MARCUS ANTONIUS’UN PARTHIA SAVAŞI’NIN MÖ 40-33 SEBEPLERİ VE SONUÇLARI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2019, Sayı: 24, 149 - 168, 01.01.2019

Muzaffer Demir

Öz

Crassus, MÖ 60 yılında kurulan I. Triumvirlik sonrasında, Pompeius ve Caesar karşısında Roma’daki popülaritesini artırmak amacıyla Doğu’da palazlanmasına fırsat vermeden Parth devletini egemenlik altına almaya karar vermiştir. Ancak Parthlar, kendilerine avantaj sağlayan askerî nitelikleri sayesinde Roma generali Crassus’u MÖ 53 yılında Carrhae Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğratmayı başarmışlardır. Parthlar bu savaştan hemen sonra Roma’nın kontrol ettiği Euphrates Fırat Nehri’nin ötesindeki topraklarda saldırılarını yoğunlaştırmış ve nihayetinde MÖ 42 yılında Syria’yı işgal etmeyi başarmışlardır. Diğer taraftan Caesar, MÖ 44 yılındaki suikast sonucu ölümünden hemen önce Parthlara karşı bir sefer düzenlemeyi planlamıştır. MÖ 43 yılında oluşturulan II. Triumvirlik’le kendisine Doğu’nun egemenliği verilen ve Caesar’ın mirasını devralan Marcus Antonius, Crassus’un bile gerçekleştirmeyi başaramadığı bir işi başarmayı, Parthlara karşı büyük bir zafer kazanarak Roma’daki rakibi Octavianus’a karşı prestij ve güç elde etmeyi arzulamıştır. Böylelikle Mısır kraliçesi VII. Kleopatra ile ilişkileri geliştirmiş ve devrik kral Herodes’e yardım ederek onun Iudaia’ya geri dönmesini, MÖ 37 yılında Ierusalem’de yeniden tahta çıkmasını sağlamıştır. Sonrasında Pontos, Galatia, Kilikia, Pisidia ve Armenia krallarının da desteğini alarak yaklaşık yüz bin lejyoner askeriyle Parthların en önemli müttefiklerinden Atropatene günümüzde İran’ın Batı Azerbeycan eyaleti krallığının bölgesindeki Phraaspa bazı kaynaklarda Phraata veya Praaspa olarak anılmaktadır kentini ele geçirmeyi hedeflemiştir. Ancak geride bırakılan kuşatma makinalarının düşman tarafından yok edilmesi ve Armenia kralı II. Artavasdes’in aniden desteğini geri çekmesi gibi sebepler sonucunda Antonius’un bu seferi felaketle sonuçlanmıştır. Bölgeden geri çekilmeye çalışan binlerce Roma askeri soğuk hava, düşmanın vur-kaç taktikleri, açlık ve zehirlenen sular yüzünden ölmüştür. Daha sonra Antonius, genel bir ekonomik krizin olduğu bu dönemde, yine VII. Kleopatra’nın sağladığı para desteğiyle, MÖ 34 yılında Armenia’ya ikinci bir sefer düzenlemeye karar vermiş ve burayı istila etmiştir. Bu sefer sonucunda Aleksandria sokaklarında bir Roma zaferi kutlanmış, ihanetle suçlanan ve esir alınan II. Artavasdes sonrasında öldürülmüştür. Biz bu çalışmamızda Plutarkhos, Dio Cassius, Appianus ve diğer antik yazarların anlatımlarını dikkate alarak Crassus’unki gibi kötü bir tecrübe ile sonuçlanan Antonius’un Parthia Savaşı’ndaki başarısızlıklarının sebeplerini açıklamaya çalışacağız; bu sebepler arasında özellikle Octavianus ve Antonius arasındaki siyasi rekabet ve Parthların güçlü Roma ordusuna karşı uyguladıkları savaş teçhizat, taktik ve stratejilerinin üstünlüğü üzerine yoğunlaşacağız.

