EUROMOS GÜNEY NEKROPOLİS’TE ORTAYA ÇIKARILAN GEOMETRİK VE ARKAİK DÖNEM MEZARLARI

Yıl 2018, Sayı: 23, 137 - 155, 01.07.2018

Abuzer Kızıl Taylan Doğan

Öz

Euromos Güney Nekropolis 2013 yılı çalışmaları sonucunda ortaya çıkarılan Geç Geometrik ve Arkaik dönemmezarları, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın içeriğini, üç adet Geç Geometrik ve bir adetArkaik dönem mezarı ile söz konusu mezarlardan ele geçen buluntular teşkil etmektedir. İlk defa sistemli kazılarsonucu ortaya çıkarılan bu mezarlar, Euromos’un neredeyse hiç bilinmeyen erken dönemine ilişkin oldukça önemliveriler sunmaktadır.Çalışma kapsamında ele alınan mezarlardan 1 no.lu mezar; ana kayanın oyulmasıyla elde edilen dikdörtgeneyakın bir çukurun kenarlarının yerel kayrak taşları ile örülmesinden oluşan bir sanduka mezardır. Çoklu gömününyapıldığı mezarda, biri kadın, ikisi erkek olmak üzere toplam üç iskelet kalıntısına rastlanmıştır. İskelet kalıntılarıdışında mezardan, üç adet minyatür lekythosa ait parçalar, bir adet pişmiş toprak ağırşak ve üç adet bronz fibulaele geçmiştir. Ele geçen buluntulardan hareketle, 1 no.lu mezarı MÖ geç 8. erken 7. yüzyıla tarihlendirmekmümkündür. 2 no.lu mezar; ana kayanın tıraşlanması ile elde edilen düzlemde, plaka taşların dikey olarakkullanılması ile oluşturulan bir sanduka mezardır. Mezar içinde bir adet diş, iki adet kemik parçası ve bronz birkolyeye ait parçalar ele geçmiştir. Mezar hediyesi olan kolyenin benzer örnekleri ışığında mezarı Geç Geometrikdönem içinde değerlendirmek olasıdır. 3 no.lu mezar; büyük oranda ana kayanın oyulması ile oluşturulan sandukatipindeki mezarın, sadece bir kenarında plaka taşlar kullanılırken, diğer kenarlarında ise ana kayanın kendisinden faydalanılmış ve herhangi bir taş örgüye gerek duyulmamıştır. Mezardan dağınık bir biçimde ikincil kremasyonaait az sayıda kemik parçası dışında bir adet tabak ve bir adet fincan ele geçmiştir. Ele geçen buluntular ışığındamezarı MÖ 7. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirmek mümkün görünmektedir. 4 no.lu mezar; ana kayanın üçgen birbiçimde oyulması ile oluşturulan birincil kremasyon alanıdır. Kremasyon alanında dağınık bir biçimde az sayıdakikemik parçası dışında, iki adet lydiona ait parçalar, iki adet kotyleye ait parçalar, bir adet tabağa ait parçalar ve biradet demir kılıca ait parçalar ele geçmiştir. Mezar buluntusu olan lydionlardan hareketle mezarı, MÖ 575 civarınatarihlendirmek mümkündür.Euromos’un Klasik dönem öncesi mezarları gerek mimari, gerek buluntuları ve gerekse ölü gömme geleneğiaçısından Karia Bölgesi’ndeki diğer yerleşimlerde açığa çıkarılan mezarlar ile oldukça benzerlik taşımakla birlikte,bölgenin erken dönem ölü gömme geleneğine katkılar sunması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Euromos, Güney Nekropolis, Mezar, Geç Geometrik, Arkaik, Kremasyon

