ORTA KALKOLİTİK DÖNEMDE ORTA TOROSLARIN KUZEYİ DAĞLIK ALAN İLE BATI KAPADOKYA ARASINDAKİ OLASI BAĞLANTILAR MÖ 6-5. BİNYILLAR

Yıl 2017, Sayı: 21, 11 - 23, 01.01.2017

Abdullah Hacar

Öz

Batı Kapadokya’da Orta Kalkolitik Çağ’a yönelik değişik uzmanlarca son yıllarda yapılan arkeolojik araştırmalardan elde edilen veriler birleştirildiğinde oldukça ilginç sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Son olarak Aslıhan Yener başkanlığında, 1987-1996 yıllarında, bölgenin güneyinde Orta Torosların kuzeyindeki dağlık alanlarda yapılan yüzey araştırması ve Kestel maden ocağı kazısı buluntularının tekrar değerlendirilmesi, büyük resmin daha net anlaşılmasına olanak sağlamıştır. OKÇ’nin kültür özellikleri, Batı Kapadokya’da yer alan Güvercinkayası I-II, Köşk Höyük I dışında, Karaman yöresindeki Canhasan I 2A/B ve güneyde Akdeniz bölgesindeki Mersin-Yumuktepe XVI. tabakalarından iyi bilinmektedir. Bu dönemin tüm buluntuları, yerleşim alanlarının seçiminde, mimari ve çanak çömlek üretiminde belli standartları olan, ürün depolamaya ve bu ürünü korumaya önem veren, kültürel ve belki de siyasal olarak birbirine bağlı bir toplumsal yapıyı işaret etmektedir. Orta Torosların kuzeyindeki dağlık alanlarda rastlanan çağdaş malzeme ise dönemin toplumsal yapısının tahminlerin ötesinde, daha karmaşık bir örgütlenmeye sahip olabileceğini göstermektedir. Buluntu alanlarından biri olan Kestel maden ocağı ile yakınındaki iki yerleşme, Anadolu’nun bu bölgesinde OKÇ toplumlarının artı ürünü işlevsel olarak kullandıklarının ve buna bağlı olarak da besin üretimi dışında uzmanlaşmaya imkan sağlayan bir sistemi oluşturduklarının kanıtı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Kestel Madeni, Çardacık-Karatepeler, Mahmatlı-Boztepe, Orta Torosların Kuzeyi, Batı Kapadokya, Orta Kalkolitik Dönem

POSSIBLE LINKS BETWEEN THE HIGHLAND REGIONS NORTH OF THE CENTRAL TAURUS AND WEST CAPPADOCIA IN THE MIDDLE CHALCOLITHIC PERIOD 6th AND 5th MILLENNIUM BC

Öz

When the data obtained from recent archaeological studies concerning the Middle Chalcolithic Period in west Cappadocia are put together, the results are often illuminating. A re-evaluation of finds from Kestel Mine and the northern Taurus survey carried out by Aslıhan Yener, during the years 1987-1996, made it possible to reveal the bigger picture. The cultural patterns of the Middle Chalcolithic Period are quite well-known not only due to Güvercinkayası I-II and Köşk Höyük I but also to the layers in Canhasan I 2A/B in the Karaman district and Mersin-Yumuktepe XVI in the Anatolian south coast. All remains that are present in the area point to a culturally and perhaps socio-politically linked community structure which had shared certain standards in the types of settlements, styles of architecture and pottery production. They also maintained similar storage and goods preservation practices. Contrary to earlier assumptions, the relatively contemporary material that was found in the highland regions in the north Central Taurus indicates that the community structure during this period may have had a more complex organization pattern. The sites of Kestel mine, and two close settlements Çardacık-Karatepeler and Mahmatlı-Boztepe could provide evidence for the possibility that the Middle Chalcolithic communities had a system that utilized surplus products effectively and thus developed craft specialization.