Anahtar Kelimeler

Marcus Antonius, VII. Kleopatra, Parthlar, Atropatene, Savaş

SOME CONSIDERATIONS ON THE REASONS AND THE RESULTS OF THE PARTHIAN WAR OF MARC ANTONY 40-33 BC

Öz

Crassus, after the First Triumvirate in 60 BC, decided to conquer the Parthian state before it became stronger in order to increase his popularity and prestige against the other strong leaders of Rome, Pompey and Caesar. However, as a result of their advantageous military aspects, Parthians managed to defeat the Roman general, Crassus in 53 BC at Carrhae. Right after this war, by making use of Roman civil war the Parthians intensified their raid, invasion and conquest policies at the territories beyond Euphrates Fırat and eventually accomplished to occupy Syria in 42 BC and Asia Minor in 40 BC. On the other hand, right before his assassination in 44 BC, Caesar had planned to make an expedition against the Parthians. Having been granted the hegemony of the East after the Second Triumvirate in 43 BC and taken the inheritance of Caesar, Marc Antony wished to increase his prestige and power at Rome against his rival, Octavian, by winning a great war against the Parthians which even Crassus had failed. Therefore, he developed relations with Cleopatra VII and enabled the overthrown king, Herodes, to return to Judaea and to resume the throne in Jerusalem in 37 BC. Afterwards, he aimed to take the city of Phraaspa Phraata or Praaspa as mentioned in some ancient sources at the region of the king of Atropatene the province of Western Azarbeycan in İran , the most important ally of the Parthians, along with approximately 100.000 troops by also getting the support of the kings of Pontus, Galatia, Cilicia, Pisidia and Armenia. Yet, for the reasons such as the siege engines, coming behind, were destroyed by the enemy attacks and as Artavasdes II withdrew his support suddenly, the expedition of Antony resulted in a similar disaster. During the course of the Roman retreat, thousands of Roman troops died due to the cold weather, hit and run tactics of the enemy, starvation and poisoned waters. Later on, Antony decided to make a second expedition against Armenia in 34 BC and invaded this country by resuming the financial support of Cleopatra at a time when there was a general economic crisis. As a result of this expedition, a Roman triumph was celebrated at the streets of Alexandria and Artavasdes II, who had been taken as a prisoner of war, was executed afterwards, since he was regarded as a traitor. By taking into accounts of the ancient writers such as Plutarch, Dio Cassius, Appian and the others, we, in this study, shall strive to explain the reasons of Antony’s defeat in the war against the Parthians which led to a bad end, just as Crassus had experienced, especially within the context of political rivalry between Octavian and Antony and of the superiority of Parthian war equipments, tactics and strategies used against the strong Roman army and so bring new perspectives to the matter.Marcus Licinius Crassus’un I. Triumvirlik’teki siyasi ortakları Gnaeus Pompeius Küçük Asia’dan ve Gaius Iulius Caesar Gallia’dan büyük çaplı askerî başarılar elde ederek Roma’ya geri dönmüşlerdi. Dolayısıyla Crassus’un Roma’daki auctoritası, yani otorite ve itibarı onların gölgesinde kalmaya başlamıştı. Crassus, Doğu’ya bir Parth Seferi düzenleyerek elde edeceği zafer ile itibarını yeniden kazanmayı ve hattâ daha da yükseltmeyi amaçlamaktaydı; çünkü kendinden önce Pompeius bile Parthlara karşı savaşa girişmektense onlarla barış yapma yolunu tercih etmişti.1 Ancak Roma ordusu, MÖ 53 yılında Parthlara karşı gerçekleştirdiği Carrhae Savaşı’nda, MÖ 216’daki Cannae Savaşı’nda Hannibal karşısında alınan yenilgiden sonra, daha da büyük bir yenilgiye maruz kalmıştı. Her ne kadar antik ve modern kaynaklar bu mağlubiyetin sebebi olarak genelde Crassus’un hırslı karakterini günah keçisi olarak gösterme eğiliminde olsalar da, bu durumun abartılmış olabileceğini de dikkate almak gereklidir. Onun zorlu bir Parth Seferi’ne çıkmasında, görünürde ortakları konumunda bulunan ancak aslında siyasi rakipleri olan Pompeius ve hattâ Caesar’ın teşvik edici tutumları da etkili olmuştur. Bu bağlamda Caesar’ın ona destek vermesi için gönderdiği Gaius Cassius’un Longinus Cassius yerine uzun şeklini yazalım savaş meydanını yersiz terk etmesi ve Armenia kralı II. Artavasdes’in Crassus’a

