NY CARLSBERG GLYPTOTEK MÜZESİ’NDE KORUNAN DÜVER BULUNTUSU PİŞMİŞ TOPRAK ANTEFİKSLER

Yıl 2019, Sayı: 25, 139 - 160, 01.03.2019

Sedat Akkurnaz

Öz

Bu makalede, Burdur İli, Merkez İlçesi sınırları içindeki Yaraşlı Gölü kenarında yer alan ve antik ismi bilinmediği için arkeoloji dünyasında Düver olarak anılan yerleşimden bulunmuş bir grup pişmiş toprak antefiks incelenmiştir. Bilinmeyen yöntemlerle yurt dışına çıkarılmış olan ve dünyanın dört bir yanındaki müzelere dağılmış durumdaki Düver mimari terrakottalarının önemli bir kısmı ise günümüzde Kopenhag Ny Carlsberg Glyptotek Müzesi’nde korunmaktadır. 2008 yılında Ny Carlsberg Glyptotek Müzesi’nde Anadolu mimari terrakottaları üzerine yaptığımız çalışmalar sırasında belgelenen bu antefikslerin ölçüleri alınıp, fotoğrafları çekilmiş, kataloglama çalışmaları yapılmıştır. Arkaik Döneme ait olan bu antefiksler, nadir bulunan arkeolojik eserler olması nedeniyle,Arkaik Dönem Anadolu çatı kaplama elemanları hakkında son derece değerli bilgiler sunmaktadır. Makalenin amacı, söz konusu antefikslerin üzerlerindeki bezeklerin stili, işçiliği, yapım tekniği hakkında bilgiler vermek ve bezeklerin kökenini belirleyip, bölgeler arası atölye ilişkilerini saptamaktır. Kalıpta üretilen ve daha sonra boyanan bu eserlerin üretim aşamaları incelenmiş, kalıp tipleri, boyama üslupları ve kullanılan renkler tespit edilmiştir. Antefikslerin formu ve işlevi üzerinde durulmuş, Lydia, Ionia, Aiolis, Phrygia, Karia bölgelerinden bulunmuş benzer örnekler ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Üretim ilişkisi, gezici iş yapan usta-sanatçıların bölgeler arası faaliyetleri bu malzemeler üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Düver, Arkaik Dönem, Antefiks, Mimari Terrakotta, Anadolu, Arkeoloji

TERRACOTTA ANTEFIXES FOUND AT DÜVER, IN THE NY CARLSBERG GLYPTOTEK MUSEUM, COPENHAGEN

Öz

In this article, a group of terracotta antefix are being examined, which were found in the mound of Düver – called so because the ancient name is unknown – at the shores of Yaraşlı Lake, within the limits of Merkez town, city of Burdur. A significant part of the Düver architectural terracottas which were transported out of the country by undetermined means and scattered all over the world, is being preserved in The Ny Carlsberg Glyptotek Museum in Copenhagen today. During our studies on the Anatolian architectural terracottas in The Ny Carlsberg Glyptotek Museum in Copenhagen in 2008, these antefixes have been documented, measured, photographed and catalogued. These terracotta antefixes from the Archaic Period are rare archaeological finds, these give invaluable information about Anatolian roofing elements in Archaic Period. The purpose of this article is to give information on their style, workmanship and embellishment technique of ornaments, determine the origin of the ornaments and ascertain interregional workshop relations. Production stages of works of these artefacts which were mould produced then painted, have been studied, their mould types, painting styles and the used colors have been detected. The forms and functions of the Antefixes have been discussed and the similar examples that were found from Lydia, Ionia, Aiolis, Phrygia and Caria have been compared. Production relationship and interregional activities of itinerant craftsman-artist have been explained through these materials.1. GİRİŞ

