TROYA MÜZESİ’NDEN BİR GRUP ORTA BİZANS SIRLI SERAMİK

Yıl 2021, Sayı: 23, 63 - 76, 14.09.2021

Oğuz Koçyiğit

https://doi.org/10.22520/tubaked.2021.23.003

Öz

Yakın zamanda Troya Müzesi envanterine giren bir grup sırlı Bizans seramiği, oldukça iyi durumdaki kondisyonları ve Bizans seramik repertuarında az bilinen örnekler arasında olmaları ile dikkat çeker. Bu kapların tamamı besin maddelerinin sofrada tüketilmeleri amacıyla kullanılan sofra ya da servis kapları olup, ikisi yemeklerin sıcak kalmasını ya da servis edilmesini sağlayan ısıtma kabı, biri çift kulplu bir kupa - fincan diğer on ikisi ise küçük boyutlardaki tek kulplu testilerdir. Testilerin tamamı düz dipli olmakla birlikte yedisi yonca ağızlı, diğer beşi de düz kenar ağızlıdır. Kimi yuvarlak ve silindirik gövdeli kimi de sarkık torba gövdeli testilerin özellikle düz kenar ağızlı olanların silindirik boyunları ile öne çıktıkları, yonca ağızlı testiler içerisinde ise boyutları ile minyatür sayılabilecek bir grubun bulunduğunu söyleyebiliriz. Testilerden yalnızca birinin ağız kısmındaki küçük bir kırık haricinde kapların hepsi tam form vermekle birlikte kırıksız ve hasarsızdırlar. Ancak uzunca bir süre su altında kaldıkları anlaşılan kapların bazılarının yüzeyinde kısmen kireçlenme ve patina bulunmakla birlikte, sırlı yüzeylerin eserler Müze’ye gelmeden evvel çeşitli yöntemlerle temizlendiği anlaşılır. Bizans seramik çalışmalarında ‘Kırmızı ve Gri Hamurlu Renksiz Sırlı Seramik’ yada ‘Kahverengi Sırlı Seramik’ olarak tanımlanan seramik grubuna dahil edilebilecek olan Troya Müzesi örneklerinin kazı buluntusu olmadıkları ve dolayısıyla stratigrafik bir katmandan gelmiyor olmalarına rağmen, tamamına yakınının aynı koleksiyonun bir parçası olması bunların olasılıkla aynı dönemde üretilmiş olup yine aynı dönemde su altında kalan bir batıktan ele geçmiş olabileceklerini akıllara getirir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Boğazı, Orta Bizans, sırlı seramik

