Sosyal Bilgilerde Felsefenin Yeri ve Önemi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 296 - 311, 31.12.2024

Engin Zabun , Yüsra Çil

Öz

Felsefe bilimi ve sosyal bilgiler insan yaşamını anlamak ve değerlendirmek yönüyle ortak noktalara sahip ve birbirlerini tamamlayan disiplinlerdir. Tüm bilim dallarının temelini oluşturan Felsefe, sosyal bilgilere de kaynaklık etmektedir. Sosyal bilgiler, bireyin toplumsal, kültürel ve tarihsel bağlamı içinde yaşadığı dünyayı anlamak ve geleceğe hazırlanmak amacıyla felsefenin yöntemlerinden yararlanmaktadır. Felsefi düşünce, öğrencilere analitik ve eleştirel düşünme becerileri kazandırarak, toplumu ve insan davranışlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olmaktadır. Sosyal bilgilerin konuları içerisinde yer alan tarih, siyaset, kültür, coğrafya gibi konular, etik, adalet, insan hakları gibi felsefi kavramlarla doğrudan ilişkili olması yönüyle felsefi düşünceyi uygulamak için zengin bir öğrenme ortamı sağlamaktadır.
Bu çalışmada amaç, sosyal bilim disiplinleri içerisinde yer alan felsefe biliminin sosyal bilimler ile 2023 yılında güncellenen sosyal bilgiler öğretim programındaki durumunu incelemektir. Konu ile ilgili literatür taraması yapılarak 2023 yılı Sosyal bilgiler öğretim programı doküman analizi yöntemi ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda Sosyal Bilgiler Öğretim Programı özel amaçlarında iki, temel becerilerde ise üç becerinin felsefe ile ilişkilendirildiği ancak değerlerde felsefe ile ilişkilendirilecek bir değere yer verilmediği, programın uygulanmasında dikkat edilecek hususlarda bir açıklamanın felsefe ile ilgili olduğu tespit edilmiştir. 2023 Sosyal bilgiler öğretim programdaki kazanımlarda ise sınıf seviyelerine göre 4. sınıf düzeyinde bir, 5.sınıf düzeyinde üç, 6.sınıf düzeyinde altı ve 7.sınıf düzeyinde ise yedi kazanımın felsefe ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Öğrenme alanlarında ise felsefe ile ilişkili en fazla kazanımın üç kazanım ile altıncı sınıf düzeyindeki Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanında olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, sosyal bilimler, sosyal bilgiler, öğretim programı

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Proje Numarası

-

Teşekkür

Çalışmamızın alana kazandırılmasında katkıda bulunan herkese teşekkür ederim.

