“CONTINUITY” BY “REUSE” IN ANATOLIAN SELJUK ARCHITECTURE

Yıl 2017, Sayı: 15, 63 - 80, 30.06.2017

Ömür Bakirer

Öz

This paper examines the reused stones or spolia encountered on a group of religious buildings, from the Seljuk period, in
Akşehir**. In the early thirteenth century, the conquest of Konya by the Seljuks was followed by Akşehir. Standing religious,
educational and commemorative buildings in the town, from the first quarter of the century, witness the inclusive building
activities aimed at re-establishing and embellishing the town after its collapse during the wars of conquest. On these new
constructions the remains of building stones and carved fragments surviving from the earlier cultures were reused and this
way they were preserved to our time although in a new context.

Anahtar Kelimeler

Akşehir , Seljuk , Byzantine , masjids , reuse

ANADOLU SELÇUKLU MİMARİSİNDE “DEVŞİRME” İLE “SÜREKLİLİK”

Öz

Bu yazıda, Selçuklular döneminde Akşehir’de inşa edilen bir grup dini yapıda kullanılan devşirme taşlar incelenmektedir.
Onüçüncü yüzyıl başında, Konya’nın Selçuklular tarafından fethini Akşehir’in fethi takip etmiştir. Kentte halen ayakta
duran dini, eğitim ve anı yapıları, savaşlar sırasındaki yıkımlardan sonra kenti yenilemek ve zenginleştirmek için
gerçekleştirilen yapısal etkinliklere tanıklık ederler. Bu etkinlikler sırasında, kentteki eski kültürlere ait, ancak savaşlar
sırasında yıkılan yapılardan kalan yapı taşları ve bezemeli taşlar ikinci kez kullanılmış ve bu sayede zamanımıza kadar
yapıların üzerinde, ancak özgün işlevlerinden farklı konumlarda korunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Akşehir , Selçuklu , Bizans , mescidler , devşirme

