnin küçük bir kısmı kazılmıştır. Plovdağ’da arkeolojik kazılar yeniden 2004yılında başlamış, bu çalışmalarda dağın kuzey yamacında 5 hektarlık bir alana yayılmış 2 numaralı nekropol -kurqan mezarlığı bulunmuştur. 2 numaralı nekropolün merkezi alanında Geç ve Orta Tunç Çağ kurganlarınınınaltında Erken Tunç Çağ yerleşimi ortaya çıkarılmıştır.Plovdağ II Nekropol’ünde günümüze kadar 93 adet mezar incelenmiştir. Bu mezarların çoğu taş sanduka veyatoprak mezarlı kurganlardır. Büyük kurganların içinde çanak çömlekler bulunan “sunaklar” vardır.Araştırmalar sonucunda, Plovdağ II Nekropolü’nde MÖ IV. Binyılın sonlarından MÖ II. Binyılın ortalarına kadarsüregelen sabit bir gömü geleneğinin varlığı anlaşılmıştır. MÖ II. Binyılın ortalarından sonra sal taşlı mezarlarınyaygınlaşması ile gömü geleneğinde keskin değişimler meydana gelir. Sal taşlı mezarlar hem inşa teknikleri, hem demalzemelerine göre kurganlardan keskin şekilde ayrılırlar.2012 yılında Plovdağ’da yeni ortaya çıkarılmış Erken ve Son Tunç Çağlarına ait III numaralı nekropolün kazılarınabaşlanmıştır. Bu nekropolde 16 adet “sunaklı” bir kurgan açığa çıkarılmıştır. Bu gelenek Nahçıvan bölgesindeyaşayan eski kabileler arasında “atalar kültünün” varlığını gösterir. Plovdağ nekropollerinin arkeolojik olarakaraştırılması Tunç Çağı’nda MÖ IV-II. Binler Nahçivan’ın kabilelerinin ölü gömme gelenekleri ve inançlarıhakkında detaylı bilgiler elde etmeye olanak sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Nahçivan, Plovdağ, Kurgan, Bronz Çağ

PLOVDAG NECROPOLISES’ FUNERAL RITE

Öz

Excavations at the site of Plovdag began in 1986. Thirty-two Bronze Age burial mounds and a part of the settlement were examined in the three years. Excavations that restarted at the northern slope of mountain, after a long pause, in 2004, revealed a second necropolis covering an area of around 5 hectares. An Early Bronze settlement was discovered in the central part of necropolis under Middle and Late Bronze burial mounds. On the second necropolis, there were examined 72 burials of different types investigated on the second necropolis. They are largely burial mounds with a stone box or graves. Large, richly decorated burial mounds are equipped with “altars”, i.e. burial chambers with a set of vessel. A constant burial rite had been observed from the end of the 4th millennium to the middle of the 2nd millennium BC in the Plovdag second necropolis. Radical changes in the funeral rite occurred in the second half of the 2nd millennium BC following the appearance of the so-called tiled graves. In terms of their construction and finds, these graves were quite different from burial mounds. In 2012, third necropolis discovered in Plovdag which dates back to the Early and Late Bronze Age. On the third necropolis, a grave with 16 “altars” with an illustration of the cult of ancestors among ancient tribes of Nakhichevan were excavated

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Nakhichevan, Plovdag, Burial Mound, Bronze Age

Kaynakça

• ABIBULLAYEV O. 1982. Eneolit i bronza na territirii Naxiçevanskoy Avtonomnoy Sovetskoy Soçialistiçeskoy Respubliki (ASSR). Baku, “Elm”: 314.
• ABRAMIŞVILI, R./ABRAMIŞVILI, M./ BAŞAKIDZE T./PXALADZE, B./QIQUAŞVILI, N./ DATAŞVILI, M./SULTANIŞVILI, İ./TURIAŞVILI D. 1995. Raskopki v Tbilisi. Polevıe arxeoloqiçesnie v 1987 q. Tbilisi, Meçniereba: 55-62.
• ALIYEV, V. 1991. Kultura epoxi sredney bronzı Azrbaydjana. Baku, “Elm”: 254.
• AQAYEV, Q. 2002. Şahtaxtı v epoxu pozdney bronzı i ranneqo jeleza. Baku – Moskva. Aqridaq: 200.
• ASLANOV, Q./İBRAQIMOV, B./KAŞKAY S. 2002. Drevnie nekropoli Xaraba-Qilana. Baku, Nurlan: 64.
• BAHŞALIYEV, V. 1997. Nahçıvan Arkeolojisi. İstanbul.
• BAXŞƏLIYEV V. 2002. Naxçıvanın erken demir dövrü abideleri. Bakı, “Elm”: 128.
• DEVEDJIAN, S. 2006. Lori Berd II (Bronze Moyen). Editions “GUITOUTIUN” de I ANS RA, Erevan : 419.
• İBRAQIMOV, B. 2007. İzuçenie pamyatnikov Plovdaqa. Arxeoloqiya, etnoqrafiya i folkloristika Kavkaza. Materialı Mejdunarodnoy Nauçnoy konferençii. Maxaçkala: 86-89.
• İBRAHIMOV, B. 2005. Birinci Plovdağ nekropolu defn adetinin bezi xüsusiyyetleri haqqında. Azerbaycan Arxeologiyası və Etnoqrafiyası, Bakı: 154-163.
• İBRAHIMOV, B./QADIRZADE, Q./XELILOV, T. 2013. Plovdağın yeni aşkar edilmiş III. nekropolu. Azerbaycanda Arxeoloji Tədqiqatlar, 2012. Bakı: 150-154.
• İBRAQIMOV, B./KAŞKAY, S. 2005. O poqrebalnıx jertvennikax. Arxeoloqiya, etnoqrafiya i folkloristika Kavkaza. Materialı Mejdunarodnoy Nauçnoy konferençii. Baku: 104-105.
• İBRAHIMOV, B. 2007. Naxçıvan bölgesinin tunc dövrü qebir abidelerinde enenevilik. Azerbaycan arxeologiyası. N3-4: 36-43.
• İBRAHIMLI, B. 2011. Etno-medeni elaqelerin öyrenilmesinde qebir abidelerinin rolu. Azərbaycan Milli Elmler Akademiyası Naxçıvan Bölmesinin xeberleri. İctimai və humanitar xeberler seriyası, Cild 7, N3: 86-96.
• MEŞANINOV, İ. 1926. Kratkie svedeniya o rabotax arxeoloqiçeskoy ekspediçii v Naqornıy Karabax n Naxiçevanskiy kray, snaryajennoy v 1926 q. Obşestvom izuçeniya Azerbaydjana. Soobşeniya Qosudarstvennoy Akademii İstorii Materialnoy Kulturı (QAİMK), I. – Leninqrad: 217-240.
• MILLER, A. 1926. Arxeoloqiçeskiye issledovaniya v Naxiçevanskoy respublike letom 1926 qoda. Soobşeniya Qosudarstvennoy Akademii İstorii Materialnoy Kulturı (QAİMK), I. – Leninqrad: 326. SEYIDOV, M. 2012. Nahçıvan erazisinde son tunc ve erken demir dövrü medeniyyeti. Bakı Devlet Universitesinin neşriyyatı: 187.