KONYA EREĞLİ MÜZESİ’NDEN BİR ZEUS SUNAĞI

Yıl 2020, Sayı: 21, 199 - 208, 17.09.2020

Nizam Abay

https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.21.011

Öz

Bu çalışmada Konya İli, Ereğli Müzesi’ne müsadere yoluyla gelen Roma Dönem’i özellikleri sergileyen bir sunak ele alınmaktadır. Buluntu yeri belli olmayan sunak, dikdörtgen prizma gövdeli olup yerel kireç taşından yapılmıştır. Farklı form ve stillerde karşımıza çıkan bu tip sunakların Roma Dönemi’nde kişisel veya dinsel tercihlerle evlerde ve başka kutsal alanlarda adak olarak kullanım gördükleri bilinmektedir. Stil olarak yerel taşra işçiliğini yansıtan Ereğli sunağının ön yüzünde görülen beş satırlık yazıt açıklanmaya çalışılırken ön ve yan yüzlerinde görülen figürler de ikonografik olarak yorumlanmıştır. Yapılan bu yorumlamayla sunak üzerinde yer alan bu figürler ve yazıtlar, Anadolu’da tapınım gören yerel kültler ve tanrı epitetleri hakkında bilgi vermesi açısından önem taşımaktadır. Nitekim sunağın ön yüzünde betimlenen figürün taşıdığı detaylardan ve bu detayların ilişkili olduğu karakterlerden yola çıkılarak yerel Zeus ikonografisi olabileceği fikri öne sürülmüştür. Bu Zeus büstü hem ikonografik hem kült açısından incelenip yorumlanmıştır. Zeus ikonografisinin stil ve işçilik yönünden benzer örneklerle karşılaştırılması sonucunda da sunak MS 3. yüzyıl sanatını, özellikle MS 200-215 tarihleri arasını yansıttığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Sunak, Zeus, Roma Dönemi, İkonografi, Yerel Küt

