DEVRET HÖYÜK ÖLÜ GÖMME GELENEKLERİ VE MEZAR UYGULAMALARI

Yıl 2018, Sayı: 1, 107 - 137, 01.03.2018

Atila Türker Ayşegül Şarbak Mustafa Tolga Çırak Cahide Gizem Tırıl

Öz

Devret Höyük, boyutları itibariyle Anadolu’nun en küçük 50 x 60 x 12 m höyüklerinden birisidir. 2013 yılındagerçekleştirilen kurtarma kazılarında, yerleşim içinde, Erken Tunç Çağı’na tarihlenen 17 mezar ve dağılmış olanlarlabirlikte toplam 21 birey açığa çıkarılmıştır. Üçü küp mezar, diğerleri basit toprak mezardır. Bulunan toplam 36mezar armağanının çoğunluğu madeni eserdir. Bulunan pişmiş toprak kaplar ise madeni örneklerin taklitleridirler.Bu armağanlar döneminin bölgesel karakterini yansıtmakla beraber, Anadolu’nun erken geleneğinden süre gelengüçlü etkilerini de bünyesinde taşır. Definlerin yerleşime dağılımları ve armağanların niteliği, bireyler arasındasosyo-ekonomik açıdan belirgin bir sınıflaşmanın oluşmadığını gösterir. Mezarların yön birliği ve gömü pozisyonugibi özellikleri, belirgin bir yöntemin bilinçli uygulandığını kanıtlar. Ölülerin yaş ve cinsiyet dağılımları eşitorandadır. İki bireyde görülen anemi dışında, toplumun genel olarak sağlıklı olduğu, tahıl ağırlıklı beslendikleripaleoantropolojik analizlerle anlaşılmıştır. Buluntuların karşılaştırılması Devret Mezarları’nın Erken Tunç Çağı IISonu ile ağırlıklı olarak Erken Tunç Çağı III’e tarihlenebileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Devret Höyük, Ölü Gömme Gelenekleri, Erken Tunç Çağı

BURIAL CUSTOMS AND GRAVE PRACTICES OF DEVRET HÖYÜK

Öz

Devret Höyük is one of the “smallest” 50 x 60 x 12 m mounds of Anatolia. Salvage excavations carried out in 2013 and a total of 17 intramural graves along with those which are dispersed a total of 21 individuals were unearthed. Three of these are pithos graves, others are simple earthen graves. A total of 36 burial gifts found are metal artifacts. The discovered terracotta vessels are imitations of metal wares. These gifts reflect the regional character of the period along with representing the strong influence of the early tradition of Anatolia. Distribution of burials among the settlement and the quality of the gifts, indicates that there were no significant socio-economic classification between the individuals. The features of the tombs, such as directional union and burial position, proves that a distinct method is applied consciously. The age and sex distributions of the individuals are equal. Except for anemia disease sighted on two individuals, it is understood that by paleoanthropological analyzes the community was generally healthy and was predominantly consuming cereal. The comparision of the finds of Devret burials reveal that the burials could date to the end of Early Bronze Age II and mainly to Early Bronze Age III