Anahtar Kelimeler

Düver, Archaic Period, Antefix, Architectural Terracotta, Anatolia, Archaeology

Kaynakça

• ÅKERSTRÖM, Å. 1964. “A Horseman from Asia Minor”, Medelhavsmuseet Bulletin 4. Stockholm: 49-53.
• ÅKERSTRÖM, Å. 1966. Die Architektonischen Terrakotten Kleinasiens. Lund.
• ÅKERSTRÖM, Å. 1978. “Ionia and Anatolia–Ionia and the West. The Figured Architectural Terracotta Frieze: Its Penetration and Transformation in the East and in the West in the Archaic Period”, The Proceedings of the Xth Classical Archaeology. Ankara: 319-327.
• AKKURNAZ, S. 2013. Hacıbayramlar Arkaik Dönem Mimari Terrakottaları. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Aydın.
• AKKURNAZ, S. 2015. “Koranza Mimari Terrakottaları”, Stratonikeia Çalışmaları 1: Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları (Ed. B. Söğüt). İstanbul: 45-70.
• ASTOUR, M.C. 1985. “Ancient Greek Civilization in Southern Italy”, Journal of Aesthetic Education Vol.19, No.1. Urbana-Champaign: 23-37.
• ATEŞLİER, S. 2000. “Melanpagos´da Bulunmuş Bir Aiol Ante Başlığı”, OLBA 3. Mersin: 71-79.
• ATEŞLİER, S. 2006. “Euromos Arkaik Mimari Terrakottaları Üzerine İlk Gözlemler [First Preliminary Report on the Archaic Architetural Terracottas from Euromos]”, Türk Arkeoloji Dergisi 8. İzmir: 59-78.
• ATEŞLİER, S. 2009. “Euromos Arkaik Mimari Terrakottaları”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 151-158.
• ATEŞLİER, S. 2010. “Lidya Pişmiş Toprak Mimari Levhaları (Lydian Architectural Terracottas)”, Lidyalılar ve Dünyaları (Ed. N.D. Cahill). İstanbul: 225-232, 452-456.
• ATEŞLİER, S. 2011. “Euromos Arkaik Mimari Terracottaları (Arkaik Tapınak Üzerine Düşünceler)”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı-3. Ankara: 123-137.
• ATEŞLİER, S. 2016. “Archaic Architectural Terracottas from Euromos, Caria”, Terracotta Figurines in the Greek and Roman Eastern Mediterranean: Production, Diffusion, Iconography and Function. Bulletin de Correspondance Hellénique Suppléments 54 (Eds. A. Muller/E. Laflı). Paris/Athens: 371-377.
• AUKTION 1992. Auktion 60, Münzen Der Antike, Nümismatik Lanz München. München.
• BAKIR, G. 2007. “2005 Yılı Klazomenai Kazısı”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 185-202.
• BAKIR, T. 1991. “Daskyleion”, Höyük I. Ankara: 75-84.
• BARAN, A. 2010. Hekatomnidler Öncesinde Karia Mimarisi. Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları No:262. Ankara.
• BARLETTA, B.A. 1983. Ionic Influence in Archaic Sicily: The Monumental Art. Gothenburg.
• BARLETTA, B.A. 2001. The Origins of the Greek Architectural Orders. Cambridge.
• BAYBURTLUOĞLU, C. 1977. Erythrai II: Pişmiş Toprak Eserler. Ankara.
• BUSCHOR, E. 1933. “Heraion von Samos: Porosfriese; Altsamische Grabstelen”, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung 58. Athens: 1-46.
• BUZZI, S. 1999. Die Architektonischen Terrakotten aus Düver. Zürich.
• CEVİZOĞLU, H. 2005. Arkaik Dönem Klazomenai Kabartmalı Vazoları. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi. İzmir.
• CLARKE, J.–BACON, F.– KOLDEWEY, R. 1921. Investigations at Assos 1881-1883. London.
• COOK, J.M. 1959-60. “Greek Archaeology in Western Asia Minor”, Archaeological Reports No.6. 27-57.
• COOK, R.M. 1933-1934. “Fikellura Pottery”, The Annual of the British School at Athens Vol.34. London: 1-98.
• COOK, R.M. 1981. Clazomenian Sarcophagi. Mainz.
• COOK, R.M. – DUPONT, P. 1998. East Greek Pottery. London.
• CUMMER, W.W. 1970. “Burdur Müzesindeki Frig Çatı Kiremitleri”, Anadolu 14. Ankara: 29-71.