Kaynakça

• ABAY, N., 2016, “Konya Koyunoğlu Müzesinde Roma Dönemine Ait İki Stel”, SEFAD 35, s. 329-342.
• AKÇAY, A., 2011, Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Tabal Ülkesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
• AKÇAY, T., 2017, Yunan ve Roma’da Ölü Kültü, Ankara.
• AKYÜREK ŞAHİN, N. E., 2002, Phrygia’da Çiftçi Tanrısı: Dii Brontonti Eukhen, (Ya- yımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sos- yal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• AKYÜREK ŞAHİN, N. E., 2012, “Bithynia’dan Yeni Zeus Bronton Adakları”, Olba XX, s. 345-382.
• ANABOLU, M., 1984, “Batı Anadolu’da bulunan Hellenistik Çağ ve Roma İm- paratorluk Çağ’ı Girland Askılı Sunakları”, Sanat Tarihi Dergisi, 3 (3), s. 1-17.
• BALDIRAN, B., 2019, “Lykaonia Bölgesi Zeus Sunakları: Beyşehir - Seydişehir İlçeleri ve Civarı”, Amisos, C.4, S.7, s. 118-136.
• BERGES, D., 1986, Hellenistische Rundaltare Kleinasiens, Wasmuth Bu- chhandlung und Antiquariat KG, Berlin.
• CNG,, 1999, Classical Numismatic Group, Inc. CNG Auction 49, Lancester – London.
• COUİLLOUD-LE DİNAHET, M. T., 1991, “Autels monolithes et monolithoïdes de 1991 Délos’ in Etienne”, Ed. R. Etienne, M. Th. Le Dinahet , L’Espace sacrificiel dans les civilisa- tions méditerranéennes de l’Antiquité,Actes du colloque de Lyon, 4-7 juin 1988, Paris, p. 109-120.
• COULTON, J. J., 2005, “Pedestals as ‘altars’ in Roman Asia Minor”, Anatolian Studies, 55, p. 127-157. DREW–BEAR, T. / NAOUR, CH. 1990, “Divinités de Phrygie”, ANRW II, 18(3), s. 1907-2044.
• REW - BEAR, T. / THOMAS, C. M. / YILDIZTUR- AN, M., 1999, Phrygian Votive Steles, The Museum of Anatolian Civ- ilizations, Ankara.
• DINSTL, A., 1990 “Götter in Lykien”, Ed. Anon. Götter, Heroen, Herrs- cher in Ly-kien. Katalog der Ausstellung Schloss Sc- hallaburg, Wien-München, p. 132-133.
• FRASER, P. M., 1977, Rhodian Funerary Monuments, Oxford.
• HAKMAN, M., 2013 “Bir Anadolu Tanrısı Olarak Zeus’un Tabiat İle İlişkisi Üzerine Bir Gözlem”, ACTA TURCICA, 5 (1), s. 1-18.
• HORSLEY, G. H. R. / KEARSLEY, R. A., 1997, “A Paramone Text on a Family Funerary Bomos at Bur- dur Museum”, Anatolian Studies, 47, p. 51-55.
• HAWKINS, J. D., 2000 “Corpus of Hieroglyphic Luwian inscriptions Vol. 1, Parts 1-3, Inscriptions of the Iron Age. Berlin, New York 2000.
• KOCH, G., 2001, Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri, İstanbul.
• KARAÜZÜM, G., 2005 Doğu Kilikia (Olba) Bölgesi Lahitleri, (Yayımlanma- mış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi, Sosyal Bi- limler Ensitüsü.
• KORKUT, T., 2008 “Adak Sunaklar Işığında Likya’da Artemis Kültü”, için- de: İ. Delemen, S. Çokay Kepçe, A. Özdizbay – Ö. Turak (ed.), Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağan Kitabı, İstanbul, s. 727-731.
• LOCHMAN, T., 2003, Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votivreliefs aus Phrygien, Basel.
• MAMA I, 1928, Monumenta Asiae Minoris Antiqua Vol. I, Ed. W.M. Calder, Manchester.
• MAMA VII, 1956, Monuments from Eastern Phrygia, Ed. W.M. Calder, Manchester.
• MEYER, E., 1886-1890, “Baal”, Roscher ML, I (2), s. 2867-2870.
• MILNER, N. P., 1998, An Epigrahical Survey in the Kibyra Olbasa Region Conducted by A.S. Hall, London.
• MITROPOULOU, E., 1975, Libation Scenes with Oinochoe in votive Reliefs, Athens.
• PARIANOU, A., 2007, Greek Personal Names, Central Intelligence Agency, Greece.
• RAMSAY, W. M., 2010, The Historical Geography of Asia Minor, Cambridge.
• ROBERT, L., 1955, Hellenica X: Recueil d’epigraphie, de numismatique et antiquites grecques, Paris.
• ŞAHİN, N., 2001, Zeus’un Anadolu Kültleri, Vehbi Koç Vakfı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, İstanbul.
• TİRYAKİ, G., 2001-2002 “İvriz Kabartması Işığında Anadolu’da Şarap-Tanrı An- layışı ve Bu Anlayışın Gelişimi Üzerine”, Adalya, V, s. 59-71.
• TİRYAKİ, G., 2013, “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkografik Arşatırmalar: Üzim Salkımı ve/veya Başak Filizi taşıyanlar”, Cedrus, I, s. 33-53.
• ÖZTÜRK, J. / ÖZGEN, I., 1996, Heritage Revered The Lydian Treasure, İstanbul.
• YAVİS, C. G., 1949, Greek Altars: Origins and Tipology, Saint Louis.
• WÖRRLE, M., 1999, “Artemis und Eleuthera in Limyra”, içinde: P. Scherrer (ed.), Steine und Wege: Festschrift für Dieter Knibbe zum 65. Geburtstag, Wien, p. 69- 274.
• MILNER, N. P., 1998 An Epigrahical Survey in the Kibyra Olbasa Region Conducted by A.S. Hall, London.
• MITROPOULOU, E., 1975 Libation Scenes with Oinochoe in votive Reliefs, Athens. PARIANOU, A., 2007 Greek Personal Names, Central Intelligence Agency, Greece.
• RAMSAY, W. M., 2010 The Historical Geography of Asia Minor, Cambridge.
• ROBERT, L., 1955 Hellenica X: Recueil d’epigraphie, de numismatique et antiquites grecques, Paris.
• ŞAHİN, N., 2001 Zeus’un Anadolu Kültleri, Vehbi Koç Vakfı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, İstanbul, 2001.
• TİRYAKİ, G., 2001-2002 “İvriz Kabartması Işığında Anadolu’da Şarap-Tanrı Anlayışı ve Bu Anlayışın Gelişimi Üzerine”, Adalya, V, 59-71.
• TİRYAKİ, G., 2013 “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkografik Arşatırmalar: Üzim Salkımı ve/veya Başak Filizi taşıyanlar”, Cedrus, I, 33- 53.
• ÖZTÜRK, J. / ÖZGEN, I., 1996 Heritage Revered The Lydian Treasure, İstanbul.
• YAVİS, C. G., 1949 Greek Altars: Origins and Tipology, Saint Louis.
• WÖRRLE, M., 1999 “Artemis und Eleuthera in Limyra”, içinde: P. Scherrer (ed.), Steine und Wege: Festschrift für Dieter Knibbe zum 65. Geburtstag, Wien, 69- 274.