Anahtar Kelimeler

Amasya, Devret Höyük, Burial Customs, Early Bronze Age

Kaynakça

• ANLAĞAN, Ç. 1993. “Sadberk Hanım Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Eski Tunç Çağı Eseri”, X. Türk Tarih Kurumu Kongresi-I: 65- 70 ANLAĞAN, Ç./BİLGİ, Ö. 1989. Protohistorik Çağ Silahları / Weapons of the Protohistoric Age. İstanbul ARIK R.O. 1937a. “Alaca-Höyük Hafriyatının İlk Neticeleri”, Belleten I/1: 210-221
• ARIK R.O. 1937b. Alaca-Höyük Hafriyatı 1935. Ankara.
• BACHHUBER, C. 2014. “The Treasure Deposits of Troy: Rethinking Crisis and Agency on the Early Bronze Age Citadel”, Anatolian Studies 59: 1-18.
• BEALE, T.W. / LAMBERG-KARLOVSKY, C.C. 1986. Excavations at Tepe Yahya, Iran, 1967-1975, Volume I: The Early Periods. Harvard.
• BİLGİ, Ö. 1984. “Metal Objects from Ikiztepe-Turkey”, Beiträge zur Allgemeinen und Vergleichenden Archäologie 6. Bonn: 31-96.
• BİLGİ, Ö. 1990. “Metal Objects from Ikiztepe-Turkey”, Beiträge zur Allgemeinen und Vergleichenden Archäologie 9-10. Bonn: 119-219.
• BİLGİ, Ö. 1993. “1974 ile 1986 Kazı Dönemlerinde Bulunan Tunç Silahların Işığı Altında İkiztepe’nin Önasya’daki Yeri”, X. Türk Tarih Kurumu Kongresi-I. Ankara: 71-77.
• BİLGİ, Ö. 1999. “İkiztepe’de Ele Geçen Son Buluntuların Işığında Orta Karaeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatı Hakkında Yeni Gözlemler”, XII. Türk Tarih Kurumu Kongresi-I. Ankara: 41-50
• BİLGİ, Ö. 2001. Protohistorik Çağ’da Orta Karadeniz Bölgesi Madencileri, Hint-Avrupalıların Anavatanı Sorununa Yeni Bir Yaklaşım / Protohistoric Age Metallurgists of the Central Black Sea Region A New Perspective on the Question of the Indo-Europeans’ Original Homeland. İstanbul.
• BİLGİ, Ö. 2002. “İkiztepe’nin Anadolu İTÇ Maden Sanatının Gelişimine Olan Katkıları”, XIV. Türk Tarih Kurumu Kongresi-I. Ankara: 21-35.
• BİLGİ, Ö. 2004. Anatolia, Cradle of Castings / Anadolu, Dökümün Beşiği. İstanbul.
• BİLGİ, Ö. 2012. Anadolu’da İnsan Görüntüleri, Klasik Çağ Öncesi. İstanbul.
• BİLGİ, Ö. 2014. “Bir İlk Tunç Çağı Yerleşmesi İkiztepe’den Sembol Nitelikli Metal Buluntular”, Anadolu Kültürlerine Bir Bakış: Armağan Erkanal’a Armağan / Some Observations on Anatolian Cultures: Compiled in Honor of Armağan Erkanal (Eds. N. Çınardalı Karaaslan / A. Aykurt / N. Kolonkaya-Bostancı / Y.H. Erbil). Ankara: 115-130.
• BİTTEL, K. 1955. “Einige Kleinfunde aus Mysien und aus Kilikien”, Istanbuler Mitteilungen VI: 113-118.
• CERNYKH, E.N./AVILOVA, L.I./ORLOSKAYA, L.B. 2002. “Metallurgy of the Circumpontic Area: From Unity to Disintegration”, Anatolian Metal II / Der Anschnitt 15 (Ed. Ü. Yalçın). Bochum: 83-100.
• COURCIER, A. 2007. “La Métallurgie dans les pays du Caucase au Chalcolithique et au début de L’Age du Bronze: Bilan des Études et perspectives Nouvelles”, Les Cultures du Caucase (VIe -IIIe millénaires avant notre ère) Leurs relations acec le Proche-Orient. Paris: 199-232.
• DÖNMEZ, Ş. 2007. Orta Karadeniz Bölgesi’nde Önemli Bir Geç Kalkolitik – İlk Tunç Çağı Yerleşmesi: Turhal-Ulutepe”, Refik Duru’ya Armağan / Studies in Honour of Refik Duru (Ed. G. Umurtak/Ş. Dönmez/A. Yurtsever). İstanbul: 75-84.
• DÖNMEZ, Ş. 2014. “Early Bronze Age Metallurgy in Amasya Province, North - Zentral Anatolia”, International Conference Problems of Early Metal Age Archaeology of Caucasus and Anatolia, November 19-23, 2014, Georgia, Proceedings (Ed. M. Kvachadze/M. Puturidze/N. Shanshashvili). Tblisi: 182- 197.
• DURU, R. 1996. Kuruçay Höyük II: 1978-1988 Kazılarının Sonuçları, Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşimleri / Results of the Excavations 1978-1988, The Late Chalcolithic and Early Bronze Age Settlements (TTKY V/44a). Ankara.
• DURU, R. 2008. MÖ 8000’den MÖ 2000’e Burdur-Antalya Bölgesi’nin Altıbin Yılı. Antalya.
• EFE, T./FİDAN, M.E. 2006. “Pre-Middle Bronze Age metal objects from inland Western Anatolia: A typological and chronological Evaluation”, Anatolia Antiqua 14: 15-43.
