Eskigediz Kütahya Kentsel Mimarlık Envanteri 2003

Yıl 2004, Sayı: 3, 7 - 17, 01.09.2004

Z. Gül Ünal Nilgün Erkan Biçer

Öz

1970 yılındaki Gediz Depremine kadar adı Ge­diz olan, deprem sonrasında yerleşimin 7 km uzağa taşınması üzerine adını yeni kurulan yerleşime veren ve Eskigediz adını alan yerle­şim, Kütahya ili sınırları içinde bugünkü Gediz ilçesinin kurulu bulunduğu ovanın kuzeyinde yer alır.Gediz'e ait bilinen en eski veriler. İlkçağ'da Frigler dönemine rastlamaktadır. Selçuklular ve Germiyanoğulları Beyliği dönemlerinde Kü­tahya Sancak Beyliği tarafından yönetilen yer­leşim 1428'den sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır.Eskigediz'de bulunan en eski tarihi eserler, Hisarardı'ndaki Antikçağ yerleşmesine su taşımak için yapıldığı sanılan su kemeri; yapımında iki mermer heykelin devşirme olarak kullanıldığı Debboy Köprüsü; 1676 tarihinde. Celâli İsyanla­rı sırasında Kuyucu Murat Paşa tarafından gü­venlik koşullan öne sürülerek yıktırılan Hisarardı Kalesidir.Gediz yerleşmesi, ortasından Gediz Çayının aktığı bir vadide yer alır. Yerleşimin geleneksel konut do­kusu, çevresinde yer alan arkeolojik alanlar ve doğal oluşumlar, 2 Temmuz 1992 tarihli ve 2581 sayı­lı karar ile "Kentsel, Arkeolojik ve Doğal SİT Alanı" olarak ilan edilmiştir Eskigediz Koruma Amaçlı İmar Planı çalışmaları ise 2003 yılında başlamıştır ve de­vanı etmektedir.Eskigediz'in geleneksel dokusunu ahşap çatkılı kar­kas arası kerpiç ya da tuğla dolgu sistemde inşa edilmiş iki ya da üç katlı yapılar oluşturmaktadır. Ya­pıların planlamasında topografya ve Gediz Çayının konumu ana etmen olmuştur. Yapılar, doğu yönüne bakan yamaçların eğiminin az olması nedeniyle bu­rada yoğunlaşmış: konutların ana cepheleri ise ge­nelde Gediz Çayına ve üzerinde yer aldıkları sokağa bakacak şekilde konumlanmıştır. Batıya bakan ya­maçların hayli eğimli olması nedeniyle borada yapı­laşma sınırlı tutulmuştur. İçinden Gediz Çayının geçtiği vadinin kuzeyi ve güneyi ise tarımsal açıdan verimli, az eğimli alanlar ile sınırlanmıştır.2003 yılı Eskigediz Kentsel Mimarlık Envanteri ça­lışmaları sırasında, kentsel SIT sınırları içinde yer elan alanda; 209 yapı ve 9 yapı adasına ait toplam 218 envanter formu doldurulmuş; 32 yapının 1/200 ölçekli planları çıkarılmış; iki yapıda 1/10 ölçekli ayrıntı çalışmaları yapılmış; üzerinde çalışma yapılan yapılara ilişkin 751 kare siyah-beyaz. 1308 digital fotoğraf ile belgeleme gerçekleştirilmiş; yer­leşimin tarihsel gelişimini ve günümüzdeki durumunu anlatan kısa metrajlı belgesel bir film hazırlanmıştır.Çalışma Eskigediz Belediyesinin katkıları ile gerçek­leştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eskigediz, Gediz, Gediz Depremi, Şaphane, Hisarardı Kalesi, Kadoî, geleneksel konut, çamaşırhane, su kemeri

Eskigediz Kütahya Kentsel Mimarlık Envanteri 2003

Öz

Anahtar Kelimeler

Eskigediz, Gediz, Gediz Earthquake. Şaphane, Hisarardı Castfe, Kadoi. traditional house, laundry, aquaduct