• DEMANGEL, R. 1932. La Frise Ionique. Paris.
• DÖNMEZ, Ş. 2004. “Akalan Hakkında Yeni Gözlemler”, Anadolu Araştırmaları 17/1. İstanbul: 67-91.
• FAZLIOĞLU, İ. 1998. Karia Orientalizan Seramiği. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
• FIRATLI, N. 1978. “New Discoveries Concerning The First Settlement of Ancient İstanbul-Byzantion”, The Proceedings of the Xth Classical Archaeology 1973. Ankara: 565-574.
• GLENDINNING, M.R. 1996a. Phrygian Architectural Terracottas at Gordion. University of North Carolina-Chapel Hill.
• GLENDINNING, M.R. 1996b. “A Mid-Sixth-Century Tile Roof System at Gordion”, Hesperia Vol.65, No.1. 99-119.
• GLENDINNING, M.R. 2002. “Recovering the Lost Art of Phrygian Roof Tiling”, Expedition 44/2. Philadelphia: 28-35.
• GLENDINNING, M.R. 2007. “Frig Pişmiş Toprak Mimari Levhaları”, Friglerin Gizemli Uygarlığı (Eds. Ş. Şentürk/H. Sivas/T. Tüfekçi Sivas). İstanbul: 181-187, 228-245.
• GRAEVE, V. 1990. “Milet 1989”, Istanbuler Mitteilungen Band 40. Tübingen: 37-78.
• GRAEVE, V. 1991. “Milet 1990”, Istanbuler Mitteilungen Band 41. Tübingen: 125-187.
• GREENEWALT, C.H. 2010. “Lydia’da Çömlekçilik”, Lidyalılar ve Dünyaları (Ed. N.D. Cahill). İstanbul: 107-124, 457-481.
• GREIFENHAGEN, A. 1966. “Ein Architektonisches Terrakottarelief aus Kleinasien”, Archäologischer Anzeiger 81. Berlin: 44-47.
• GROSE, S.W. 1979. Catalogue of The McClean Collection of Greek Coins Vol. III; Asia Minor, Farther Asia, Egypt, Africa. Chicago.
• GÜRGEZOĞLU, A. 2000. Anadolu’da Ele Geçen Pişmiş Toprak Antefiksler ve Akroterler (Arkaik-Klasik Dönem). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• HEAD, B. 1892. Greek Coins of Ionia, BMC Vol.12. London.
• HEMELRIJK, J.M. 1984. Caeretan Hydriae. Mainz.
• HOSTETTER, E. 1994. Lydian Architectural Terracottas: A Study in Tile Replication, Display and Technique. Atlanta.
• JOHANSEN, F. 1994. Greece in the Archaic Period. Ny Carlberg Glyptotek. Copenhagen.
• KAHYA, T. 2012. Düver Pişmiş Toprak Mimari Kaplama Levhaları ve Çatı Elemanları. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• KAHYA, T. 2017. “Düver Mimari Terrakottalarının Dini Kontekst Bağlamında Olası Kullanımı Üzerine Düşünceler”, PHASELIS III. Antalya: 81-118.
• KENFIELD, J.F. 1990. “An East Greek Master Coroplast at Late Archaic Morgantina”, Hesperia Vol.59, No.1. 265-274.
• KNOOP, R.R. 1987. Antefixa Satricana. Sixth Century Architectural Terracottas from the Sanctuary of Mater Matuta at Satricum, Le Ferriere,-Scrinium 3, Satricum 1. Assen.
• KOCH, H. 1915. “Studien zu den Campanischen Dachterracotten”, Römische Mitteilungen Band 30. Roma: 1-115.
• KOLDEWEY, R. 1891. Neandria. Berlin.
• KOŞAY, H.Z. 1941. Pazarlı Hafriyatı Raporu/Les Fouilles de Pazarli; Entreprises par la société d’histoire Turque. Ankara.
• LOHMANN, H. 2007. “The Discovery and Excavation of the Archaic Panionion in the Mycale (Dilek Dağları)”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 575-590.
• LOHMANN, H. 2008. “Rescue Excavation of the Archaic Panionion in the Mycale (Dilek Dağları): 2nd Campaign”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 265-280.
• MACRIDY, Th. 1907. Une citadelle archaïque du Pont: fouilles du Musée Impérial Ottoman. Mitteilungen der Vorderasiatischen Gesellschaft 12/4. Berlin.
• MAYO, M.E. 1981. “Architectural Terra Cottas from Phrygia”, Arts in Virgina 21/2. 28-35.
• RAMAGE, A. 1978. Lydian Houses and Architectural Terracottas. Cambridge.
