IDEAS ON THE WORKSHOP RELATIONS OF SINOPE IN THE LIGHT OF A TRIANGULAR PEDIMENT

Yıl 2024, Sayı: 34, 101 - 120, 28.06.2024

Nazli Yıldırım

https://doi.org/10.22520/tubaar.1423027

Öz

In this study, a triangular pediment found during the excavation of the foundation of a modern housing construction in Sinop is analyzed. Detailed descriptions of this pediment, which constitutes one of the most qualified artifacts found in Sinop in terms of both the marble used and the decorations, were made and the possible relationship of the city workshop with other workshops operating in the Ancient Period was questioned in the light of the architectural decorations on it. The fact that the decorations on the artifact were mostly used on theater stage buildings or nymphaion façade architectures in the Ancient Period indicates that an important public building; probably a nymphaion, may have been built in Sinope. As a matter of fact, the presence of a monumental podium with niches in the area where the artifact was recovered, as well as numerous architectural fragments related to a water system such as sewerage canals, funnels and manholes strengthens the idea that a nymphaion may have been built in this area.
It is possible to say that Sinope, which was a powerful and rich city in the Black Sea region with its commercial activities in the historical process, carried out magnificent construction programs especially in the 2nd and 3rd centuries AD in parallel with other powerful cities of Anatolia in order to stand out from other cities with its economic power and to gain the attention and admiration of the emperors. For this purpose, the architectural sculptors of the city may have contacted the Pamphylian masters, who were the most successful practitioners of the monumental facade of the period. The stylistic and typological features of the architectural decorations of the work also provide important information on this subject.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Sinope, pediment, architectural decoration, Pamphylia

ÜÇGEN BİR ALINLIK IŞIĞINDA SİNOPE’NİN ATÖLYE İLİŞKİLERİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Öz

Bu çalışmada Sinop’ta modern bir konut inşaatının temel hafriyat çalışmaları sırasında bulunmuş olan üçgen bir alınlık incelenmiştir. Hem kullanılan mermeri hem de bezemeleri açısından Sinop’ta ele geçen en nitelikli eserlerden birini oluşturan bu eserin ayrıntılı tanımlamaları yapılmış ve üzerinde yer alan mimari bezemeler ışığında kent atölyesinin Antik Dönem’de faaliyet gösteren diğer atölyeler olan olası ilişkisi sorgulanmıştır. Eserin üzerinde yer alan bezemelerin Antik Dönem’de çoğunlukla tiyatro sahne binaları ya da nymphaion cephe mimarilerinde kullanılması, Sinope'de önemli bir kamu yapısının; olasılıkla bir nymphaionun inşa edilmiş olabileceğine işaret etmektedir. Nitekim eserin ele geçtiği alanda nişlerle hareketlendirilmiş anıtsal bir podyumun yanı sıra kanalizasyon kanalı, künk ve rögar gibi, bir su sistemi ile bağlantılı çok sayıda mimari parçanın varlığı bu alanda bir nymphaionun olabileceği düşüncesini güçlendirmektedir.
Tarihsel süreç içerisinde ticari faaliyetleri ile Karadeniz’de güçlü ve zengin bir kent olan Sinope’nin ekonomik gücüyle diğer kentlerden ayrılarak ön plana çıkmak ve imparatorların ilgisini ve beğenisini kazanabilmek amacıyla Anadolu’nun diğer güçlü kentleriyle paralel olarak özellikle MS 2. ve 3. yüzyıllar içerisinde görkemli inşaat programları gerçekleştirmiş olduğunu söylemek mümkündür. Bu amaçla kentin mimari heykeltıraşları anıtsal cephe konusunda dönemin en başarılı uygulayıcısı olan Pamphylialı ustalar ile bağlantıya geçmiş olabilirler. Eserin sahip olduğu mimari bezemelerin stilistik ve tipolojik özellikleri de bu konuda önemli ip uçları sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Sinope, Alınlık, Mimari bezeme, Pamphylia

