KENT YENİLEME SÜRECİNDE ARKEOLOJİK KALINTILARIN KORUNMASI: İZMİT ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: 36, 135 - 157, 30.06.2025

Serap Sevgi , Onur Kamiloğlu

Öz

Kentlerin imarı sürecinde, yeni yapılaşma, kentsel dönüşüm projeleri veya güçlendirme çalışmaları esnasında beklenmedik arkeolojik kalıntılarla karşılaşılmaktır. Bu fenomen özellikle çok katmanlı kültürel geçmişe sahip merkezlerde yaygındır. Genellikle, yeni inşaat esnasında temel kazısında ortaya çıkarılan arkeolojik kalıntılar, yapının küçük bir parçasını temsil etmekte olup, başka bir yapının parselinde de devam eder niteliktedir. Üzerinde yapı bulunan parsellerde ise genellikle yeni inşa faaliyetleri sırasında araştırma yapılabilmektedir. Bu durum, elde edilen bilgilerin yorumlanmasını kısıtlayabilmektedir. Parçalı şekilde elde edilen bilgiler koruma bölge kurulları arşivlerinde yer almaktadır. Bu kalıntıların yasal koruma statüsünün belirlenmesi, belgelenmesi, korunması hatta yeni yapı ile entegre edilmesi süreci mevzuat çerçevesinde karmaşık bir hal almaktadır. Bu makalede; çok katmanlı tarihi bir kent olan İzmit’in merkezindeki yeni inşaat faaliyetlerinde ortaya çıkarılan arkeolojik kalıntıların korunması ve bilgilerin bütünlenmesi ve yorumlanmasına yönelik çalışmalar incelenmiştir. Çok katmanlı şehirlerin anlaşılması, nüanslarının keşfedilmesi ve tarihi koruma ile modern kentsel ihtiyaçlar arasında denge kurulmasına yönelik stratejiler geliştirilmesi, kent tarihinin kronolojik haritasının çıkarılması kent arkeolojisinin anlaşılması için ortaya çıkarılan verilerin düzenli şekilde belgelenmesi, korunması ve elde edilen verilerin uzman kuruluşlar ve ekiplerince bütüncül şekilde yorumlanmak üzere arşivlenmesi gerekliliği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kent Tarihi Arkeolojisi , Çok Katmanlı Tarihi Kentler , Yeni Yapılaşma , Arkeolojik Kalıntılar , İzmit (Nikomedia)

Destekleyen Kurum

Karabük Üniversitesi

Proje Numarası

KBÜBAP-24-DS-055

Teşekkür

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, Kocaeli Müze Müdürlüğü'ne teşekkürlerimi sunarım.

THE PRESERVATION OF ARCHAEOLOGICAL REMAINS DURING URBAN RENEWAL: THE CASE OF İZMİT

Öz

In the process of urban reconstruction, new construction, urban transformation projects, or retrofitting works, unexpected archaeological remains are encountered. This phenomenon is particularly common in centers with multilayered cultural histories. Generally, archaeological remains uncovered during the excavation of the foundation during new construction represent a small part of the building and continue on the parcel of another building. On the other hand, archaeological excavations are usually carried out during new construction activities. This situation may limit the interpretation of the information obtained. The information obtained in a fragmented manner is kept in the archives of the regional conservation boards. The process of determining the legal protection status of these remains, documenting, protecting, and even integrating them with the new building becomes complicated within the framework of the legislation. This article*** examines the protection of archaeological remains uncovered during new construction activities in the center of Izmit, a multi-layered historical city, and the efforts to integrate and interpret the information. The necessity of understanding multi-layered cities, exploring their nuances, and developing strategies to balance historic preservation with modern urban needs, chronological mapping of the city’s history, regular documentation and preservation of the data uncovered for understanding urban archaeology, and archiving the data obtained for holistic interpretation by expert organizations and teams are revealed.

