ALT PALEOLİTİK ÇAĞ'DA ERMENİSTAN'DA DOĞAL ÇEVRE VE HAMMADDE KAYNAKLARINDAN YARARLANMA

Yıl 2010, Sayı: 13, 159 - 183, 01.01.2010

Boris Gasparyan

Öz

Bu yazı, Ermenistan'ın Alt Paleolitik Çağ kültürleri ve bu dönemde farklı çevresel ortamların nasıl kullanılmış ola­bilecekleri konusunda yapılan çalışmaları ele almaktadır. Ermenistan ve çevresinde çok sayıda yanardağ bulunması, bölgenin Alt Paleolitik Çağ yaşamı açısından belirleyici olmuştur. Pliosen ve Pleistosen yanardağ oluşumlarının sonu­cunda büyük vadilere inen lav akıntılarının oluşturduğu doğal setler, vadi sistemleri içinde çok sayıda göl oluşma­sına neden olmuştur. Farklı ve karma çevresel ortamlara sahip olan Ermenistan'ın su kaynaklarının yanı sıra bazalt, andezit, tüf taşları ve benzer püskürük kayaçlar gibi hammadde kaynakları açısından da zengin oluşu, Alt Paleo­litik Çağ insanları için önemli bir çekim odağı oluşturmuştur. Özellikle su kaynaklarının yaygın olması, aynı zamanda bu bölgenin hayvanlar açısından da uygun bir ortama sahip olduğunu öngörebiliriz.Ermenistan 'da bulunan Alt Paleolitik buluntu yerlerinin dağılımı, özellikle kaynaklara yakınlık, jeolojik ve çevre­sel koşullar açısından değerlendirilmektedir. Henüz bu döneme tarihlenen buluntu yerlerinde korunmuş organik kalın­tı bulunmamışsa da, polen ve sedimentasyonu inceleyen mikromorfolojik araştırmalar yapılmaktadır.Mevcut bilgilerimize göre, Alt Paleolitik Çağ'ın Acheul öncesi ya da İlk Acheul evrelerinde obsidyen kullanılmamıştır. Ermenistan'da bu döneme ait olan aletler, kayaçların sertlik derecesi ve taş türü seçiciliği olmaksızın tümüyle çay-taşından biçimlendirilmiştir. Acheul'un son evreleriyle birlikte obsidyenin yoğun olarak kullanılmasıyla, hammad­dede belirgin bir seçicilik olduğu görülür.

Anahtar Kelimeler

Doğal çevre, iklimsel ortam değişimi, sürdürülebilir yaşam koşulları, Alt Paleolitik, hammadde kaynakları, Ermenistan

LANDSCAPE ORGANıZATıON AND RESOURCE MANAGEMENT ıN THE LOWER PALAEOLıTHıC OF ARMENıA

Öz

This article is a preliminary attempt to explain the settlement of Armenia in the Lower Palaeolithic period, and to estimate the factors that played a decisive role in the 'exploitation'of specific ecological niches and natural landscapes. In recent years, new and highly interesting finds and sites of the Lower Palaeolithic have reinvigorated study in this field. A number of projects have focused on the study of the environment, the sources of raw material, and reconstructions of the palaeogeographical situation and ancient climate. Although many ques­tions remain-cultural frontiers, seasonality, the character of hunting specializations of specific fauna-we remain hopeful that excavations planned for 2010-2011 at the newly discovered Lower Palaeolithic sites in the gorge of the Debed River and in the Ararat Depression may augment our understanding on these matters

Anahtar Kelimeler

Natural environment, landscape-climatic displacements, life-supporting conditions, Lower Palaeolithic, raw material sources, Armenia

Kaynakça

• Abrahamyan, G . S. and B . G . Eritsyan, 1971.
• Late Middle Paleolithic Patterns ofLithic Reduction, and Middle Stone Age, vol. I I : 91-132. Publications in Mobility and Land Use in the Southern Caucasus. Prehistory, Kerns Verlag. PhD. Dissertation, Harvard University. Adler, D. S., 2009.
• Adler, D. S. and N. Tushabramishvili, 2004.
• SSR Academy of Sciences Publishing House. Aslanyan, A . T., 1958.
• Archaeology and Environment. Radiocarbon 43/3: 1202. Avakyan, L.A., 1959.
• Chetvertichniye iskopaemiye mlekopitaushchiye Armenii/Quaternary Fossil Mammals of Armenia. A.A. Gabrielyan (ed.). Armenian SSR Academy of Sciences Publishing House. Badalyan, R., G. Bigazzi, M.-C. Cauvin, C. Chataignı er, R. Jrbashyan, S. G. Karapetyan, M. Oddone and J.-L. Poidevin, 2001.
• Yerevanskaya peshchernaya stoyanka i ee mesto sredi drevneyshixpamyatnikov Kavkaza/Yerevan Cave Site and its Place among the Oldest Monuments of the Caucasus. PhD Dissertation, Institute ofArchaeol- ogy of the Academy of Sciences of the USSR. Eritsyan, B. G., 1976.
• Series 1938, ArchaeoPress. Lyubin, V . P., 1961.
• Rannyaya Preistoriya Kavkaza /Early Prehistory of the Caucasus. T. G . Bugakova (ed.). Peterburgskoe Vostokovedenie. Masson, V . M., 1970.