Kaynakça

• Abbasoğlu, H. (1994). Perge Roma Devri Mimarisinde Arşitravların Soffit Bezemeleri. Tipolojik Yönden Bir Araştırma. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akbaş-Önsoy, Ö. (2019). İznik Roma Tiyatrosu Mimari Bezemesi ve Bithynia Bölgesi Tiyatroları Arasındaki Yeri ve Önemi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Akurgal, E. (1956). Sinop Kazıları. Türk Arkeoloji Dergisi, VI (1), 47-61.
• Alanyalı, H. S. (2010). Side Tiyatrosunda Yeni Yapılan Araştırmalar Işığında Scaenae Frons Kaset Kabartmaları ve Dionysos Frizi. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli ve Z. Ahunbay (Eds.), Side’ye Emek Verenler Sempozyumu, Side-Antalya 20-22 Nisan 2007 (s. 84-91). Side Eğitim Kültür ve Sanat Vakfı.
• Aristodemou, G. (2011). Theatre Facades and Facade Nymphaea. The Link between. Bulletin De Correspondance Hellenique, 135, 163-197. https:// doi.org/10.3406/bch.2011.7831
• Arslan, M. (2007). Mithradates VI Eupator: Roma’nın Büyük Düşmanı. Odin Yayıncılık.
• Asgari, N. (1978). Roman and Early Byzantine Marble Quarries of Proconnesus. E. Akurgal (Ed.), The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology Vol. I, Ankara-İzmir 23-30- IX-1973 (s. 467-480). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Attanasio, D., Brilli, M. ve Bruno, M. (2008). The properties and identification of marble from Proconnesos (Marmara Island, Türkiye) A new database including isotopic, EPR and petrographic data. Archaeometry, 50-5, 1-28. https://doi. org/10.1111/j.1475-4754.2007.00364.x
• Başaran, C. (1990). Mimari Bezemeler Işığında II. y.y. Ionia ve Pamphylia’sı. X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 22-26 Eylül 1986 (s. 231–238). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Başaran, C. (1995). Anadolu Mimari Bezemeleri. Roma Çağı Lotus-Palmet Örgesi. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Başaran, C., ve Yıldızlı, M. (2016). Parion Tiyatrosu Roma Dönemi Mimari Bezemeleri. C. Başaran ve H. E. Ergürer (Eds.), Parion Roma Tiyatrosu. 2006- 2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (s. 77-284). İçdaş Yayınevi.
• Barat, C. (2012). La ville de Sinope, Reflexions Historiques et Archeologiques, D. K. Tezgör (Ed.), Sinope. The Results of Fifteen Years of Research. Proceedings of the International Symposium, 7-9 May 2000 (s. 25-64). Brill.
• Boatwright, M. T. (2000). Hadrian and the Cities of the Roman Empire, Princeton University Press.
• Boysal, Y. (1959). Sinop’un En Eski Buluntuları ve Kolonizasyonu Hakkında. Türk Arkeoloji Dergisi, VIII (2), 23-29.
• Brandt, H. (1992). Gesellschaft und Wirtschaft Pamphyliens und Pisidiens im Altertum. Dr. Rudolf Habelt Gmbh.
• Budde, L. (1956). Kurzer Vorlaufiger Bericht über die Grabungen in Sinope der Kampagnen 1951-1953. Türk Arkeoloji Dergisi, VI (2), 5-10.
• Can, B. (1999). Aspendos Tiyatrosu Bezemeleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Can, B. (2005). Antoninler Dönemi Baroğu Işığında Aspendos Tiyatrosu Bezemeleri. Adalya, VIII, 89- 119.
• Devilleneuve, N. (1826). Journal des Voyages. Decouvertes et Navigations Modernes ou Archives Geographiques, XIX. Colnet-Arthus Bertrand-Roret.
• Dönmez, S. (2004). Yeni Arkeolojik Buluntuların Işığında İÖ. 2. Binyılda Sinop. Belleten, LXVIII (251), 1-28. https://doi.org/10.37879/belleten.2004.1
• Erol, A. F. (2009). Aedikula Mimarisinin Orijini ve Mimari İkonografisi Üzerine Bir Gözlem. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 55-75.
• Erzen, A. (1956). Sinop Kazısı 1953 Yılı Çalışmaları. Türk Arkeoloji Dergisi, VI (1), 69-72.
• Günay, R. (2010). Side Çalışmalarım. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli ve Z. Ahunbay (Eds.), Side’ye Emek Verenler Sempozyumu, 20-22 Nisan 2007, Side-Antalya (s. 77-83). Side Eğitim Kültür ve Sanat Vakfı.
• Gliwitzky, C. (2010). Späte Blüte in Side und Perge. Die pamphylische Bauornamentik des 3. Jahrhunderts n. Chr. Peter Lang AG, Internationaler Verlag der Wissenschaften.
• Hülsen, J. (1919). Das Nymphaeum von Milet. Milet. Ergebnisse Der Ausgrabungen und Untersuchungen Seit Dem Jahre 1899, Heft V. Verlag Von Georg Reimer.
• Karaosmanoğlu, M. (1996). Anadolu Mimari Bezemeleri. Roma Çağı Yumurta Dizisi. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kardoruk, N. (2022). İznik (Nicaea) Tiyatrosu Taş Eserleri: Sütunlu Galeriler ve Çevresi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koch, G. (2001). Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Koçak, Ö. (2003). Erken Sinop Yerleşmeleri. Belleten, LXVII (250), 697-724. https://doi.org/10.37879/ belleten.2003.697