• EMRE, K. 1979. “Maşathöyük’te Eski Tunç Çağı”, Belleten XLIII/169: 1-47.
• ERKANAL, H./ERKANAL, A. 2015. “Neue Forschungen im vorgeschichtlichen Mittelwestanatolien: Bakla Tepe, Liman Tepe, Çeşme Bağlararası und Panaztepe”, Anatolien – Brücke der Kulturen, Aktuelle Forschungen und Perspektiven in den deutsch-türkischen Altertumswissenschaften (Der Anschnitt 27) (Ed. Ü. Yalçın/D. Bienert). Bochum: 185- 203.
• EZER, S. 2014. “Kültepe-Kanesh in the Early Bronze Age”, Current Research at Kültepe-Kanesh An Interdisciplinary and Integrative Approach to Trade Networks, Internationalism, and Identity (Ed. L. Atici/F. Kulakoğlu/G. Barjamovic/A. Fairbairn). Chicago: 5-23.
• HANSEN, S. 2013. “Innovative Metals: Copper, Gold and Silver in the Black Sea Region and the Carpathian Basin During the 5th and 4th Millennium BC”, Metal Matters, Innovative Technologies and Social Change in Prehistory and Antiquity (Forschungscluster 2/12) (Ed. S. Burmeister/S. Hansen/M. Kust/N. Müller-Scheeßel). Leidorf: 137-167.
• HANSEN, S. 2014. “The 4th Millennium: A Watershed in European Prehistory”, Western Anatolia before Troy: Proto-Urbanisation in the 4th Millennium BC? Proceedings of the International Symposium held at the Kunsthistorisches Museum Wien, Vienna, Austria, 21-24 November, 2012 (Oriental and European Archaeology 1) (Ed. B. Horejs/M. Mehofer). Vienna: 243-259.
• HOGARTH, D.G./ THOMPSON, R.C./WOOLLEY, C. L. 1978. Carchemish Report on the Excavations at Jerablus on behalf of the British Museum, Part III, The Excavations in the Inner Town and The Hittite Inscriptions. Oxford.
• KÂMİL, T. 1982. Yortan Cemetery in the Early Bronze Age of Western Anatolia. Oxford.
• KODAN, H. 1987. “Kayseri Müzesindeki Eski Tunç Çağı Definesi”, Belleten LI/200: 581-586.
• KOŞAY, H.Z. 1934. “Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâletince Yaptırılan Ahlatlıbel Hafriyatı”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi II: 3-101.
• KOŞAY, H.Z. 1938. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Hafriyatı 1936’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor (TTKY V/2). Ankara.
• KOŞAY, H.Z. 1951. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı 1937-1939’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor / Les fouilles d’Alaca Höyük Entreprises par la Societe d’Histoire Turque: Rapport Preliminaire sur les Travaux en 1937-1939 (TTKY V/5). Ankara.
• KOŞAY, H.Z./AKOK, M. 1950. “Amasya Mahmatlar Köyü Definesi”, Belleten XIV/55: 481-485.
• KOŞAY, H.Z./AKOK, M. 1973. Alaca Höyük Kazısı 1963-1967 Çalışmaları ve Keşiflere Ait İlk Rapor / Alaca Höyük Excavations Preliminary Report on Research and Discoveries 1963-1967 (TTKY V/28). Ankara.
• KOŞAY, H.Z./TUFAN, K. 1959. “Erzurum – Karaz Kazısı Raporu”, Belleten XXIII/91: 349-413.
• LAMB, W. 1938. “Excavations at Kusura near Afyon Karahisar: II”, Archaeologia LXXXVII: 217-272.
• LLOYD, S./GÖKÇE, N. 1951. “Excavations at Polatlı: A New Investigation of Second and Third Millennium Stratigraphy in Anatolia”, Anatolian Studies I: 21-75.
• MATTHEWS, R. 2007. “An Area for Cultural Contact: Paphlagonia (NorthCentral Turkey) through Prehistory”, Anatolian Studies LVII: 25-34.
• MELLAART, J./LLOYD, S. 1962. Beycesultan I. The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels. London.
• MÜLLER-KARPE, A. 1994. Anatolisches Metallhandwerke. Neumünster.
• MÜLLER-KARPE, H. 1968. Handbuch der Vorgeschichte, Zweiter Band: Jungsteinzeit. München.
• MÜLLER-KARPE, H. 1974. Handbuch der Vorgeschichte, Dritter Band: Kupferzeit. München.
• ORTHMANN, W. 1963. Die Keramik der Frühen Bronzezeit aus Inneranatolien (Istanbuler Forschungen 24). Berlin.
• ÖZGÜÇ, T. 1947. “Typical Pottery of the Anatolian ‘Cooper’ and ‘Bronze’ Ages (New Finds from Kültepe near Kayseri)”, Artibus Asiae 10/4: 312-323.
• ÖZGÜÇ, T. 1948. Ön Tarih’te Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri (TTKY V/17). Ankara.