Anahtar Kelimeler

Urban Historical Archaeology , Multi-Layered Historical Cities , New Constructions , Archaeological Remains , İzmit (Nicomedia)

Proje Numarası

KBÜBAP-24-DS-055

Kaynakça

• Arkiv. (2024). The museum hotel Antakya. Retrieved September 29, 2024 from https://www.arkiv.com.tr/proje/the-museum-hotel-antakya/11300
• Arolat & Studio Majo (2020). Antakya müze oteli / Emre Arolat Architecture, Arkitektuel. Retrieved September 29, 2024 from https://www.arkitektuel.com/antakya-muze-oteli/#jp-carousel-17627 and 17628; https://www.arkitektuel.com/antakya-muze-oteli/#jp-carousel-17637
• Atlan, P. (1970). Roma tarihi’nin ana hatları. I. kısım Cumhuriyet Devri. Türk Tarih Kurumu.
• Belge, B. 2004. Çok katmanlı tarihi kent merkezlerinin yönetimi: Kentsel arkeoloji ve planlama. Planlama 2004(4), pp. 48-56.
• Bosch, E. C. (1937). İzmit Şehrinin Muhtasar Tarihi. (O. Nuri Arıdağ, Trs.). Devlet Basımevi.
• Bozdağ Mimarlık, (2021). Akçakoca Mahallesi, 375 Ada, 30 Parsel. Architectural Project.
• Calliste, N. (1921). Histoire Ecclesiastique, XL. Paris.
• Canti, M. & Davis, M. (1999). Tests and guidelines for the suitability of sands to be used in archaeological site reburial. Journal of Archaeological Science, 26(7), pp. 775–781.
• Corfield, M. (1998). Preventive conservation for archaeological sites. Archaeological conservation and its consequencep. Preprints of the contributions to the Copenhaguen congress, International Institute for Conservation, Copenhaguen, pp. 32–37.
• Çalık Ross, A. (2022). Nikomedia’nın tarihi ve kültürel değerleri. Şura Akademi 1, pp. 25-36.
• Çetin, A. (2000). Kocaeli tarihinden sayfalar. İzmit Rotary Klübü.
• Davis M J, Gdaniec K.L.M., M Brice. & White L. (2004). Mitigation of construction impact on archaeological remains, volume 1: Main report, Hunting Technical Service, University of Cambridge, English Heritage.
• Daş, M. (2015, 3-5.06). Bizans Dönemi’nde Kocaeli. Karamürsel Alp Sempozyumu (2016), Kocaeli B. B. Yayınları, pp. 101-104.
• Doğancı, K. (2007). Roma Principatus dönemi (MÖ 27-MS 284) Bithynia eyaleti valileri (Prosopografik bir i̇nceleme) [Unpublished Doctoral Dissertation]. Ankara University. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=zlwYaqSHSXXucBAuf6Eahw&no=p1NQRBWfmiLfps38BMYEzA
• Edwards, R. (1998). The effects of changes in groundwater geochemistry on the survival of buried metal artefacts. Preserving archaeological remains in Situ. Proceedings, Conference, Museum of London Archaeology Service. London.
• English Heritage. (1994). Understanding Historic Buildings: Policy and Guidance for Local Planning Authorities. Retrieved April 12, 2025 from https://www.ihbc.org.uk/recent_papers/docs/UnderstandingHistoricBuildingsPolicyEH.pdf
• Eren, Ş. G. (2023). Multi-layered historical cities. In Ş. G. Eren & A. Uluç Keçik (Ed.), Architectural Sciences and Studies on Historical Stratifications and Multi-layered Cities (pp. 1-35). İksad Yayınları.
• Ertuğrul, E. (2024). Karşılaştırmalı Marmaray Kazısı ve Roma Metro Kazısı. Retrieved September 29, 2024 from https://arkeofili.com/karsilastirmali-marmaray-kazisi-ve-roma-metro-kazisi/
• Fıratlı, N. (1971). İzmit Şehri ve Eski Eserleri Rehberi. Milli Eğitim Basımevi.
• Foss, C. (2002). Anadolu’daki Orta Çağ Kalelerinin İncelenmesi II, (F. Yavuz Ulugün, Trs). Kocaeli Gazetecilik ve Yayın A.Ş.
• Gökbilgin, M. T. (1964). Orhan Bey. In İslam Ansiklopedisi (c. 9, 406). Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Gökkadar Çiftçi, T. (2018). İzmit (Nikomedia) Kültür Varlıkları ve Arkeolojik Turizm [Unpublished Master’s Thesis]. Kocaeli University. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Göküz, B. & Kaynakcı Elinç, Z. (2022). Museum hotel concept and interior design analysis: An example of ruinadalia hotel. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 5(2), 169-183.