• Korkut, T. (2019). Dokimeion or Pamphylia? Sarcophagus Production in Roman Pamphylia / Dokimeion ya da Pamphylia? Roma Dönemi Pamphylia’sında Lahit Üretimi. E. Özer (Ed.), Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, Aizanoi IV (s. 629-657). Bilgin Yayınevi.
• Korkut, T., ve Dirican, M. (2020). Pamphylia ve Phrygia Bölgeleri Roma Dönemi Lahit Üretim Merkezleri ve Atölye Sorunları. TÜBA-AR, 27, 257-270. https://doi. org/10.22520/tubaar2020.27.014 Köroğlu, G., İnanan, F., Korucu, F., ve Güngör, A. E. (2019). Sinop Balatlar Yapı Topluluğu Kazılarında 2010- 2015 Yılları Arası Sürdürülen Çalışmalarının Genel Sonuçları. C. Ünal ve C. Gürbıyık (Eds.), Uluslararası XIX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 21-24 Ekim 2015 (s. 21- 38). Türk tarih Kurumu Yayınları.
• Köster, R. (2004). Die Bauornamentik von Milet. Bauornamentik der Frühen und Mittleren Kaiserzeit. W. De Gruyter.
• Mansel, A. M. (1975). Die Nymphaeen von Perge. IstMitt, 25, 367-372.
• Mansel, A. M. (1978). Side. 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Martini, W. (2003). Topographie und Architektur. H. Abbasoğlu ve W. Martini (Eds.), Die Akropolis von Perge 1. Survey und Sondagen 1994-1997 (s. 13-78). Philipp von Zabern.
• Richard, J. (2012). Water for the City, Fountains for the People. Monumental Fountains in the Roman East. An Archaeological Study of Water Management. Studies in Eastern Mediterranean Archaeology IX. Brepols Publishers.
• Rumscheid, F. (1994). Untersuchungen zur kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus. Philipp von Zabern.
• Sezgin, T. (2004). Hierapolis Roma Dönemi Mimari Bezemeleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Spanu, M. (2003 ). Roman Influence in Cilicia Through Architecture. OLBA, 8, 1-38.
• Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası. Geographika: XIIXIII-XIV (Çev. A. Pekman 2000, İstanbul). Strocka, V. M. (1978). Zur Datierung der Celsusbibliothek.
• E. Akurgal (Ed.), The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology Vol. I, Ankara-İzmir 23-30-IX-1973 (s. 893-900). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Turoğlu, H., ve Bayrakdar, C. (2013). Sinop (Türkiye) Geç Roma Dönemi Su Yapılarının rekonstrüksiyonuna Ait Ön Bulgular. International Journal of Human Sciences, 10 (2), 21-33.
• Türkmen, M. (2007). Pamphylia ve Kilikia’da Severuslar Dönemi Mimari Bezemesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Vandeput, L. (1992). The Theatre-Façade at Sagalassos. Anatolian Studies, 42, 99-117. https://doi. org/10.2307/3642954
• Vandeput, L. (1997a). The Architectural Decoration in Roman Asia Minor. Sagalassos: a Case Study. ‎Brepols Publishers.
• Vandeput, L. (1997b). An Antonine Nymphaeum on the north of the Upper Agora at Sagalassos. M. Waelkens ve J. Poblome (Eds.), Sagalassos IV. Report on the Survey and Excavation Campaigns of 1994 and 1995. Acta Archaeologica Lovaniensia Monographiae 9 (s. 385-404). Leuven University Press.
• Ward-Perkins, J. B. (1980a). The Marble Trade and Its Organization: Evidence from Nicomedia. Memoirs of the American Academy in Rome, 36, 325-338.
• Ward-Perkins, J. B. (1980b). Nicomedia and the Marble Trade. Papers of the British School at Rome, 48, 23- 69. https://doi.org/10.1017/S0068246200008357
• Ward-Perkins, J. B. (1981). Roman Imperial Architecture. Yale University Press.
• Yıldırım, N. (2020a). Sinope Kentinden Boğa Başlı Girland Bezemeli Mimari Bloklar. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 28, 547-568. https://doi. org/10.18220/kid.729938
• Yıldırım, N. (2020b). Sinope Mimari Bezemeleri: Kymation, Anthemion, Yaprak ve İnci-Boncuklar. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 47, 108- 138. https://doi.org/10.17498/kdeniz.754730
• Yıldız, N. (2003). Kalıntılar ve Edebi Kaynaklar Işığında Antikçağ Kütüphaneleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Young, S. (2003). Pamphylian Architectural Decoration in the Second Century AD: Purely Derivative or an Independent. Adalya, 6, 171-188.
• Yurtsever, A. (2017). Side’de MS 1.- 3. Yüzyıllar Arasında Yumurta-Ok Bezemelerinin (Ion Kymationu) Stilistik Değişim ve Gelişimi. G. Coşkun (Ed.), Anadolu, Arkeoloji, Zaman ve Mekân, Dumlupınar Üniversitesi V. Arkeoloji Sempozyumu, 10-12 Ekim 2016 Kütahya (s. 253-272). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.