Anahtar Kelimeler

Kestel Mine, Çardacık-Karatepeler, Mahmatlı-Boztepe, North of the Central Taurus, West

Kaynakça

• AKSOY, B. 1998. “Prehistoric and Early Historic Pottery of the Bolkardag Mining District” Proceedings of the 34th International Assyriology Congress, July 6-10, 1987, Istanbul: 565-572.
• BIÇAKÇI, E. 2001. “Tepecik/Çiftlik Höyüğü (Niğde) Kazısı Işığında Orta Anadolu Tarihöncesi Kültürleri ile ilgili Yeni Bir Değerlendirme”, TÜBA-AR 4: 25-41.
• BITTEL, K. 1942. Kleinasiatische Studien. Berlin. 5.
• CANEVA, I. / KÖROĞLU, G. 2010. Yumuktepe. Dokuzbin Yıllık Yolculuk. İstanbul.
• ÇAYLI, P. 2010. Güvercinkayası 14 Numaralı Evin Çanak Çömlek Verilerinden Yola Çıkarak Yerleşme Düzeni ve Toplumsal Yapılanmanın Değerlendirilmesi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• EFE, T.1998. “New Concepts on Tarsus Troy Relations at the Beginning of the EB 3 Period”, 34th ème Rencontre Assyriologique Internationale: 297-304.
• EFE, T. 2004. “Kültür Gruplarından Krallıklara: Batı Anadolu’nun Tarihöncesi Kültürel ve Siyasal Gelişim Profili”, Colloquium Anatolicum 3: 15-29.
• ESİN, U. 1969. Kuantitatif Spektral Analiz Yardımıyla Anadolu’da Başlangıcından Asur Kolonileri Çağına Kadar Bakır ve Tunç Madenciliği. İstanbul.
• ESİN, U. 1998. “Paleolitik’ten İlk Tunç Çağı’nın Sonuna: Tarihöncesi Çağların Kapadokyası”, Kapadokya (Ed. M. Sözen). İstanbul: 62-123.
• ESİN, U. 1999. “Copper Objects from the Pre-Pottery Neolithic site of Aşıklı (Kızılkaya Village, Province of Aksaray, Turkey)”, The Beginnings of Metallurgy: 22-30.
• FRENCH, D. 1967. “Excavations at Can Hasan, 1966: Sixth Preliminary Report”, Anatolian Studies 17: 165-178.
• FRENCH, D.1969. Anatolia and the Aegean in the Third Millennium BC. PhD thesis, Cambridge University.
• FRENCH, D.1998. Canhasan Sites 1: Canhasan 1: Stratigraphy and Structures. The British Institute of Archaeology. Ankara.
• GARSTANG, J.1953. Prehistoric Mersin: Yümük Tepe in Southern Turkey. Oxford.
• GÜLÇUR, S. 1999. “Western Cappadocia, Distribution of the Mounds and Flat-Settlements”, International Symposium on Settlement and Housing in Anatolia Through the Ages: 197-210.
• GÜLÇUR, S. 2004. “Güvercinkayası The Black-Dark Burnished Pottery A General Overview”, TÜBA-AR 7: 141-164.
• GÜLÇUR, S. 2012. “The Chalcolithic Period in Central Anatolia AksarayNiğde Region”, Origini 24 Nuova Serie 5: 213-227.
• GÜLÇUR, S. / ENDOĞRU, M. 2001. “Güvercinkayası 1999 Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı 22-1. Ankara: 47-62.
• GÜLÇUR, S. / KİPER, Y. 2008. “Güvercinkayası 2006 Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı 29-3. Ankara: 243-260.
• KAPTAN, E. 1988. “Türkiye Madencilik Tarihine Ait Çamardı Celaller Köyü Yöresindeki Buluntular”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 4. Ankara: 1-16.
• KOŞAY, H. / AKOK, M. 1957. Büyük Güllücek Kazısı: Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan 1947 ve 1949’daki Çalışmalar Hakkındaki İlk Rapor. Ankara