• ÖZGÜÇ, T. 1978. Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar/ Excavations at Maşat Höyük and Investigation in its Vicinity (TTKY V/38). Ankara.
• ÖZGÜÇ, T. 1980. “Çorum Çevresinde Bulunan Eski Tunç Çağı Eserleri”, Belleten XLIV/175: 459-466.
• ÖZGÜÇ, T./AKOK, M. 1957. “Horoztepe Eserleri”, Belleten XXI/82: 201-209.
• ÖZGÜÇ, T./AKOK, M. 1958. Horoztepe. Eski Tunç Devri Mezarlığı ve İskân Yeri / An Early Bronze Age Settlement and Cemetery (TTKY V/18). Ankara.
• ÖZGÜÇ, T./TEMİZER, R. 1993. “The Eskiyapar Treasure”, Nimet Özgüç’e Armağan. Aspects of Art and Iconography: Anatolia and Its Neighbors Studies in Honor of Nimet Özgüç (Ed. M.J. Mellink/E. Porada, T. Özgüç). Ankara: 613-628.
• PERK, H. 2014. Halȗk Perk Müzesi Koleksiyonundaki Anadolu İlk Tunç Çağ Toplu Buluntusu / The Anatolian Early Bronze Age Collective Foundling in the Halȗk Perk Museum Collection (Ed. H. Perk). İstanbul.
• ROODENBERG, J. J. 2001. “A Late Chalcolithic cemetery at Ilıpınar in Northwestern Anadolia”, Lux Orientis, Archaologie zwischen Asien und Europa, Festschrift für Harald Hauptmann zum 65. Geburtstag (Ed. R.M. Boehmer/J. Maran). Rahden: 351–355.
• SAZCI, G. 2016. “The Metal Finds of the 3rd Millennium in Troy and their Counterparts in the Early Bronze Age World”, Early Bronze Age Troy Chronology, Cultural Development, and Interregional Contacts. Proceedings of an International Conferance held at the University of Tübingen, May 8-10, 2009 (Studia Troica Monographien 8) (Ed. E. Pernicka/S. Ünlüsoy/ S.W.E. Blum). Bonn: 183-195.
• SCHAEFFER, C.F.A. 1948. Stratigraphie Comparée et Chronologie de l’Asie Occidentale (IIIe et IIe millénaires). London.
• SCHMIDT, H. 1902. Heinrich Schliemann’s Sammlung Trojanischer Altertümer. Berlin.
• SEEHER, J. 2000. Die Bronzezeitliche Nekropole von DemircihüyükSarıket. Ausgrabungen des Deutschen Archäologischen Instituts in Zuzammenarbeit mit dem Museum Bursa, 1990-1991 (Istanbuler Forschungen 44). Tübingen.
• STRONACH, D.B. 1957. “The Development and Diffusion of Metal Types in Early Bronze Age Anatolia” Anatolian Studies VII: 89-125.
• TEMİZER, R. 1954. “Kayalıpınar Höyüğü Buluntuları”, Belleten XVIII/71: 89-125.
• TEZCAN, B. 1963. “Yeni Horoztepe Buluntuları”, Anadolu / Anatolia V: 13- 28.
• TÜRKER, A. 2012. “Suluca Karahöyük İdolleri”, Colloquium Anatolicum XI: 403-414.
• TÜRKER, A. 2014. “Devret Höyük 2013 Yılı Kazısı ve İlk Sonuçlar”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı-1: 363-382.
• TÜRKER, A./ÖZDEMİR, C./BOZKURT, D. 2015. “Orta Karadeniz Bölgesi Erken Tunç Çağı Ölü Gömme Geleneklerine Bir Bakış”, 5. Çorum Kazı ve Araştırma Sempozyumu. Çorum: 105-132.
• VON DER OSTEN, H.H. 1937. The Alishar Hüyük: Seasons of 1930-32 (OIP XXVIII/I). Chicago.
• WARNER, J.L. 1994. Elmalı-Karataş II: The Early Bronze Age Village of Karataş. Bryn Mawr.
• YALÇIN, Ü. 2011. “Alacahöyük İlk Tunç Çağı Kral Mezarları Üzerine”, 1. Çorum Kazı ve Araştırma Sempozyumu. Çorum: 55-64.
• YILDIRIM, T. 2006. “An Early Bronze Age cemetery at Resuloğlu, near Uğurludağ, Çorum. A Preliminary report of the archaeological work carried out between years 2003- 2005”, Anatolia Antiqua XIV: 1-14.
• YILDIRIM, T. 2011. “Resuloğlu Mezarlığında Ele Geçen Bir Grup Sap Delikli Balta”, Karadenizden Fırat’a Bilgi Üretimi / From the Black Sea to the Euphrates Knowledge Production. Studies Presented in Honour of Önder Bilgi’ye Armağan Yazılar (Ed. A. Öztan/Ş. Dönmez). İstanbul: 457-469.
• YILDIRIM, T./EDİZ, İ. 2005. “2004 Yılı Uğurludağ Resuloğlu Kazısı”, Çorum Kültür Sanat 3. Çorum: 2-6.
• YILDIRIM, T./İPEK, Ö. 2010. “2008 Yılı Resuloğlu Eski Tunç Çağı Mezarlık Kazısı”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı-3: 21-36.
• ZIMMERMANN, T. 2007. “Hatti’den Yeni Haberler: Kalınkaya’nın Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı Mezar Buluntuları Hakkında İlk Gözlemler”, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı-2: 35-42.