Buldan Denizli Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanteri 2001-2003 Yılı Saptamalarının Değerlendirmesi

Yıl 2004, Sayı: 2, 9 - 38, 01.03.2004

Neşe Atik Zeynep Koçel Erdem

Öz

Türkiye Bilimler Akademisi - Türkiye Kültür Sektörü ITÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Projesi kapsamında yapılması öngörülen arkeolojik kültür varlıkları envanter çalışmaları TÜBA tarafından se­çilen pilot bölgelerden Denizli'nin Buldan ilçesinde 2001 yılında başlatılmıştır,2001-2003 yılı çalışmaları sonucunda, Buldan'ın en iyi koruna gelmiş ören yerinin Apollonia/ Tripolis ol­duğu, bazı ören yerlerinin ise Yeni Çatak, Aktaş ör­neklerinde olduğu gibi modern yapıların altında kal­dığı, kısmen tahrip olduğu, kısmen de örtüldüğü görülmüştür. Bozdoğan, Doğanköy ve Oğuz gibi bazı ören yerleri de yok olma derecesinde tahrip ol­muşlardırBuldan'ın Prehistorik devirlerden Cilalı Taş Devri/ Neolitik Devir - Tunç Devri itibaren iskân edildiği birçok yerde saptanmasına karşın, höyüklerin çok az sayıda olduğu anlaşılmıştır.Antik yerleşimler çoğunlukla "sığ yerleşim" olarak adlandırılan, incelmiş kültür katlarının saptandığı bazen uzun, bazen de kısa süreli iskanın söz konu­su olduğu yerlerdir. Bu yerleşimler büyük anıtsal tas yapılardan yoksun, yapılaşmanın da yoğun ol­madığı yerleşimlerdir. Söz konusu bu yerleşim alan­ları, yüzeyde bulunan çanak çömlek tas afetler gibi küçük buluntuların yardımıyla saptanarak tarihlenmektedir. Bölgede yürütülen arkeolojik yüzey araş­tırmaları sonucunda Buldan'da Apollonia/ Tripolis kentinin çevresinde kasaba nitelikli birkaç yerleşim­le, çok sayıda köy nitelikli "sığ yerleşimin" yer aldı­ğını söylemek mümkündür.Sığ yerleşimlerin sayısının Roma Devrinin son dö­neminde arttığı, mevcut iskân alanlarına yeni iskân alanlarının da eklendiği anlaşılmaktadır. Ancak bu devirde zenginliğin söz konusu olmadığı, bulunan kaba, yalın çanak çömleklerden ve yine kaba. şekil­siz taş levhalarla yapılmış sandık mezarlardan anla­şılmaktadır. Çoğu kaçak kazılarla soyulmuş olan bu mezarlarda cam kap. Cam bilezik, bakır küpe, piş­miş toprak kandiller gibi fakir mezar buluntularının ele geçtiği anlatılmaktadırBuldan 'da yaygın bir mezar tipi olan sandık mezar­ların yanı sıra çağlar boyu farklı gömül gelenekleri­nin benimsendiği ve zaman zaman farklı mezar tip­lerinin pithos, urne, Karya tipi aynı nekropol alanın­da kullanıldığı anlaşılmıştır.Buldan'da fakir yerleşimlerin yanı sıra az sayıda ka­liteli çanak çömleğin bulunduğu, yaşam seviyesinin yüksek olduğu anlaşılan Roma Devrinin ilk dönemi­ne ait villalar da villa rustica saptanmıştır. Yine az sayıda Bizans kalesi ve yerleşimi bulunmuştur.Çalışmalar günümüzde Denizli'nin dokumacılığıyla ünlü Buldan ilçesinin bu dokumacılık geleneğinin çok eskilere dayandığını ve günümüzden en az bin beş yüz yıl Önce var olduğunu da göstermiştir.Türkiye Küftür Envanteri Projesi kapsamında yapı­lan yüzey araştırmalarının yanı sıra büyük ölçüde tu­rizm potansiyeli olan Apollonia/ Tripolis Ören yerin­de bilimsel yayın ve gezi rehberi çalışmalarına baş­lanmıştır. Kalıntıların elektronik teodolit ile yapılan mimarı ölçümleri büyük ölçüde tamamlanmış ve söz konusu veriler bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Ayrıca ziyaretçilerin yapı kalıntılarını algılayabilmeleri için bir gezi yolu da planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ören yeri, höyük. sığ yerleşim, nekropol mezar tümülüs, Karyatipi. kaya. sandık, fahiş, ev tipi, anıt, urne, pithosf, antik yol kutsal alan. tapınak, kilise, işaretlenmiş kayalar, taş ocağı, su yapılan, kale, kule, işlik, dokumacıl

