BÜKLÜKALE’NİN HİTİTLER DÖNEMİNDEKİ ADI ÜZERİNE YENİ BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Sayı: 25, 85 - 94, 01.03.2019

Özlem Sir Gavaz

Öz

Kırıkkale İli, Karakeçili İlçesi’ne bağlı ve Ankara’nın yaklaşık 100 km güneydoğusunda bulunan Büklükale’nin lokalizasyonu, Hititler Dönemi Anadolu’nun tarihi coğrafyası açısından son derece önemlidir. Hititler Döneminde, Batı Anadolu’da bulunan yerel krallıklara karşı anahtar bir konumda yer aldığını düşündüğümüz şehirde yapılan arkeolojik kazılar, şehrin Asur Ticaret Kolonileri döneminde de aktif rol oynadığını göstermektedir. Büklükale’nin stratejik ve jeopolitik önemi, Hititler döneminde de Hitit-Batı Anadolu ilişkilerinde istasyon bir şehir, hatta belki de çevresindeki yerleşimlerle birlikte düşünüldüğünde bir askeri üs ya da bir eyaletin merkezi konumundaolabileceğine işaret etmektedir. Kızılırmak’ın en dar kısmında konumlandırılmış şehir, Erken Tunç Çağı’ndan Osmanlı Dönemi’ne kadar iskân görmüş ve her dönem doğu-batı geçiş noktasının üzerinde adeta doğal bir köprü görevi üstlenmiştir. Kazılar sırasında açığa çıkarılan Hititçe çivi yazılı tablet fragmanları ve hiyeroglifli bullalar da Büklükale’nin önemli bir merkez olduğuna dair görüşümüzü kuvvetlendirmektedir. Bu çalışmada, hem Asur Ticaret Kolonileri Dönemi hakkında ayrıntılı bilgi edindiğimiz yayınlanmış Kültepe metinleri, hem de Hititçe metinler taranacaktır. Hitit döneminde Büklükale ve bulunduğu bölgenin coğrafyası hakkında ayrıntılı bilgi sağlanacaktır. Ayrıca çalışmada, Büklükale’de yürütülen kazı çalışmalarında elde edilen arkeolojik ve filolojik verilerin irdelenmesi ve daha önce yapılmış önerilerin de göz önünde bulundurulmasıyla, Büklükale’nin Hititler dönemindeki ismine dair lokalizasyon teklifleri paylaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hititler, Büklükale, Hititler Dönemi Anadolu, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Šalatiwar/Šalatuwar

A NEW EVALUATION ON THE NAME OF BUKLUKALE IN HITTITES PERIOD

Öz

The localization of Büklükale, which is linked to the county of Karakeçili, Kırıkkale province and located about 100 km south of Ankara, is extremely important in terms of historical geography of Anatolia in Hittite Period. During the Hittite period, archeological excavations in the city, which we thought were in a key position against the local kingdoms in Western Anatolia, show that the city also played an active role during the Assyrian Trade Colonial Period. The strategic and geopolitical importance of Büklükale indicates that during the Hittite period, the HittiteWest Anatolian relations could be a station city or military base or a center of a province when considered with its surrounding settlements. The city was located at the narrowest part of Kızılırmak, it was occupied from the Early Bronze Age to the Ottoman Period and assumed a natural bridge over the east-west transition point each period. Hittite cuneiform tablet fragments and hieroglyphic bulls, which were excavated during the excavations, also strengthen our view that Büklükale is an important center

Anahtar Kelimeler

Hittites, Büklükale, Anatolia in Hittites Period, Historical Geography of Anatolia, Šalatiwar/Šalatuwar