• RATTE, C. 1994. “Archaic Architectural Terracottas from Sector Byzfort at Sardis”, Hesperia Vol.63, No.3. 361-390.
• RATTE, C. 2011. Lydian Architecture: Ashlar Masonry Structures at Sardis (Archaeological Exploration of Sardis Report 5). Cambridge.
• ROBINSON, E.S.G. 1951. “The Coins from the Ephesian Artemision Reconsidered”, The Journal of Hellenic Studies Vol.71. 156-167.
• SAMS, G.K. 2012. “Friglerin Başkenti Gordion ve Mimari Yapıları/Gordion, the Capital City of the Phrygians and Its Buildings”, Frigler: Midasın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde/Phrygians: In the Land of Midas, in the Shadow of Monuments (Eds. T. Tüfekçi Sivas/H. Sivas). İstanbul: 52-75.
• SAMS, G.K.–TEMİZSOY, İ. 2012. T. C. Kültür Bakanlığı Gordion Müzesi. Ankara.
• SAPIRSTEIN, P. 2008. The Emergence Of Ceramic Roof Tiles in Archaic Greek Architecture. Faculty of the Graduate School of Cornell University. Ithaca/ New York.
• SCHEFOLD, K. 1950. “Die Tonfriese von Pazarlı”, Istanbuler Forschungen Band 17. Berlin: 137-148.
• SCHNEIDER, P. 1990. “New Information from the Discovery of an Archaic Tiled Roof in Ionia”, Hesperia Vol.59, No.1. 211-222.
• SERDAROĞLU, Ü. 1982. “Bautatigkeit in Anatolien unter der persischen Herrschaft”, Palast und Hütte (Eds. D. Papenfuss/V.M. Strocka). Mainz: 347-356.
• SHEAR, T.L. 1926. Sardis Volume X: Terra-Cottas Part I; Architectural Terra-Cottas. Cambridge.
• SIMANTONI-BOURNIAS, E. 1990. “Chian Relief Pottery and Its Relationship to Chian and East Greek Architectural Terracottas”, Hesperia Vol.59, No.1. 193-200.
• SUMMERER, L. 2008. “Indigenous Responses to Encounters with the Greeks in Northern Anatolia: The Reception of Architectural Terracottas in the Iron Age Settlements of the Halys Basin”, Meetings of Cultures in the Black Sea Region: Between Conflict and Coexistence: Black Sea Studies 8 (Eds. P. Guldager Bilde/J. Hjarl Petersen). Aarhus: 263- 286.
• ŞAHİN, N.–ZUHAL, O.–PİŞKİN, C. 2012. “Klaros 2010”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı- 4. Ankara: 287-302.
• THOMAS, N. 1964-65. “Recent Acquisitions by Birmingham City Museum”, Archaeological Reports 11. 63-70.
• TIRPAN, A.A. 1997. “Buluntular Işığında Lagina ve Yakın Çevresi Tarihi Süreci”, Selçuk Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi Sayı 11. Konya: 75- 93.
• TUCHELT, K. 1987. “Bericht Über Die Arbeiten Der Didyma-Grabung 1985/86”, 8. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 39-45.
• TUCHELT, K. 1988. “Bericht Über Die Arbeiten Der Didyma-Grabung 1986”, 9. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 77-87.
• UÇANKUŞ, H.T. 2002. Ana Tanrıça Kybele’nin ve Kral Midas’ın Ülkesi: Phrygia. Ankara.
• WALTER-KARYDI, E. 1973. Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v.Chr. Bonn.
• WEICKERT, C. 1960. “Die Ausgrabung beim Athena-Tempel in Milet 1957”, Istanbuler Mitteilungen Heft 9/10. 1-96.
• WINTER, N.A. 1990. “Defining Regional Styles in Archaic Greek Architectural Terracottas”, Hesperia Vol.59 No.1. 13-32.
• WINTER, N.A. 1993. Greek Architectural Terracottas From the Prehistoric to the End of the Archaic Period. Oxford.
• YILDIZHAN, H. 2008. Erken Akhaemenid Dönemde Daskyleion. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
• ZIMMERMANN, K. 2007. “Frühe Dachterrakotten aus Milet und dem Pontosgebiet”, Frühes Ionien. Eine Bestandsaufnahme. PanionionSymposion Güzelçamli 26. September-1. Oktober 1999; Milesische Forschungen Band 5 (Eds. J. Cobet/V. Graeve/W.D. Niemeier/K. Zimmermann). Mainz: 631- 636.