Buldan Denizli Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanteri 2001-2003 Yılı Saptamalarının Değerlendirmesi

Öz

The Cultural Inventory Project was started in 2001 by TÜBA-TÜKSEK, and the area around the town of Buldan in Denizli Province was selected as one of the pilot regions. The aim of the project is to document all items of archaeological and cultural heritage and to transfer this data to the main cultural inventory data program. The archaeological research around Buldan was carried out by the department of Classical Archaeology at Mimar Sinan Fine Arts University IMSGSÜİ. Work carried out in 2001-2003 has indicated that some ancient cities of the Butdan region such as Apollonia/ Tripolis are well preserved, but some are badly damaged as m the case of Yeni Çatak and Aktaş. Other settlements such as Bozdoğan, Doğanköy and Oğuz have almost completely disappeared The region of Buldan was first settled during the prehistoric period Neoiithic - Bronz Age , but mounds are rare. There are other low-mound or flat settlements of either short or longer-term use, generally with eroded the cultural layers. These settlements do not have monumental architecture or very dense habitation. Surface finds of ceramics and stone tools help date these sites. The results of the archaeological survey indicated that the ancient City ot Apollonia/ Tripolis had a number of satellite towns and villages in its periphery. The number of settlements increased during the tale Roman Period, but as indicated by the surface yield of pottery and poorly preserved architectural remains they were not very prosperous settlements. The lack of wealth is indicated by plain, coarse wares and by simple, shapeless cist graves made with stone slabs. Most of these graves were fobbed, bul some glass vases, glass bracelets, copper earrings, and clay lamps have survived. As for the grave types, cist graves were common around the Buldan region. Along with the cist graves, different burial customs and grave types such as pithos, um, and Carian type were sometimes used even within the same necropolis. In addition to these settlements, there were other buildings lhat were richly ornamented and yielded fine wares. They are interpreted as villas {villa rustical of the Early Roman Period. Few settlements or forts dating to the Byzantine Period were found. During the archaeological research, its revealed that the cloth weaving of Buldan had a long tradition dating back at least 1500 years ago. Apollonia/ Tripolis is the only example in this area of a great metropolis that has a touristic value because of its well preserved monumental buildings such as the theatre and the bath. Apollonia/ Tripolis is being studied as a long-term and multifaceted project by the department of Archaeology of Mimar Sinan Fine Arts University MSGSÜ/. The final ofyectıve of this study is to produce a scientific publication and also a guidebook. Most of the buildings have been measured by total station and transferred to the digital database A new tour itinerary through the ancient city is a/so being planned.

Anahtar Kelimeler

Ancient sites, mound, flail settlement, necropolis, grave tumulus, Carian type, rock-cut, cisi. sarcophagus, monument, urn, pithosf, ancient road, sanctuary, temple, church, inscribed rock faces, stone quarry, water systems, fort, tower, workshop, weaving.

Kaynakça

• BUCKLER. William Hepburn ve William Man CALDER 1939 Monuments and documents from Phrygra and Ç&ria. (Monuments Asiae Minoris Antique 6). Manchester Manchesier Unrversıiy.
• JONES. Arnold M. 1937 The dries of eastern Roman provinces Oxford: Clarendon Press.
• MAGIE. Davıd 1950 Roman rule in Asia Mmor to the end of the third century after Chıisı. Princeton: Ajno Press
• RAMSAY. William Mitchell 1895 The dries and bisltoprics of Phıygia I. The Lycos Valley and South Western Plirygia. Oxford: Clarendon Press.
• i960 Anadolu'nun Tarihi Coğıalyası. çev. Mihri Pekraş. Istanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Strabon 1987 Coğrafya Anadolu (KitapXII. XIII. XIVK 64. gev Adnan Pekrnan (Arkeoloji ve Sanat Yayınları Antik Kaynaklar Dizisi la). İstanbul: Arkeoloji ve Sanal Yayınlan.
• YE GÜL. Fikret 1992 Baths and bathing in classical antiquity, New York: Cambridge Architectural History Foundation