Kaynakça

• ALP, S. 2000. Hitit Çağında Anadolu, İstanbul.
• BALKAN, K. 1957. Mama Kralı Anum-Hirbi’nin Kaniş Kralı Warşama’ya Gönderdiği Mektup, Ankara.
• BARJAMOVIC, G. 2011. A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period, Copenhagen.
• BARJAMOVIC, G. 2017. “A Commercial Geograhy of Anatolia: Integrating Hittite and Assyrian Texts, Archaeology and Topography”, Hittite Landscape and Geography, Mark Weeden-Lee Z. Ullmann (eds.), Leiden/Boston: 311-318.
• BAYRAM, S. 1994. “Kültepe Metinlerinde Geçen Yeni Yer Adları ve Bunların Değerlendirilmesi, XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri: 211-234.
• BAYRAM, S. 1997. “New and Some Rare Geographical Names in the Kültepe Texts”, Archivum Anatolicum 3, Ankara: 41-66.
• BAYRAM, S / KUZUOĞLU, R. 2016. “Çivi Yazılı Belgelere Göre M.Ö. 2. Bin’de Nevşehir”, II. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu (2-3-4 Mayıs 2016): 1318-1324.
• CORTI, C. 2017. “The North: Hanhana, Hattena, Ištahara, Hakpiš, Nerik, Zalpuwa, Tummana, Pala and the Hulana River Land”, Hittite Landscape and Geography, Mark Weeden-Lee Z. Ullmann (eds.), Leiden/Boston: 219-237.
• ÇEÇEN, S. 2002. “Kültepe Belgelerine Göre Anadolu Şehir Devletlerinde Ayaklanma”, Archivum Anatolicum 5, Ankara: 65-68.
• ÇEÇEN, S./ Gökçek, L. G.2006. “Kültepe Tabletlerinde Yerli Tarihleme Usülleri”, Hayat Erkanal’a Armağan; Kültürlerin Yansıması, İstanbul: 218-221.
• DE MARTINO, S. 2017. “Central West: Philology”, Hittite Landscape and Geography, Mark Weeden-Lee Z. Ullmann (eds.), Leiden/Boston: 253-261.
• DEL MONTE, G. F. / TISCHER, J. 1978. Die Orts und Gewässernamen der Hethitischen Texte, RGTC 6.
• DEL MONTE, G. F. 1992. Die Orts und Gewässernamen der Hethitischen Texte, RGTC 6/2.
• DERCKSEN, J. G. 1996. The Old Assyrian Copper Trade in Anatolia, İstanbul.
• ERKUT, S. 1990. “Hititlerde Tuz ve Kullanımı”, Belleten S. 209, C. LIV, Ankara: 1-7.
• EROL, H. 2015. “Eski Asur Şehir Devletinin Ticari Tekelleşme Politikası”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 34/58: 425-443.
• ERTEM, H. 1995. “Külhöyük’ün Asur Ticaret Kolonileri ve Hititlere Ait Çivi Yazılı Belgelerdeki Adı Hakkında Bir Deneme”, Archivum Anatolicum 1, Ankara: 73-87.
• FORLANINI, M. 2008. “The Historical Geography of Anatolia and the Transition from the kārum-Period to the Early Hittite Empire ”, Anatolia and the Jazira, 57-86.
• FORLANINI, M. 2009. “On the Middle Kızılırmak, II”, Central- North Anatolia: 39-69.
• GÜNBATTI, C. 1998. “Kārum’lar Arasındaki Mektuplaşmalar”, XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi, (6-107VII71987- İstanbul), Ankara: 479-484.
• KARAUĞUZ, G. 2005. Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında M.Ö. II. Binde Orta Anadolu’nun Güney Kesimi, Konya.
• MATSUMURA, K. 2011. “Büklükale Kazısı 2009”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 4, Ankara: 411-420.
• MATSUMURA, K. 2013. “Büklükale”, Hititler. Bir Anadolu İmparatorluğu, eds. M. Doğan-Alparslan- M. Alparslan, İstanbul: 274- 280.
• MATSUMURA, K. 2016. “Büklükale Kazıları”, Kırşehir. Arkeoloji ve Paleoantropoloji Çalışmaları, Kırşehir: 56-82.
• MATSUMURA, K / WEEDEN, M. 2017. “Central West: Archaeology”, Hittite Landscape and Geography, Mark Weeden-Lee Z. Ullmann (eds.), Leiden/Boston: 106-118.
• NASHEF, K. 1991. Réportoire Géographique des Textes Cunéiformes, Die Orts-und Gewässernamen der altassyrischen Zeit, Wiesbaden.
• NEU, E. 1974. Der Anitta-Text, StBoT 18, Wiesbaden.
• OMURA, S. 1993. “1991 Yılı İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları”, AST 10: 365-386.
• OMURA, S. 1995. “1994 Yılında İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları”, AST 13: 243-272.
• ÖZ, E. 2014. Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık, Ankara.
• ÖZGÜÇ, N. 2015. Acemhöyük-Burušhaddum I. Silindir Mühürler ve Mühür Baskılı Bullalar, Ankara.
• SİR GAVAZ, Ö. 2016. “Hititçe Metinlerde Geçen KUR ID Hulana-/ KUR ID SIG ‘Yün Nehri Ülkesi’ Üzerine Yeni Bir Değerlendirme”, Belleten, C. LXXX, S. 288: 1-16
• ŞAHİN, H. A. 2002. “Koloni Çağı’nda (M.Ö.2000-1750) Anadolu’da Bulunan Asurlu Görevliler”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12: 70-87.
• ŞAHİN, H. A. 2004. Anadolu’da Asur Ticaret Kolonileri Devri (MÖ. 1975- 1725), Kayseri.
• ŞAHİN, H. A. 2014. “Koloniler Çağı’nda Šalatiwar Şehri’nin Önemi”, Proceedings of the Eighth Interantional Congress of Hittitology (Warsaw, 5-9 September 2011), Warsaw: 708-717.
• ÜKE, A. 2016. “Hititçe Belgeler ve Arkeolojik Veriler Işığında: GIŠ/ NA4armizzi”, Studies in Honour of Ahmet Ünal Armağanı, eds. S. Erkut- Ö. Sir Gavaz, İstanbul: 517-529.
• ÜNAL, A. 1997. “Hitit Metinlerinde Eski Asur Ticaret Kolonileri Çağıyla İlgili Kayıt ve Anımsamalar”, Archivum Anatolicum, 3, Ankara: 351-353.
• ÜNAL, A. 2018. Eski Anadolu Siyasi Tarihi, Kitap 1: Eski Taş Devri’nden Hitit Devleti’nin Yıkılışına Kadar (M.Ö. 60.000-1180), Ankara.
• VEENHOF, K.R. 2010. “Ancient Assur: The City, Its Traders, and Its Commercial Network”, Journal of the Economic and Social History of the Orient 53: 39-82.
• VEENHOF, K.R. 2011. “Eski Asur Kara Ticaretinin Yapısı”, Anadolu’nun Önsözü Kültepe Kaniş-Karumu, Kayseri: 56-63.
• WEEDEN, M. 2013. “A Hittite Tablet from Büklükale”, AAS XVIII: 19-35.
• WEEDEN, M. 2016. “Hittite Epigraphic Finds from Büklükale 2010-14”, AAS XIX: 81-104.
• WEEDEN, M. 2017. “A Cuneiform Fragment from the 2016 Season at Büklükale, BKT3: Part of a Diplomatic Text?”, AAS XX: 17-22.