İSTANBUL FLORASININ DOĞAL VE KÜLTÜREL İZLERİ

Yıl 2011, Sayı: 9, 155 - 170, 01.09.2011

Bahar Başer

Öz

Türkiye'nin en büyük metropolü olan İstanbul kenti, aynı zamanda bütün ülkenin sanayi ve finansal gelişim mer­kezi olma özelliğine sahiptir. Kenti sembolize eden tarihi ve kültürel değerlerin önemi yanında, Akdeniz ile Avrupa-Sibirya fitocoğrafya bölgeleri arasındaki geçiş zorunda konumlanışı ve farklı peyzaj özelliklerine sahip olması nedeniyle, kentin floral zenginliği ve biyolojik çeşitliliği de dikkate değer niteliktedir. İstanbul Orta Avrupa ile Akde­niz iklim rejimleri arasındaki geçiş noktasında bulunması nedeniyle biyolojik çeşitlilik ve doğal habitatların yaşam alanlarının çeşitliliği bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Bunun yanında tarih boyunca üzerinde yaşayan çeşitli medeniyetler İstanbul'a kültürel açıdan ölçülemeyecek derecede zenginlik katmıştır. Bu kültürel etkileşim, çeşit­li zamanlarda kente getirilen ve dikilen bitki türlerinin çeşitliliğini de etkilemiştir. Bu çalışma, gerek tarihsel ve sosyal, gerekse ekolojik, işlevsel, estetik ve hortikültürel faktörler gibi bitki türü çeşitliliğini etkileyen farklı boyutları bir arada ele alarak, İstanbul'da yaşayan bitki türlerinin çeşitliliğini ve farklı tür kompozisyonlarının oluşmasını etkileyen doğal ve kültürel süreçleri incelemektedir. Bu kapsamda araştırma üç bölümde ele alınacaktır; 1 İstanbul'un florası üzerine etkili olan ekolojik özellikler 2 İstan­bul florası üzerindeki insan etkileri: tarihsel süreçte kentin bitki örtüsünü etkileyen eşikler 3 kentin bitki örtüsünün şekillendirdiği farklı peyzaj tipolojileri.

Anahtar Kelimeler

Kentin bitki örtüsü, kent ekolojisi, peyzaj tarihi, İstanbul

NATURAL AND CULTURAL TRACES OF THE FLORA OF ISTANBUL

Öz

Istanbul is the largest metropolis of Turkey, as well as its main economic capital, and core of industrial and finan­cial development center. Beyond the great historical and cultural values it possess, especially because of its unique location as a transition zone between the Mediterranean and Euro-Siberian, the diverse landscape character­istics of Istanbul also effect the diversity of its plant species and richness. The city has shown high potentials for biological diversity and native habitats, due to its location on the transition point of different climatic regimes between Middle Europe and Mediterranean regions. This study investigates natural and cultural processes effecting the floral composition of Istanbul's city-scape and nature-scape by overlapping the different dimensions of this complex metapolis. These include historical and social dimensions as well as ecologic, functional, aesthetic and horticultural factors affecting the plant species composition in and around urban environment. The study consists of three parts: 1 explanation of the general ecological characteristics affecting natural and cultural vegetation, 2 human influences on the flora of Istanbul: thresh­olds in the historical process, and 3 different green landscape characteristics in urban landscape

Anahtar Kelimeler

Urban vegetation, urban ecology, landscape history, Istanbul

Kaynakça

• Atasoy, N., 2002. Hasbahçe, Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek. Koç Kültür Sanat ve Tanıtım AŞ. Yayınları.
• Başer, B., 2010. Kentsel açık mekan düzenlemelerinde bitki türü seçiminde bir yaklaşım: İstanbul örneği, İTÜ PhD thesis.
• Çelik, Z., 1998. 19. Yüzyılda Değişen İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Davis, P.H., 1965-98. Flora of Turkey and the East Aegean Islands 1-10. Edin¬ burgh UniversityPress.
• Donner, J. and A. H. Çolak (Ed.), 2007. Türkiye Bitkileri Yayılış Haritaları. Lazerofset, İstanbul.
• Evyapan, G., 1972. Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul Bahçeleri. ODTÜ Yayınları.
• Gönensin, S., 2001. İstanbul'un Avrupa Yakasinın Peyzaj Ekolojisi Açısından İncelenmesi. İ.Ü. PhD thesis.
• Gülersoy, Ç., 1986 Taksim, Bir Meydanın Hikayesi. İstanbul Kitaplığı Ltd.
• Irmak, H., 2007. Osmanlı Belgelerinde Kağıthane. Kağıthane Belediye Başkanlığı.
• Istanbul Metropolitan Planning Report, 2005. Istanbul Municipality, Metropolitan Planning and Urban Design Center.
• İstanbul Vilayeti Neşriyat ve Turizm Müdürlüğü, İstanbul'un kitabı, İstanbul Vilayeti Neşriyat ve Turizm Müdür¬ lüğü Yayınları, T.Y.
• Konijnendijk, C., K. Nilsson, T. B. Randrup, and J. Schipperijn, 2005. Urban Forests and Trees. Springer-Verlag. Kuban,D., 2001.
• Kaybolan Kent Hayalleri: AhşapSaraylar. Yapı-Endüstri Merkezi. Kuban, D., 1996.
• İstanbul, Bir Kent Tarihi. Türkiye Ekonomik ve Toplum¬ sal Tarih Vakfı Yay. Necipoğlu,G., 2007.
• 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı: Mimari Tören ve İkti¬ dar. Yapı Kredi Yayınları.
• Özhatay, N. and M. Keskin, 2007. Ömerli Havzasının 'İstanbul'Doğal Bitkileri. İstanbul Doğal Hayatı Koruma Derneği.
• İstanbul'un Asya Yakasinın Peyzaj Ekolojisi Açısından İncelenmesi. İ.Ü. PhD thesis. Yaltırık, F., 1963.
• Yaltırık, F., A. Efe, and A. Uzun, 1997. Tarih Boyunca İstanbul'un Park Bahçe ve Koruları Egzotik Ağaç ve Çalıları. İBB Yayınları.