THE GEOMETRIC AND ARCHAIC PERIOD TOMBS UNCOVERED IN THE SOUTH NECROPOLIS AT EUROMOS

Öz

This article presents our 2013 activities in the Southern Necropolis of Euromos which revealed a number of graves from the Late Geometric and Archaic periods. These graves, three from the Late Geometric and one from the Archaic period, were first uncovered as the result of systematic excavations, and present very important data on the very little known early period of Euromos. Grave number 1 is a cist burial that was almost rectangular in shape and constructed by carving out the main rock and built on the edges with local slate stones. Multiple burials were made and a total of three skeletal remains, one female and two males, were found in the grave. Besides skeletal remains, the grave included three pieces of a miniature lekythos, a terracotta spindle whorl, and three bronze fibulae. On the basis of the finds, it is possible to date the grave number 1 from the late 8th to the early 7th cent. BC. Grave number 2 is a cist burial carved by shaving the main rock and arranged with vertically placed plate stones. The tomb included one tooth, two pieces of bone and fragments of a bronze necklace. It is possible to date the grave to the Late Geometric period on the basis of similar necklaces used as burial gifts. Grave number 3 is again a cist burial shaped by carving out of the main rock and built on one side with plate stones and left bare on the rock side. Apart from a small number of scattered bone fragments belonging to a secondary cremation, a dish and a cup were recovered from the grave. It is possible to date the tomb to the first half of the 7th cent. BC. Grave number 4 is the primary cremation site created by carving the main rock out in a triangular form. In the cremation area, apart from a small number of scattered bone fragments, pieces belonging to two lydions, two cotylae, a plate, and iron sword were found. It is possible to date the tomb around 575 BC by moving from the Lydians, which are grave finds. The pre-Classical graves of Euromos are important in terms of their contribution to the early burial tradition of the region with its similarity to the burials found in other settlements the Karia, both in terms of architecture, finds and burial tradition.