Anahtar Kelimeler

Marc Antony, Cleopatra VII, Parthians, Atropatene, Battle

Kaynakça

• Amm.Marc. (= Ammianus Marcellinus, Rerum Gestarum Libri) Ammianus Marcellinus. Trans. J.C. Rolfe I-III. Cambridge, Mass.-London 2000 (The Loeb Classical Library).
• App.Bel.Civ. (= Appianus, Bellum Civile) The Civil Wars. Trans. H. White. London 1899.
• Caes.Bel.Civ. (= Caesar, De bello Civili) The Civil Wars. Trans. A.G. Peskett. Cambridge, Mass.- London 1957 (The Loeb Classical Library).
• Cass.Dio (= Cassius Dio, Rhomaika) Roman History. Trans. E. Carry, vols. I-IX. London 1914-1927 (The Loeb Classical Library).
• Cic.Att. (= Cicero, Epistulae ad Atticum) Letters to Atticus. Ed. & Trans. D. R. S. Bailey, vol. I-IV. Cambridge, Mass.-London 1999 (The Loeb Classical Library).
• Cic.Fam. (= Cicero, Epistulae ad Familiares) Letters to Friends. Ed. & Trans. D. R. S. Bailey, vol. I-III. Cambridge, Mass.-London 2001 (The Loeb Classical Library).
• Cic.Tusc. (= Cicero, Tusculanarum Disputationum) Tusculan Disputations. Trans. J.E. King. Cambridge, Mass.-London 1971 (The Loeb Classical Library).
• Fest.Brev. (= Rufius Festus, Breviarium) The Breviarium of Festus. A Critical Edition with Historical Commentary by Cf. J. W. Eadie. London 1967.
• Flor.epit. (= Annius Florus, L. Annaei Flori Epitoma De Tito Livio Bellorum Omnium Annorum DCC Libri II). Lucius Annaeus Florus. The Two Books of the Epitome, Extracted from Titus Livius, of All the Wars of Seven Hundred Years. Trans. E. S. Foster. London/New York 1929 (The Loeb Classical Library).
• Fron.Epis. (= M. Cornelius Fronto, Epistulae) Marcus Cornelius Fronto: Correspondence I, II. Trans. C.R. Haines, Harward University Press 1920 (The Loeb Classical Library).
• Frontin.strat. (= Sextus Iulius Frontinus, Strategematon) The Stratagems and the Aqueducts of Rome. Trans. C. E. Bennett. Ed. M. B. McElwain. London/New York 1980. (The Loeb Classical Library).
• Hor.Odes (= Quintus Horatius Flaccus) Horace Odes. Trans. D. West I-III Oxford 1995-2002.
• Ioseph.Ant.Iud. (= Flavius Iosephus Historicus, Antiquitates Iudaicae) The Jewish Antiquities. Trans. H. St. J. Thackeray, vols. IV-IX. London/ New York 1930-1939 (The Loeb Classical Library).
• Ioseph.Bel.Iud. (= Flavius Iosephus Historicus, Bellum Iudaium) The Jewish War. Trans. H. St. J. Thackeray, vols. IIIII. London/New York 1927-1928 (The Loeb Classical Library).
• Iust. (= Marcus Iulianus Iustinus, M. Iuliani Iustini Epitoma Historiarum Philippicarum Pompei Trogi) Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus. Trans. J. C. Yardley. With introduction and explanatory notes by R. Develin. Atlanta, GA 1994.
• Liv. (Livius, Ab Urbe Condita) perioch.(= Ab urbe condita Librorum periochae) Livy, From the founding of the city. Trans. A. C. Schlesinger, vols. I-XIV. London/New York 1967 (The Loeb Classical Library).
• Lucan.Bel.Civ. (= M. Annaeus Lucanus, Bellum Civile) M. Annaei Lucani Belli Civilis Libri Decem. Ed. A. E. Housman. Oxford 1926.
• Oros.hist. (= Orosius, Historiarum adversus paganos libri VII) Seven Books of History Against the Pagans. Translated with introduction and notes by I. W. Raymond. New York 1936.
• Ovid.Fast. (= Ovidius, Fasti) Fasti. Trans.J. G. Frazer, vol.V. Revised by G.P. Goold. Cambridge, Mass.-London 2003 (8) (The Loeb Classical Library).
• Plin.nat. (= G. Plinius Secundus, Naturalis Historia) Pliny the Elder. The Natural History. Trans. J. Bostock, London 1855.
• Plut. (= Plutarkhos, Antonius, Caesar, Crassus, Lucullus, Pompeius) Ant. Caes. Cras. Luc. Pomp. Plutarch. Plutarch’s Lives. Trans. B. Perrin, vols. I-II: 1914, vols. VII: 1919. Cambridge, Mass.- London, (The Loeb Classical Library).
• Polyain.strat. (= Polyainos, Strategemata) The Strategems of War. Trans. R. Shepherd. Chicago 1974².
• Quint.Inst. (= Marcus Fabius Quintilianus, Institutio Oratoria)
• M. Fabii Quintiliani Institutionis Oratoriae Libri Duodecim. Ed. M. Winterbottom I-II. Oxford University Press 1970.
• Servius Aen. (= Marius Servius Honoratus, In Vergilii Aeneidos Libros) Servii Grammatici in Vergilii Carmina Commentarii (et scholia quibus commentarius auctus est). Ed. G. Thilo. Leipzig 1184-1887; Hildesheim 1961².
• Strab. (= Strabon, Geographika) The Geography of Strabo. Ed. H. L. Jones, vols. I-VIII. Cambridge, Mass.- London 1924.
• Suet. (= Suetonius, Augustus, Iulius Caesar) Aug. Iul.Caes. The Lives of the Caesars. Ed. and Trans. J.C. Rolfe I-II. Cambridge, Mass.- London 1951 (The Loeb Classical Library).
• Tac.ann. (= Tacitus, Annales) The Annals. Trans. J. Jackson. Cambridge, Mass.- London 1969 (The Loeb Classical Library).
• Tac.Ger.(= Tacitus, Germania) Tacitus, Germania. Çev. H. Dereli. Ankara 1944.
• Vell. (= Velleius Paterculus, Historia Romana) Velleius Paterculus. Roman History. Trans. F. Shipley. Cambridge, Mass.- London 1924 (The Loeb Classical Library).
• Zon.epit.hist. (= Ioannes Zonaras, Epitome Historiarium) The History of Zonaras: From Alexander Severus to the Death of Theodosius the Great. Trans. E. Lane. London 2009.