Kaynakça

• ARMSTRONG, P., 2008. “Ceramics“, The Oxford Handbook of Byzantine Studies, (ed: E. Jeffreys – J. Haldon – R. Cormack), Oxford: 429-443.
• ARMSTRONG, P. - H. HATCHER - M. TITE, 1997. “Changes in Byzantine glazing technology from the ninth to thirteenth centuries“, La céramique médiévale en Méditerranée. Actes du VIe Congres de l‟AIECM2, (13-18 Novembre 1995), Narration Editions, Aix-en-Provence: 225-229.
• ARTHUR, P., 1997. “Un gruppo di ceramiche alto medievale da Hierapolis (Pamukkale, Denizli), Turchia occidentale“, Archaeologia Medievale 24: 538-539.
• ARTHUR, P., 2006. Bizans ve Türk Dönemi’nde Hierapolis (Pamukkale), İstanbul.
• ARTHUR, P., 2007. “Form, Function and Technology in Pottery Production from Late Antiquity to the Early Middle Ages“, Technology in Transition A.D. 300-650, (ed: L. Lavan – E. Zanini – A. Sarantis), Leiden – Boston: 159-186.
• BAKIRTZIS, C., 2003. Βυζαντινά τσουκαλολάγηνα. Συμβολή στη μελέτη ονομασιών, σχημάτων και χρήσεων πυρίμαχων μαγειρικών σκευών, μεταφορικών και αποθηκευτικών δοχείων, Athens.
• BASS, G.F. - F.H. VAN DOORNINCK JR., 1982. Yassi Ada I. A SeventhCentury Byzantine Shipwreck, College Station: Texas A&M University Press.
• BÖHLENDORF-ARSLAN, B., 2004. Glasierte byzantinische Keramik aus der Türkei, İstanbul.
• BÖHLENDORF-ARSLAN, B., 2010 “Die mittelbyzantinische Keramik aus Amorium“, Byzanz – das Römerreich im Mittelalter, (eds F. Daim – J. Drauschke), 2.1, Mainz: 345-371.
• BÖHLENDORF-ARSLAN, B., 2012. “Pottery from the Destruction Contexts in the Enclosure“, Amorium Reports 3: The Lower City Enclosure. Finds Reports and Technical Studies, (ed: C. S. Lightfoot – E. A. Ivison), İstanbul: 153-179.
• COTTICA, D., 1998. “Ceramiche bizantini dipinte ed unguentari tardo antichi dalla ‘casa dei capitelli ionici’ a Hierapolis“, Rivista di Archeologia 22: 81–90.
• DARK, K., 2001. Byzantine Pottery, Great Britain.
• DOĞER, L., 2007. “İşlev, Teknik ve Estetik Değerlendirmelerle Bizans Günlük Yaşamında Sırlı Seramik- Glazed Ceramics with Evaluations on Function, Technique and Aesthetic in the Daily Life of Byzantine“, SERES 2007, IV. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri, (26-28 Kasım 2007), İstanbul: 709-727.
• DOĞER, L., 2010. “Onikinci ve Onüçüncü Yüzyıllarda Bizans Sırlı Seramik Sanatında Form ve Üslup Değişimlerine Ait Bazı Gözlemler“, 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu - 12. ve 13. Yüzyıllarda Bizans Dünyasında Değişim (25-28 Haziran 2007), (ed: A. Ödekan, E. Akyürek, N. Necipoğlu), İstanbul: 511- 520.
• FELTEN, F., 1975. “Die christliche Siedlung“, Alt-Ägina, I.2, (ed. H. Walter), Mainz: 55-80.
• FRANÇOİS, V., 1995. La céramique byzantine à Thasos, Études Thasiennes 16.
• FRANÇOİS, V., 1997. “Les ateliers de ceramique byzantine de Nicee/Iznik et leur production, Xe-debut Xie siecle“, BCH 121/I: 423-58.
• FRANÇOİS, V., 2010. “Cuisine et pots de terre à Byzance“, Bulletin de correspondance hellénique 134: 317-382.
• FRANTZ, A., 1938. “Middle Byzantine Pottery in Athens“, Hesperia 7/2: 429-467.
• GEROUSI, E. 1997. “Samos“, AD 47-8 (A; Meletes): 251-68.
• HARRISON, R. M. ‒ N. FIRATLI, 1966. “Excavations at Saraçhane in Istanbul: Second and Third Preliminary Reports“, Dumbarton Oaks Papers 20: 222-238.
• HAYES, J. W., 1968. “A Seventh Century Pottery Group“, içinde “Excavations at Saraçhane in Istanbul: Fifth Preliminary Report, with a Contribution on A Seventh-Century Pottery Group“, R. Martin Harrison, Nezih Fıratlı - John W. Hayes, Dumbarton Oaks Papers 22: 195-216.
• HAYES, J. W., 1992. Excavations at Saraçhane in Istanbul, 2: The Pottery, Princeton, N.J.
• HERRIN, J. – A. TOYDEMİR – G. ŞİŞMANOĞLU, 2007. “Byzantine Pottery“, Kalenderhane in Istanbul. The Excavations, Final Reports on the Archaeological Exploration and Restoration at Kalenderhane Camii 1966-1978, (eds C. L. Striker – Y. D. Kuban), Mainz am Rhein: 49-173.
• KAMBANIS, P.– A. D. TSILIPAKOU. (ed), 2014. Ex Thessalonica Lux, Museum of Byzantine Culture, Thessaloniki, (Exhibition catalogue), Thessaloniki.
• KIRMIZI, B., 2012. Material Characterization Of The Late 12th-13th Century Byzantine Ceramics From Kuşadası Kadıkalesi/Anaia, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• MASON, R. B. - M. M. MANGO, 1995. “Glazed ‘Tiles of Nikomedia’ in Bithynia, Constantinople and Elsewhere“, Constantinople and Its Hinterland, (ed. C. Mango - G. Dagron), Aldershot: 313–58
• MORGAN, C. H., 1942. The Byzantine Pottery (Corinth XI), Cambridge, Mass.
• ÖZTUNCAY, B., 2007. Gün Işığında: İstanbul’un 8000 Yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları, (ed. B. Öztuncay), İstanbul.
• PESCHLOW, U. - G. ŞİŞMANOĞLU - S. ŞİŞMANOĞLU, 1977/78. “Byzantinische Keramik aus Istanbul. Ein Fundkomplex bei der Irenekirche”, Istanbuler Mitteilungen 27/28: 363-414.