Anahtar Kelimeler

Euromos, Southern Necropolis, Tomb, Late Geometric, Archaic, Cremation

Kaynakça

• AKARCA, A. 1971. “Beçin”, Belleten XXXV/137: 1-37.
• ANABOLU, M.U. 1964. Euromos (Ayaklı) Tapınağı. İstanbul.
• ARSLAN, N. 2007. “Mersin Müzesinde Sergilenen Karya Kökenli Kaplar”, Coşkun Özgünel’e 65. Yaş Armağanı (Eds. E. Öztepe/M. Kadıoğlu). İstanbul: 52-54.
• ARSLAN, N.- KIZIL, A. 2007. “A Late Geometric Caria Grave From Beçin”, Anatolia Antiqua 15: 83-93.
• ATEŞLİER, S. 2011a. “Euromos Arkaik Mimari Terrakottaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 28. Ankara: 123-139.
• ATEŞLİER, S. 2011b. “The Archaic Architectural Terrracottas from Euromos and Some Cult Signs”, Labraunda and Karia. An International Symposium Commemorating 60 Years of Swedish Archaeological Work in Labraunda. The Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities. 20-21 November 2008 (Eds. L. Karlsson / S. Carlsson). Stockholm: 279-290.
• ATEŞLİER, S. 2009. “Euromos Arkaik Mimari Terrakottaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 26. Ankara: 151-158.
• ATEŞLİER, S. 2006. “Euromos Arkaik Mimari Terracottaları Üzerine İlk Gözlemler [First Preliminary Report on the Archaic Architectural Terracottas from Euromos]”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi 8: 59-78.
• BARAN, A. 2010. Hekatomnidler Öncesinde Karia Mimarisi. Ankara.
• BAUGHAN, E. P. 2010. “Lydian Burial Customs”, The Lydians and Their World (Ed. N.D. Cahill). İstanbul: 273-304.
• BERTI, F. 2007. “La Necropoli ‘Geometrica’ dell’Agora di Iasos”, Frühes Ionien: Eine Bestandsaufnahme. Akten des Symposions am Panionion 26.9.-1.10.1999, Milesische Forschungen 4 (Eds. Cobet, J. / von Graeve, V. / Niemeier, W.-D. / Zimmermann, K.). Rhein: 437-450.
• BİLGİN, A.-DİNÇ, R.-ÖNDER, M. 1996. “Lydiadaki iki Tümülüsde Temizlik Kazısı Çalışmaları”, Arkeoloji Dergisi 4: 207-222.
• BLINKENBERG, C. 1926. Lindiaka 5: Fibules grecques et orientales. Copenhagen.
• BOYSAL, Y. 1970. “Turgut Kazısı 1969 Yılı Raporu”, Anadolu/Anatolia 12: 76-77.
• BOYSAL, Y. 1969a. “Karya Bölgesinde Yeni Araştırmalar”, Anadolu/ Anatolia 11: 1-29.
• BOYSAL, Y. 1969b. Katalog Der Vasen Im Museum In Bodrum I: MykenischProtogeometrisch. Ankara.
• BRANN, E. T. 1962. Late Geometric and Protoattic Pottery: Mid 8th to Late 7th Century B.C. Athens.
• BULBA, M. 2010. Geometrische Keramik Kariens. Mainz.
• CANER, E. 1983. Prähistorische Bronzefunde. Abteilung XIV-Band 8: Fibeln in Anatolien I. München.
• CHANDLER, R. 1821. Antiquities of Ionia. I. London.
• COLDSTREAM, J. N. 1968. Greek Geometric Pottery: A Survey of Ten Local Styles and Their Chronology. London.
• DEVAMBEZ, P.-HASPELS, E. 1959. La Sanctuaire de Sinuri Pres de Mylasa. Paris.
• DİLER, A. 2009. “Tombs and Burials in Damlıboğaz (Hydai) and Pedesa: Preliminary Report in the Light of Surface Investigations and Excavations”, Die Karer und die Anderen Internationales Kolloquium an der Freien Universität Berlin 13. bis 15. Oktober 2005 (eEd. F. Rumscheid). Bonn.
• DİLER, A. 2002. “Damlıboğaz/Hydai Araştırmaları 2000”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Ankara: 225-236.
• EKİCİ, M. 2012. “Karia Bölgesi Mengefe Mevkiinden Bir Mezar”, Stratonikeiadan Laginaya: Ahmet Adil Tırpan Armağanı (Ed. B. Söğüt). İstanbul: 241-249.
• ERDOĞAN, A.-AYTAÇLAR, M. N. 2012. “Milas-TKİ Kazıları”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları (Eds. A. Çilingiroğlu / Z. Mercangöz / G. Polat), İzmir: 339-359.
• EVREN, A. 2000. Efes Müzesindeki Karya Bölgesi Kapları. İzmir.
• GİDER BÜYÜKÖZER, Z. 2014. “Börükçü Nekropol Alanından Bir Arkaik Mezar”, TÜBAAR 17: 111-129.
• GÖĞEBAKAN DEMİR, G. 2010. Börükçü Geometrik Dönem Yerleşimi (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya.
• GREENEWALT, C. H. 2010. “Lidya Kozmetiği”, The Lydians and Their World (Ed. N.D. Cahill). İstanbul: 201-216.
• GREENEWALT, C. H. 1972. “Two Lydian Graves at Sardis”, California Studies in Classical Antiquity 5: 113-145.
• GREENEWALT, C. H. 1966. Lydian Pottery of the Sixth Century B.C.: The Lydion and Marbled Ware (Pennsylvania Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi). Pennsylvania.