• Güney, H. (2014). Hellenistik dönem öncesi Bithynia’da Hellen kolonileri ve Bithynialılar arasındaki i̇lişkiler. Belleten, LXXVIII (282), pp. 407-434.
• Janin, R. (1921). La Bithynie sous l’empire Byzantin. Echos d’Orient, 20(122), pp. 168-182.
• Johnsen, E. (2009). A question of reburial—status report on reburial at archaeological sites in Norway—a multiple case study. [Unpublished Master’s Thesis]. Norges Teknisk-Naturvitenskapelige University. https://ntnuopen.ntnu.no/ntnu-xmlui/handle/11250/242860
• Kamiloğlu, O. (2023). Personal photo archive.
• Karabağ, N. E. (2008). Kent arkeolojisi metoduyla çok katmanlı kentlerdeki tarihsel sürekliliğin çözümlenerek korunması (İzmir örneği) [Unpublished Doctoral Dissertation]. Dokuz Eylül University. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kaynaş, H. B. (2018). III. derece arkeolojik sitlerde yer alan yeni yapılarda mekânsal biçimleniş analizi [Unpublished Masters’s Thesis]. Necmettin Erbakan University. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/items/aefff485-068f-47ed-b5e4-e7016b9b62f2
• Keskin, Y. & Zeren Tanaç, M. (2018). arkeolojik alanlarda bir sunum yöntemi olarak “arkeoparklar”. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD), 3(2), pp. 110-124. DOI: 10.30785/mbud.439805
• Kıran, İ. & Yurtbakan, A. (2024). İzmit İçkale Surları. Kültür Envanteri. Retrieved September 29, 2024 from https://kulturenvanteri.com/yer/?p=184889
• Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi (KKVKBKA), 41.001265 nolu dosya Orhan Mahallesi 345 ada 7 parsel, 41.00731nolu dosya Cedid mahallesi, 460/97, 41.001107 nolu dosya Akçakoca Mahallesi 375 ada ve 30 parsel, 41.00895 nolu dosya, Orhan Mahallesi 3482 ada 5 parsel, 41.00.993 nolu dosya Kozluk Mahallesi 209 ada 23 parsel.
• Kültür Envanteri. (2024). Retrieved September 29, 2024 from https://kulturenvanteri.com/tr/harita/#16.66/40.768932/29.921314
• Planning Policy Guidance 16 – PPG16 (Planning and Archaeology), Secretary of State for the Environment. Retrieved April 12, 2025 from https://www.gov.je/ImportedNewsObject/SPGGuidanceNote1.pdf
• Perez, M. & Pierce, C. E. (2013). Review of Archaeological Preservation and Civil Engineering. Professional Practice American Society of Civil Engineers, pp.1-14.
• Ramsay, W. M. (1890). The Historical Geography of Asia Minor. William Clowes ans Sons Limited.
• RuinAdalia. (2024). Galeri Anların Ölümsüzleştiği Kareler RuinAdalia’da. Retrieved September 29, 2024 from, https://ruinadalia.com.tr/tr/gallery/surroundings.html
• Shilston, D. T. & Fletcher, P. L. (1998). Geotechnical Engineering for The in Situ Preservation of Archaeological Remains. Preserving Archaeological Remains in Situ: Proceedings, Conference, Museum of London Archaeology Service, London, pp. 8–15.
• Şentürk, A. (2024). Nikomedia. Kültür Envanteri. Retrieved September 29, 2024 from, https://kulturenvanteri.com/yer/?p=166847
• Tankut, G. (1991, 14-16.10). Kentsel arkeolojik alanlarda arkeolojik değerlerin kent hayatına katılımı. Korumanın Fiziksel Planlama Boyutu. Arkeolojik Sit Alanlarının Korunması ve Değerlendirilmesi I. Ulusal Sempozyumu, Antalya, pp. 19-24.
• Texier, C. (1839). Description de l’Asie Mineure (Band 1). Typographie De Firmin Didot Freres, Libraires, Imprimeurs De L’Instıtut De France.
• Ulugün, F. Y. (2009). Kocaeli ve Çevresi Denizcilik Tarihi. İzmit Rotary Kulübü Yayınları.
• Yavuz, E. (2023). Kocaeli İli, İzmit İlçesi, Orhan Mahallesi, 345 Ada, 7 Parselde Yer Alan Kalıntılara Ait Rölöve Çalışması. Rölöve Raporu.
• Wainwright, G. J. (1989). Saving The Rose. Antiquity 63(240), pp. 430–435.
• Williams J. & Corfield, M. (2003). Construction impacts on in situ preservation of archaeological sites and artefacts. The Conservation of Cultural Heritage for Sustainable Development, pp. 276-278.