The Place and Importance of Philosophy in the Social Studies

Öz

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Alkın, Şahin, S. ve Tunca, N. (2015). Felsefe ve eleştirel düşünme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2). 192-206.
• Arslan, A. (2020). Felsefeye giriş (16.Baskı). Adres Yayınları, Ankara.
• Avar Vayvay, N. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin benimsedikleri eğitim felsefeleri ile eğitim programı okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Aydın, M.S. (2002). Din Felsefesi, İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları,
• Aysevener, K. (1995). R.G. Collıngwood’da tarih ve felsefe ilişkisi üzerine bir inceleme. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Can, G., Yaşar, Ş., & Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Canatan, K. (2021). İktisat felsefesi. Ankara: Beyan Yayınları.
• Cevizci, A. (2010). Felsefeye giriş. Ankara: Nobel Yayın
• Cündioğlu, D.(2010) Daire’ye Dair İstanbul: Kapı Yayınları, 28-29.
• Çilingir, L. (2014). Felsefeye Giriş (2.Baskı) Elis Yayınları, İstanbul.
• Çotuksöken, B. (2002). Felsefe: özne-söylem. İstanbul: Notos Kitap.
• Çüçen, A. (2006). Heidegger ve felsefe. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (1). 7-24.
• Demirel, Ö. (2010). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Demirli E.(2004). İbn Sina, Kitabu’ş-Şifa, çev. Ekrem Demirli, İstanbul, 2004, s. 5.
• Deniz, G. (2018). Kindî, felsefeyi kabulü ve konumlandırması. Diyanet İlmi Dergi 54(2), 13-24.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal Bilgiler öğretimi. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. (Editörler: C. Öztürk ve D. Dilek). Birinci Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. ss. 15
• Durğun, S. (2018). Felsefi Antropolojik Bir Bakışla Felsefe Bilgisinin Önemi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(STEMES’18), 103-107.
• Ergün, M. (2014). Eğitim Felsefesi, Pegem Akademi, Ankara Genç, O. (2016). Kelam ilmi ve felsefe ile ilişkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Iğdır Üniversitesi, Iğdır.
• Eti, S., & Tepe, T. (2023). Eğitim Fakültelerinde Okuyan Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefesi Akımlarına İlişkin Eğilimlerinin Karşılaştırılması. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 60-71.
• Günay, D. (2013). Çocuklar İçin Felsefe Eğitimi. Betül Çotuksöken, Harun Tepe (Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Günay, M.(2004), Metinlerle Felsefeye Giriş, Adana: Karahan Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (2019). Düşünce tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hamarat, E. (2014). Sosyal bilgiler felsefesinin alan eğitimi uzmanlarının görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Işıldak, M. (2006). Felsefe nedir?. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (1). 45-58.
• İlengiz, F. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin eğitim felsefesine dair inançları ile uygulamalarına yönelik görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Kale, N. (2019). Felsefe öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 27(1), 113-120.
• Kantarcı, Z. (2013). Sokrates ve eğitim felsefesi. Mavi Atlas GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, (1), 78-90.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayınları
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi temelli sosyal hizmet araştırmaları dergisi, 1(1), 62-80.
• Kaya Tedikçi, S. (2021). Felsefe eğitiminin matematik başarısı üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Kaya, N. B. (2020). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde çocuklar için felsefe: bir eylem araştırması (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, M. (1984). Felsefenin Temel Meseleleri. Archives of Philosophy, 0(25), 203-212. https://doi.org/null
• Kaygısız, İ. (1997). Eğitim felsefesi ve Türk eğitim sisteminin felsefi temelleri. Eğitim ve Yaşam,8, 5-15.
• Kıncal, R. (1996). Eğitim Bilimine Giriş. Erzurum,
• Koç, E. (2009). Felsefe nedir?. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3), 221-231.
• Koç, E. (2015). Felsefe ve edebiyat. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 105-118.
• Korkmaz, İ. (2008). İktisat felsefesi bağlamında genel denge kuramlarının bilimsel teori ölçütleriyle değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Korlaelçi, M. (2013). Felsefe ve hikmete dair. Felsefe Dünyası, (58), 27-38.
• Metin, O. & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: iletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, AÜSBD Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Özel sayısı, 273-294
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (4,5,6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (4,5,6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu.
• Özdemir, B. (2022). Çocuklar için felsefe kitaplarının nitelikli çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler bakımından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halis demir Üniversitesi, Niğde.
• Özdemir, M. Ç. (2007). Toplumsal değişme karşısında aile ve okul. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Bahar Dönem, 5(2), 185-198.
• Öztürk, C. ve Dilek, D. (2004). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programları. C. Öztürk ve D. Dilek, (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (s. 47- 81) içinde. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Öztürk, C. (2007). “Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinler arası Bir Yaklaşım”, C. Öztürk (Editör), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: PegemA Yayınları.
• Sönmez, V. (2005). Eğitim Felsefesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V. (2010). Teacher’s handbook of Program Development (Program geliştirmede Öğretmen El Kitabı )(16th Edition). Ankara: Anı Publishing
• Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler programının amaçları, ilkeleri ve temel özellikleri. Sosyal bilgiler öğretimi, 15-39.
• Taşkın, A. (2006). Felsefenin ılık yüzü: felsefenin neliği tartışmalarına bir katkı. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi (1),25-37.
• Temiz, M. (2023). Çocuk ve felsefe (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Topdemir, H. G. (2009). Felsefe nedir? bilgi nedir?. Türk kütüphaneciliği, 23(1), 119-133.
• Tuncel, G. (2002). Eğitim felsefelerinin sosyal bilgiler programına etkileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• White, P. (2010). Beyond domination (An essay in the political philosophy of education). London and New York: Taylor & Francis