• HÜRMÜZLÜ, B. 2003. Klazomenai Akpınar Nekropolisi (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir.
• JULLY, J. J. 1981. Labraunda, Swedish Excavations and Researches II.3: Archaic Pottery. Stockholm.
• KIZIL, A. 2008. “2006 Yılı, Muğla İli, Milas İlçesi ile Ören ve Selimiye Beldelerinde Arkeolojik Yüzey Araştırması” 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3. Ankara: 357-374
• KIZIL, A. – ÖZTEKİN, İ. E. 2010. “2008 Yılı Muğla İli, Milas İlçesi ile Ören ve Selimiye Beldeleri’nde Arkeolojik Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 3. Ankara: 359-384.
• KUNISCH, N. 1998. Ornamente Geometrischer Vasen. Köln.
• LAFLI, E. BUORA, M. 2012. “Fibulae in the Museum of Ödemiş (Western Turkey)”, Oriental Archive 80: 417-434.
• LAUMONIER, A. 1958. Les Cultes Indigenes En Carie. Paris.
• LÖWE, W. 1996. “Die Kasseler Grabung 1894 in der Nekropole der archaischen Stadt”, Samos, Die Kasseler Grabung 1894 (Ed. J. Boehlau / P. Gercke / W. Löwe). Kassel: 24-107.
• OLIVIER M. 2012. “Postérité mycénienne et influences égéennes dans les pratiques funéraires de la région d’Halicarnasse à l’époque géométrique”, Stephanephoros de l’Économie Antique à l’Asie Mineure: Hommages à Raymond Descat (Ed. K. Konuk). Bordeaux: 355-368.
• MELLINK, M.J. 1972. “Archaeology in Asia Minor”, American Journal of Archaeology 76/2: 165-188.
• ÖZDEMİR, M. T. 2012. “Milas-Mengefeden Geç Geometrik Bir Mezar”, Stratonikeiadan Laginaya: Ahmet Adil Tırpan Armağanı (Ed. B. Söğüt). İstanbul: 457-475
• ÖZDEMİR, M. T. 2009. Mengefe Mevkiindeki Dromoslu Mezarlar (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya.
• ÖZGÜNEL, C. 2006. Karia Geometrik Seramiği. Ankara.
• ÖZGÜNEL, C. 1977. “Spatgeometrische Gefasse aus Karien”, Archäologischer Anzeiger: 8-13.
• ÖZGÜNEL, C. 1976. “Dirmilde (Gökçebel) Bulunmuş Geometrik Kaplar”, Belleten 157: 3-53.
• POLAT, Y. 2009. “The Findings from a Late Geometric Period Grave Uncovered at Beçin”, Anatolia Antiqua 17: 133-150.
• PATON, W. R. 1887. “Excavation in Caria”, The Journal of Hellenic Studies 8: 64-82.
• PÜLZ, S. 1989. “Zur Bauornamentik des Zeustempels von Euromos”, Istanbuler Mitteilungen 39: 451-453.
• SAPOUNA-SAKELLARAKIS, E. 1978. Prähistorische Bronzefunde, Abteilung XIV-Band 4: Die Fibeln der griechischen Inseln. München.
• SÄVE-SÖDERSBERG, T.-HELLSTRÖM, P. 1997. “Excavation at Gencik Tepe, 1938”, Acta Archaeologica 68: 75-107.
• SERDAROĞLU, Ü. 2004. Lykia-Karia’da Roma Dönemi Tapınak Mimarisi. İstanbul.
• SERDAROĞLU, Ü. 1982. “Bautätigkeit in Anatolien unter der persischen Herrschaft”, Palast und Hütte, Beiträge zum Bauen und Wohnen im Altertum von Archäologen, Vor-und Frühgeschichtlern, Tagungsbeiträge eines Symposiums der Alexander von Humboldt-Stiftung, Bonn-Bad Godesberg, veranstaltet vom 25.-30. November 1979 in Berlin (Eds. D. Papenfuss/V. M. Strocka). Mainz am Rhein: 347-356.
• SERDAROĞLU, Ü. 1973. “Euromos. 1971, 1972”, Anatolian Studies 23: 36-37.
• SERDAROĞLU, Ü. 1971. “Euromos. 1969, 1970”, Anatolian Studies 21: 47-48.
• SÖĞÜT, B. 2013. “Stratonikeia’da Hellenistik Dönem Öncesi”, K. Levent Zoroğlu’na Armağan (Ed. M. Tekocak). İstanbul: 605- 623.
• SÖĞÜT, B. 2012. “Börükçü 2003-2006 Yılları Kazıları”, Stratonikeiadan Laginaya: Ahmet Adil Tırpan Armağanı (Ed. B. Söğüt). İstanbul: 553-587.
• TIRPAN, A. A.-SÖĞÜT, B. 2008. “Lagina ve Börükçü 2006 Yılı Çalışmaları”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Ankara: 387-410.
• TIRPAN, A. A.-SÖĞÜT, B. 2005. “Lagina ve Börükçü 2003 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Ankara: 371-387.
• TÜRKOĞLU, S. 2008. Damlıboğaz II No.lu Mezarın Seramik Buluntuları (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla.
• UTILI, F. 1999. Die Archaische Nekropole Von Assos. Bonn.
• WRIGLEY, S. 2011. The Lydion. Revealing Connectivity across the Mediterranean in the Sixth Century B.C. Sydney.
• YAĞIZ, K. 2015. “Bir Troas Bölgesi Arkaik Nekropolisi: Antandros”, Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan/Essays in Honour of Mustafa Büyükkolancı (Eds. C. Şimşek / B. Duman / E. Konakçı). İstanbul: 707-723.