ARTVİN- ŞAVŞAT KIRSAL MİMARİSİNİN ÖZGÜN BİR ÖRNEĞİ: ZURABET EVİ

Yıl 2011, Sayı: 9, 49 - 76, 01.09.2011

Duygu Göçmen Deniz Mazlum

Öz

Doğu Karadeniz'in, çok sayıda çalışmaya konu olmuş zengin doğası, kırsal kültürü ve mimarisi, günümüzde köy yaşamının ortadan kalkması ve hidroelektrik santral projeleri gibi nedenlerle yaşanan ekonomik ve kültürel deği­şim sonucu çeşitli baskı ve zorlamalarla karşı karşıyadır. Doğal çevre, kentleşme çabaları ve yerel dokuyu dik­kate almayan kalkınma politikaları sonucunda, kimi zaman geri dönüşü mümkün olmayacak şekilde hasar gör­mektedir. Kırsal alanların korunması ve geliştirilmesine dair mevzuattaki yetersizlik, yanlış politikalar, bilgisiz­lik, ilgisizlik ve değişen yaşam koşulları nedeniyle yöredeki mimari kültürün sürekliliğini sağlamak zorlaşmıştır.Bu makalede, Artvin-Şavşat'a bağlı Balıklı Köyü'ndeki Zurabet Evi tanıtılmaktadır. Bu yapı, malzeme ve yapım sistemi açısından yörenin en iyi korunmuş örneklerinden biridir. Geniş bir bahçe içinde kendine ait samanlık­la birlikte yer alan yapı, ahır katı, yaşama hacimlerinin bulunduğu giriş katı ve ambar katından oluşmaktadır. Konut, büyük ölçüde "karaboğaz" adı verilen ahşap yığma tekniğiyle inşa edilmiştir. Yörede yıkanma yeri gibi mekanlar, kilit gibi yapı öğeleri de dahil olmak üzere herşeyin ahşaptan üretildiği, metal bağlantıların kullanıl­madığı bir yapım geleneği bulunmaktadır.Balıklı'da 20. yüzyıl ortalarına kadar yerel malzeme, geleneksel yapım sistemi ve özgün detaylarla inşa edilen konutların ve ticari yapıların yerini günümüzde niteliksiz beton yapılaşma almaktadır. Yöredeki ahşap konut geleneğini devam ettirebilmek, gerek yeni yapım, gerek bakım-onarım aşamasında ahşap malzeme ve nitelikli usta sıkıntısı yaşandığı için zorlaşmakta, bu zorluk yöre halkının özgün mimari gelenekleri terk etmesini hız­landırmaktadır.Çalışma kapsamında Zurabet Evi detaylı olarak belgelenmiş, mekanlara ve yapı öğelerine kullanıcıların ver­dikleri isimler kaydedilerek, yerel yapı terimleri sözlüğü oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz , Artvin-Şavşat , geleneksel konut mimarisi , ahşap yapılar , kırsal konutlar , kırsal yerleşmeler , koruma

A TYPICAL EXAMPLE OF THE VERNACULAR ARCHITECTURE OF ARTVIN-ŞAVŞAT: THE ZURABET HOUSE

Öz

The North-East Anatolia, with its natural, cultural and architectural features, is mentioned in a wide range of documentations, case studies and publications. Today the region is confronting first and foremost with many dam projects on its rivers and also with the actual impositions of the changing lifestyle. The natural environ­ment of the region is being damaged, sometimes irreversibly, because of rapid urbanization and the politics which disregard the rural pattern. Ensuring the sustainability of the architectural tradition is getting difficult due to the insufficient legislation about the conservation and development policies of the rural areas, the improper polit­ical decisions, unawareness, neglect and the varying conditions. The subject of this case study is a village house named as Zurabet, the house ofZurab, inArtvin-Şavşat Balık­lı Village. Zurabet House, is one of the most preserved examples of the vernacular houses in the rural area, in its material and building technique. The house was built in a large garden near to its straw house merek in local terms . It is a three storey house; the two stable units are placed on the ground floor, the daily living rooms are in the middle and the storage place /storage units are on the upper floor. The rural architectural tradition was closely related with the wooden building techniques, so even the locks and keys and also the bath units were made entirely of wood, without metal joints. Up to the mid-20th century the village houses and other social-commercial buildings in Balıklı Village had been built with traditional building techniques, using local materials and special details. Today the low-quality rein­forced concrete technique becomes widespread because of its relative cheapness and easiness. As the materi­als and qualified/experienced craftsmen can not be provided easily in the case of a new construction or repair, the inhabitants easily quit the traditions, thus making difficult to sustain the vernacular architecture. The study aims to document in detail the Zurabet house and the local terms for the building elements and for the spaces are listed in the glossary. It is also intended to note the cultural details about the daily routine of the people and how these details structure the architecture of the region