• PITARAKIS, B. (ed.), 2010. Hippodrom / Atmeydanı. İstanbul’un Tarih Sahnesi (Sergi Kataloğu), İstanbul.
• POULOU-PAPADIMITRIOU, N., 2001. “Βυζαντινή κεραμική από τον ελληνικό νησιωτικό χώρο και από την Πελοπόννησο (7ος-9ος αι.): Μια πρώτη προσέγγιση», Οι Σκοτεινοί αιώνες του Βυζαντίου (7ος-9ος αι.)“, (ed. Ε. Kountoura-Galaki), Athens: 231-266.
• POULOU-PAPADIMITRIOU, N.- E. NODAROU, 2007. “La céramique protobyzantine de Pseira: la production locale et les importations – étude typologique et pétrographique“, LRCW2. Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry. British Archaeological Reports International Series 1662 (II), (ed: M. Bonifay - J. C. Tréglia), BAR International Series Oxford: 755-766.
• SANDERS, G. D. R., 1995. Byzantine Glazed Pottery at Corinth to c. 1125 (PhD diss.), Birmingham.
• SANDERS, G. D. R., 2003. “An Overwiew of the New Chronology for 9th- to 13 th Centuury Pottery at Corinth“, VII E Congres International Sur La Ceramique Medievale En Mediterranee, (11-16 Octobre 1999), Athens: 35-44.
• STEVENSON, R. B. K., 1947. “The Pottery, 1936-7“, The Great Palace of the Byzantine Emperors, Being a First Report on the Excavations Carried Out in Istanbul on Behalf of the Walker Trust (The University of St. Andrews), 1935-1938, (ed: G. Brett – W. J. Macaulay – R. B. K. Stevenson), London: 31-63.
• STRIKER C. L. – Y. D. KUBAN, 1975. “Work at Kalenderhane Camii in Istanbul: Fifth Preliminary Report (1970-74) “, Dumbarton Oaks Papers 29: 306-318.
• TALBOT RICE, D., 1929. “The Byzantine Pottery“, Second Report upon the Excavations Carried Out in and near the Hippodrome of Constantinople in 1928 on Behalf of the British Academy, (ed. S. Casson – D. Talbot Rice – G. F. Hudson – B. Gray), London: 22-35.
• TALBOT RICE, D., 1930. Byzantine Glazed Pottery, Oxford.
• TALBOT RICE, D., 1965. “The pottery of the Byzantium and the Islamic world“, Studies in Islamic Art and Architecture in Honour of Professor K.A. C. Creswell, (ed. C. L. Geddes), Cairo: American University in Cairo Press: 194-236.
• TİTE M.S. - I. FREESTONE - R. MASON - J. MOLERA - M. VENDRELL-SAZ - N. WOOD, 1998. “Lead Glazes in Antiquity-Methods of Production and Reasons for Use“, Archaeometry 40/2: 241-260.
• VAKASIRA, G., 2020 “Experimental Study of Byzantine Chafing Dishes“, EXARC Journal Issue 2020/1: 1-15.
• TÜRKER, A. Ç., 2005. “Gelibolu'da Bizans Seramikleri ve Ökaristik Ekmek Damgası“, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 22/2: 87-104.
• TÜRKER, A. Ç., 2010. “Glazed Byzantine Pottery in Eceabat – Madytos”, editörler Ali O. Uysal et. al. XII. Ortaçağ – Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, (15-17 Ekim Çanakkale), İzmir: 15-29.
• TÜRKER, A. Ç., 2013. “Byzantine Pottery From Dardanos And Kepez In The Hellespontus“, The Deltion of the Christian Archaeological Society 33: 1-15.
• TÜRKER, A. Ç., 2014. “A Byzantine Settlement in Kalabaklı Valley in the Hellespontus: Kepez”, Höyük 5: 69-82.
• VASSILIOU, A. 2016. “Middle Byzantine Chafing Dishes from Argolis“, Deltion of the Christian Archaeological Society 37: 251-276.
• VIONIS A. K. – J. POBLOME – B. DE CUPERE – M. WAELKENS, 2010. “A Middle- Late Byzantine Pottery Assemblage from Sagalassos. Typo- Chronology and Sociocultural Interpretation“, Hesperia 79/3: 423-464.
• VROOM, J., 2003. After Antiquity. Ceramics and Society in the Aegean from the 7th to the 20th century A.C. A Case Study from Boeotia, Central Greece, Leiden.
• VROOM, J., 2008. “Dishing up History: Early Medieval Ceramic Finds from the Triconch Palace in Butrint,” MÉFRM 120/2: 291–305.
• VROOM, J., 2012A “Early Medieval Pottery Finds from Recent Excavations at Butrint, Albania,” Atti del 9 congresso internazionale sulla ceramica medievale nel Mediterraneo, (ed. S. Gelichi), Florence: 289–96
• VROOM, J., 2012B. “From One Coast to Another: Early Medieval Ceramics in the Southern Adriatic Region“, From One Sea to Another. Trading Places in the European and Mediterranean Early Middle Ages, Proceedings of the International Conference (Comacchio, 27th-29th March 2009), (ed: S. Gelichi – R. Hodges), Turnhout: 353-392.
• VROOM, J., 2017. “Ceramics“, The Archaeology of Byzantine Anatolia, From the End of Late Antiquity until the Coming of Turks, (ed. P. Niewohner), Oxford: 176-193.
• VROOM, J., 2019. Bizans’tan Modern Döneme Ege’de Seramik, 7-20. Yüzyıllar, (Çev. Y. Bağcı), İstanbul.
• WILLIAMS, C., 1977. “A Byzantine Well-Deposit from Anemurium (Rough Cilicia)“, Anatolian Studies 27: 175-190.
• WILLIAMS, C., 1989. Anemurium. The Roman And Early Byzantine Pottery, Belgium.
• YASHAEVA, T. – E. DENISOVA – N. GINKUT – V. ZALESSKAYA – D. ZHURAVLEV, 2011. The Legacy of Byzantine Cherson, Sevastopol – Austin.