BALIKESİR’DE I. ULUSAL MİMARLIK DÖNEMİ’NE AİT BİR KAMU YAPISI: HAVRAN BELEDİYE BİNASI

Yıl 2020, Sayı: 21, 55 - 72, 17.09.2020

Koray Güler Pakize Pamukçu İldem Çeliker

https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.21.003

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun II. Meşrutiyet sonrası dönüşen siyasi ikliminde ortaya çıkıp Cumhuriyet’in ilk yıllarında da devam eden Birinci Ulusal Mimarlık Akımı ya da o dönem yaşayanların verdikleri isimle “Milli Mimari Rönesansı”, betonarme, demir ve çelik gibi yeni inşaat malzemeleri ve teknikleri ile Klasik Osmanlı mimarisinden alınan kubbe, geniş çatı konsolları, kemer, portik, taçkapı gibi mimari unsurlar ile bezeme motiflerini birleştiren bir mimari biçimleniştir. 1910’larda başlayıp 1930’lara dek devam ettiği görülen Klasik Osmanlı mimarlığına dönüş özlemini yansıtan I. Ulusal Mimarlık Akımı’nın ulusçuluk idealleri içinde gelişen ideolojik ortamın bir dışa vurumu olduğu söylenebilir. Cumhuriyet’in kurulmasının ertesinde başkent olarak ilan edilen Ankara’da ve diğer Anadolu kentlerinde de Birinci Ulusal Mimarlık Akımının özelliklerini gösteren yapıların inşasına devam edildiği bilinmektedir. 1920’ler boyunca birçok Anadolu kasabasında akımın daha az tanınan özellikle de hükümet binası, belediye sarayı, okul, banka ve postane olarak kullanılan örneklerinin inşa edildiği bilinmektedir. Balıkesir’in Havran ilçesinde bulunan Belediye Hizmet Binası da bu akımının özelliklerini yansıtan taşrada inşa edilmiş tipik bir örnektir. Bu makalenin amacı; taşrada az sayıda bulunan Birinci Ulusal Mimarlık Akımının özellikleri ile inşa edilmiş bir kültür varlığı olan Havran Belediyesi’nin mimari özelliklerini ve kültürel değerlerini tanımlayıp, tarihsel süreçte gerçekleşen müdahaleleri ve yapıdaki dönemleri gözlenebilen izler ve mimari çizim, eski harita ya da fotoğraf, gazete haberleri gibi arşiv belgeleri ve analojik karşılaştırma ile yorumlayarak belgelemek ve korunması için önerileri tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Ulusal Mimarlık Akımı, Balıkesir, Havran, Mimari Mirasın Belgelenmesi, Koruma, Restorasyon

Kaynakça

• AHUNBAY, Z., 2019, Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri, Yapımevi Yayıncılık İletişim, İstanbul.
• ASLANOĞLU, İ., 2010, Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı 1923 – 1938, Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım, İstanbul.
• BATUR, A., 1983, “Cumhuriyet Döneminde Türk Mimarlığı”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, s. 1380-1413, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BATUR, A., 2003, M. Vedad Tek Kimliğinin İzinde Bir Mimar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• BOZDOĞAN, S., 2002, “Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür”, Metis Yayınları, İstanbul.
• ÇELEBİ, Ü., 2011, Isparta Kenti Kamu Yapılarının İmaj, Kimlik ve Anlam Bağlamında İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• EYÜPGİLLER, K. K., 1999, Bir Kent Tarihi: Kastamonu, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• GARBIOĞLU, Ö., 2017, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hatay’daki Kamu Yapıları”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Belediyeler Yıllığı, 1949, İller Bankası Yayınları, Ankara.
• KIZILDERE, S., 2005, İstanbul’da Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapıları’nın Kent Bütünü İçindeki Yerinin Değerlendirilmesi, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• KOLAY, E., 2013, Amasya İl Merkezinde Geç Dönem Kamu Yapıları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• KOLAY, E., 2018, Osmanlı Yerel Yönetim Sisteminin Mimari Alana Yansıması:Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Belediye Binaları, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara. ORTAYLI, İ., 2012, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• ÖZER, B., 1964, Rejyonalizm, Üniversalizm ve Çağdaş Mimarimiz Üzerine Bir Deneme, (Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• SÖZEN, M. / TAPAN, M., 1973, 50 Yılın Türk Mimarisi, Cumhuriyetin Ellinci Yılı Dizisi: 1, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• ŞENTÜRK, N., 2019, Balıkesir Merkez İlçesindeki Kamu Yapıları (19. Yüzyıl – 20. Yüzyıl Başı), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• TEKELİ, İ., 2009, Cumhuriyetin Belediyecilik Öyküsü (1923-1990), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• YAVUZ, Y., 1981, Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi ve Mimar A. Kemalettin Bey, (Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• YAVUZ, Y., 2009 İmparatorluktan Cumhuriyet’e Mimar Kemalettin 1870- 1927, Kemalettin Bey Anma Programı Dizisi, TMMOB Mimarlar Odası ve T.C. Vakıflar Genel Müdürlüğü Ortak Yayını, Ankara.
• YETKİN, G., 1939, Yurdun Güzel Bir Köşesi Edremit, Edremit Halkevi Neşriyatı, Balıkesir.