Kaynakça

• ANONYMOUS, 2001. Afyonkarahisar Kütüğü, Afyon : Kocatepe Universitesi.
• AKURGAL, E., 1961. Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander, Berlin.
• ALP, A.,1984. “Konya Arkeoloji Müzesindeki Roma Çağı Mezar Stelleri”, in: Konya (ed.F.Halıcı), Ankara: Güven Matbaası: 45-51, pl.XXXVII-XLIII.
• ALP, O. A. / GÖRKEM, I., 2012. “Başara Kuzey Kilise, Mimari ve Litürjik Elemanları”, Uluslararası Katılımlı XV.Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi:23-36.
• ALPASLAN, S., 1997. “Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’ndeki Trapez Kesitli Levhalar, Levha Üstü ve Levha Kaideleri”, in: Adalya, II:235-248.
• ATALAY, E., 1988. Hellenistik Çağ’da Ephesos Mezar Stelleri Atölyeleri, İzmir: Hitit Matbaası.
• ATASOY, S. / PARMAN, E., 1983. “Byzantine”, in: The Anatolian Civilizations II, Istanbul, Turkish Ministry of Culture& Tourism:137-“199.
• BAKIRER, Ö., 1971. “Anadolu’da XIII.Yüzyıl Tuğla Minarelerinin Konum, Şekil, Malzeme ve Tezyinat Özellikleri”,in: Vakıflar Dergisi, IX:337-367.
• BAKIRER, Ö.,1980. “Harput Ulu Camii Minaresi”, in: Bedrettin Cömert’e Armağan, Hacettepe Universitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Özel sayı: 375-395.
• BAKIRER, Ö.,1981. Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Tuığla Kullanımı, 2.vols., Ankara. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1981.
• BAKIRER, Ö., 1984. “Selçuklu Dönemi Konya Yapılarında Malzeme Kullanımı”, Konya (ed.F.Halıcı), Ankara, Güven Matbaası:77-84,Pl. LXII-LXVI.
• BAKIRER, Ö., 2007. “Selçuklu Dönaminde İnşa Bazı Akşehir Yapılarında Malzeme Kullanımı”, Sanat Tarihi Araştırmaları, Prof.Dr.Haşim Karpuz’a Armağan, (eds.M.Denktaş, O.Eravşar), 51-64. BAKIRER, Ö., 2007. “İki Selçuklu Dönemi Yapısında Roma ve Bizans Dönemlerine ait İzler”, Ebru Parman’a Armağan (ed. O.Alp): 91-116.
• BAKIRER, Ö., 2009. “Ankara Kalesi Duvarları Üzerindeki Belge ve Bilgiler, in: Tarih İçinde Ankara, II, (ed. Y.Yavuz), Ankara,ODTÜ, Mimarlık Fakültesi: 173-202.
• CALDER, W.M,,1955. “Early Christian Epitaphs From Phyrgia”, in: Anatolian Studies, vol.5: 25-38.
• CEYLAN, B., 2005 “Spolia: Geç Antik Dönemde Yapılar ve Yapı Elemanlarının İkinci Kullanımları”, in: ODTÜ Mimarlık Tarihi Yüksek Lisans ve Doktora Programı - Doktora Araştırmaları Sempozyumu III: Eskiçağ’ın Mekanları Zamanları İnsanları, (ed. L. Özgenel), İstanbul, Homer Kitabevi.
• ÇİFTÇİ, Ç., 2001. “Akşehir Kenti Tarihi Kent Dokusu”, in: I.Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 15 Ekim 2000, Bildiriler I, Konya: 219-224.
• DALTON, D. M., 1961. Byzantine Art and Architecture, New York,
• DEMİRALP, 1996. Yekta, Akşehir ve Köylerindedeki Türk Anıtları, T.C.Kültür Bakanlığı, Ankara.
• DEMİRCİ, Y. / TÜRKAN, O.F. / SALMAN, Ş., 1998. “1997 Yılı Akşehir Nekropolü Kurtarma Kazısı Raporu”, IX.Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Antalya: 343-359.
• DEMİRİZ, Y.,1972. “Atabey Ertokuş Medreseseindeki Bizans Devrine Ait Devşirme Malzeme”, in: Sanat Tarihi Yıllığı, IV, 1970-71, İstanbul: 87-100.
• DOĞAN- ŞAMAN, N., 1997. “Isparta ve Çevresindeki Selçuklu – Beylikler Dönemi Yapılarında Devşirme Malzeme Kullanım”, in: Vakıflar Dergisi, XXVI: 347-362.
• EYİCE, S., 2001 “Tuzla Önündeki Hagia Glykeria Kilise Manastırı”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları, Yıldız Demiriz’e Armağan,(B.Tanman,U.Tükel), İstanbul, Simurg:67-79, 199-203. FIRATLI, N., 1965. “İstanbul’un Yunan ve Roma Mezar Stelleri”, in: Belleten, XXIX/114:263-323.
• FRENCH, D., 2003. Inscriptions of Ankara, Ankara, Museum of Anatolian Civilizations.
• GRABAR, A.,1976. Sculptures Byzantines du Moyen Age, II (xıe- xıve ), Paris, Éditions A.et J.Picard,
• KARAGÖZ, Ş.,1984. “Anadolu’dan Mezar Taşları”, in Arkeoloji ve Sanat, İstanbul, Nur Ofset.
• KONYALI, İ. H., 1946. Akşehir, Nasreddin Hoca’nın Şehri, İstanbul.
• MATTHEWS, T. F.,1971. The Early Churches of Constantinople, Pennslyvania State University, London, 1971.
• MEINECKE, M., 1976. Fayence Decorationen seldschukisher Sakralbauten in Kleinasien, I, II, Tübingen.
• MICHAEL, S., 1995. Anatolia; Land, Men and Gods in Asia Minor, II vols. Oxford: Clarendon Press.
• ÖZCAN, K., 2006. “Akşehir”, Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, Vol.2 : 183-187.:
• ÖNEY, G., 1967. “Akşehir Ulu Camisi”, in: Anadolu (Anatolia), IX, 1965: p.171-184.
• ÖNEY, G., 1970. “Anadolu Selçuklu Mimarisinde Antik Devir Malzemesi”, in: Anadolu (Anatolia), XII, 1970. 31-37. Pl.1-XX.
• ÖTÜKEN, Y., 1997. “İkonostasis”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, vol.2, İstanbul,Hürriyet Ofset: 838.
• PARMAN, E. / ALTINSAPAN, E., 2001. “Eskişehir-Seyiygazi Himmet Köyü’nde Himmet Baba Türbesi ve Devşirme Malzemeleri”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları, Yıldız Demiriz’e Armağan,(B.Tanman,U.Tükel), İstanbul, Simurg: 115-127, 223-228.
• PARMAN, E., 2002. Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Eskişeshir, Anadolu Üniversitesi Yayinlari.
• REDFORD, S., 1993. “The Seljuk’s of Rum and the Antique”, Muqarnas,10: 149-156,
• REDFORD, S. / LEISER, G., 2008. Taşa Yazılan Zafer, Victory Inscribed, Antalya Kaleiçi Surlarındaki Selçuklu Fetihnâmesi, The Seljuk Fatihnāme on the Citadel Walls of Antalya, İstanbul,Vehbi Koç Vakfı, Zero Produksiyon,
• SARADI, H., 1997. “The Use of Ancient Spolia in Byzantine Monuments: The Archaeological and Literary Evidence”, International Journal of the Classical Tradition, vol.3, issue 5: 395-424.
• ŞAHİN, M., 2000. Miletopolis Kökenli Figürlü Mezar Stelleri ve Adak Levhaları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• TANYELİ, U.,1987. Anadolu Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• VERSONES, P., 1959 “Byzantine Art”, Encyclopaedia of World Art, vpol.1 752-786)
• YETKİN, Ş., 1965. “Türk Çini Sanatından Bazı Önemli Örnekler ve Teknikleri”, Sanat Tarihi Yıllığı, I, 1964-65, İstanbul: 60-102.
• YILMAZ, L., 2002. Antalya, Bir Ortaçağ Türk Şehjrinin Mimarlık Mirası ve Şehir Dokusunun Gelişimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.