• LEHNER, J. W. / YENER, K. A. 2014. “Organization and Specialization of Early Mining and Metal Technologies in Anatolia”, Global Archaeometallurgy: Methods and Syntheses (Eds. B. Roberts/C.P. Thornton): 529-557.
• NİSSEN, H. J. 2004. Ana Hatlarıyla Mezopotamya. İstanbul.
• ÖZKAN, S. / FAYDALI, E. / ÖZTAN, A. / EREK, M. 2004. “2002 Yılı Köşk Höyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 25-2. Ankara: 195-204.
• ÖZTAN, A. 2002. “Köşk Höyük: Anadolu Arkeolojisine Yeni Katkılar”, TÜBA-AR 5: 55-72.
• ÖZTAN, A. / AÇIKGÖZ, F. 2011. “2009 Yılı Köşk Höyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 32-3. Ankara: 135-147.
• ÖZTAN, A. / AÇIKGÖZ, F. / ARBUCKLE, B. S. 2009. “2007 Yılı Köşk Höyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 30-3. Ankara: 311-328.
• ÖZTAN, A. / AÇIKGÖZ, F. / ÖZKAN, S. / EREK, M. / ARBUCKLE, B. S. 2007. “2005 Yılı Köşk Höyük Kazıları Raporu”, Kazı Sonuçları Toplantısı 28-2. Ankara: 529-548.
• SCHOOP, U. D. 2011. “Çamlıbel Tarlası ve Kuzey-Orta Anadolu’da Geç Kalkolitik Dönem”, Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu 1. Çorum: 137-160.
• SİLİSTRELİ, U.1984. “Pınarbaşı ve Köşk Höyükleri”, Kazı Sonuçları Toplantısı 5. Ankara: 81-86.
• SİLİSTRELİ, U.1985. “Köşk Höyüğü”, Kazı Sonuçları Toplantısı 6. Ankara: 31-36.
• SİLİSTRELİ, U. 1991. “1989 Köşk Höyük Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı 12-1. Ankara: 95-104.
• THISSEN, L. 2002. “The CANEW C14 Databases. Anatolia 10,000- 5,000 cal BC”, The Neolithic of Central Anatolia, Proceeding of the International CANeW Table Ronde, 23-24 November 2001 (Eds. H. Gerard/L. Thissen). İstanbul: 299-338.
• WILLIES, L. 1991. “Report on the 1991 Archaeological Survey of Kestel Tin Mine, Turkey”, Bulletin of the Peak District Mines Historical Society 11: 241-247.
• YALÇIN, Ü. 1998. “Der Keulenkopf von Can Hasan Naturwissenschaftliche Untersuchung und neue Interpretation”, Metallurgica Antiqua (Der Anschnitt Beiheft 8): 279–289.
• YALÇIN, Ü. 2000. “Frühchalkolitische Metallfunde von MersinYumuktepe: Beginn der Extraktiven Metallurgie?”, TÜBA-AR 3: 111-130.
• YALÇIN, Ü. / YALÇIN, G.H. /MAASS, A. / IPEK, Ö. 2015. “Prähistorischer Kupferbergbau in Derekutuğun”, Der Anschnitt (Eds. Ü. Yalçın/H.-D. Bienert) Anatolien-Brücke der Kulturen 27: 147-184.
• YENER, K. A. 1988. “Niğde-Çamardı’nda Kalay Buluntuları”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 1. Ankara: 17-28.
• YENER, K. A. 1993. “Göltepe Kazısı 1991 Sezonu”, Kazı Sonuçları Toplantısı 14-I. Ankara: 231-246.
• YENER, K. A. 2000. Domestication of Metal: The Rise of Complex Metal Industries in Anatolia. Leiden.
• YENER, K. A. / ÖZBAL, H. / KAPTAN, E. / PEHLİVAN, N. / GOODWAY M. 1989. “Kestel: An Early Bronze Age Source of Tin Ore in the Taurus Mountains”, Science New Series 244- 4901: 200-203.
• YENER, K. A. / KULAKOĞLU, F. / YAZGAN, E. / KONTANI, R. / HAYAKAWA, Y.H. / LEHNER, J. W. / DARDENİZ, G. / ÖZTÜRK, G. / JOHNSON, M. / KAPTAN, E. / HACAR, A. 2015. “New Tin Mines and Production Sites near Kültepe in Turkey: A Third-Millennium BC Highland Production Model”, Antiquity 89: 596-612.