HAYVANSAL LİFLERİ ENDÜSTRİYEL VE GELENEKSEL ÜRETİM OLARAK DEĞERLENDİRMEDE COĞRAFİ İŞARETLEMENİN ÖNEMİ: TİFTİK ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Sayı: 15, 211 - 222, 30.06.2017

Ayşem Yanar , Gürsel Dellal , Zeynep Erdoğan , Erkan Pehlivan

Öz

Literatürde Ankara şehrinin adı ile anılan Ankara keçisi, Ankara’nın önemli kültürel mirası olarak kabul edilmektedir.
Gemlik atı, Kangal koyunu, Kars Türk çoban köpeği, Türk tazısı gibi bazı hayvanların coğrafi işaret tescili bulunmasına
rağmen Ankara keçisi coğrafi işaret kapsamında incelenmemiştir. Ankara keçisi de sözü edilen diğer hayvanlar gibi
Türkiye’nin yerli genetik kaynağıdır.
Tiftik, Ankara keçisinden elde edilen özel bir hayvansal liftir ve bu coğrafyaya özgü coğrafi işaret olma potansiyeli
vardır. Tiftiğin endüstriyel ve geleneksel olarak el sanatlarıyla kullanımı ise kültürel mirasın devamlılığı açısından
önemlidir.
Bu çalışmada hammaddesi lif olan ve coğrafi işaret tescili onaylanan el sanatları ürünleri incelenmiştir. Ankara
keçisinin doğrudan coğrafi işaret alamaması sebebiyle, Ankara keçisinden elde edilen tiftiğin coğrafi işareti alabilme
durumu ve endüstriyel-geleneksel olarak değerlendirilmesi açısından önemi irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi işaret , Ankara keçisi , tiftik , hayvansal lif , el sanatları

IMPORTANCE OF GEOGRAPHICAL SIGNIFICANCE IN ASSESSING ANIMAL FIBERS AS INDUSTRIAL AND TRADITIONAL PRODUCTION: SAMPLE OF MOHAIR

Öz

Ankara (Angora) goat, mentioned in association with the name of Ankara city in literature, is an important cultural
heritage of Ankara. Although some animals, such as Gemlik horse, Kangal sheep, Kars Turkish shepherd dog, Turkish
hound have registered geographical indication, Ankara (Angora) goat is not studied within the scope of geographical
indications. As the other mentioned animals, Ankara goat is also one of the indigenous genetic resources of Turkey.
Mohair is a special animal fiber obtained from Angora goat. Thus, it has the potential to have a geographical indication.
Hence, the use of mohair in industrial and traditional crafts is important for the sustainability of cultural heritage.
In this paper, Turkish handicraft items which made from fibers and registered geographical indications have been
analyzed. Mohair was studied within the scope of geographical indication and focused on the significance of the use
of industrial and traditional crafts.

Anahtar Kelimeler

Geographical indicate , Angora goat , mohair , animal fiber , handicrafts.

Kaynakça

• ANONİM. 2015. Coğrafi işaret nedir, http://www.ankarapatent.com/hizmet/cografi-isaret-tescili-56 Erişim tarihi: 05.05.2015
• ANONİM. 2014a. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel müdürlüğü. 2014 yılı tiftik raporu. Şubat.
• ANONİM. 2014b. Mohair rewiev.
• ARLI, M. / YAHŞİ, Y., 1993. ‘‘Tiftik El Sanatları’’, Ankara Keçisi ve Tiftik Kongresi’93: 35-37. Ankara.
• ARLI, M., 1990. Köy El Sanatları, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:1185. Ders Kitabı:339.
• BERARD, L. / PHİLİPPE, M., 2006. “Local Products and Geographical Indications: Taking Account of Local Knowledge and Biodiversity”. International Social Science Journal 58/187:109-116.
• ÇALIŞKAN, V. / HASAN, K., 2012. “Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin ve Coğrafi İşaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi”. Doğu Coğrafya Dergisi 17/28:193-214.
• DOĞAN, B., 2015. Coğrafi İşaret Korumasının Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Önemi, NWSA Social Sciences Dergisi. 10/2:58-75.
• ERTAN, A., 2010. “Prestijli Tarım Ürünlerinin Pazarlanmasında Kalite ve Coğrafi İşaret Kavramlarının Tutundurulması ve Bu Bağlamda Tarım Satış Kooperatiflerinin Önemi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi12:157-170.
• ERTEM, F., 1970. Tiftik İhracatının Murakabesine Dair Nizamname Gereğince Sınıflandırılan ve İhraç Edilen Tiftiklerimizin Bazı Teknolojik Özellikleri ve Dünya Standartlarına İntibak İmkanları Üzerinde Araştırmalar, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Lif Teknolojisi ve Köy El Sanatları Ev Ekonomisi Kürsüsü. Ziraat Fakültesi Yayınları:394, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 244.
• GİRAY, H. / ÖZKAN, F. Z. / ORAN, H., 2012. “Yerel Ürünlerin Ekonomik Kalkınmadaki Önemi”,Verimlilik Dergisi.4:109 - 115.
• GÖKOVALI, Ü., 2007. “Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 21/2 :141-160.
• GÜNDOĞDU, G., 2006. “Türk Hukukunda Coğrafi İşaret Kavramı ve Korunması”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hukuk Ana Bilim Dalı. İstanbul)
• KAN, M. / GÜLÇUBUK, B., 2008. “Kırsal Ekonominin Canlandırılmasında ve Yerel Sahiplenmede Coğrafi İşaretler”, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22/2:57-66.
• MARANGOZ, M. / AKYILDIZ, M., 2006. “Doğal ve Kültürel Mirasın Korunması Açısından Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Buldan Bezi Örneği”, Buldan Sempozyumu: 285-297.
• MCGREGOR, B. A., 2012. Properties, Processing and Performance of Rare and Natural Fibres: A review and interpretation of existing research results, RIRDC Publication:11/150.
• MIR, F. A. / AIN, F., 2010. Lagel Protection of Geographical Indications in Jammu and Kashmir- A case Study of Kashmiri Handicrafts, Journal of Intellectual Property Rights, 15:200-227.
• ORHAN, A., 2010. “Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde “Coğrafi İşaretlerin” Kullanımı: İzmit Pişmaniyesi Örneği”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi. 21/2:243 254.
• SHAKYAWAR, D.B. / RAJA, A.S.M. / KUMAR, A. /PAREEK, PK. / WANİ, S.A., 2013. “Pashmina Fibre Production, Characteristics and Utilzation”, Indian Journal of fibre and Textile Research 38:207-214. SU, K., 1982. ‘‘Tiftik ve Sofçuluk’’, Türk Etnografya Dergisi, XVII:59-77.
• SUH, J. / MACPHERSON, A., 2007. “The Impact of Geographical Indication on the Revitalisation of a Regional Economy: A Case Study of ‘Boseong’ Green Tea”, Journal of Geographical Indication and Revitalisation, 39.4:518-527.
• ŞAHİN, A. / YEŞİM, M., 2012. “Türkiye’de Coğrafi İşaretleme ve Yöresel Ürünler”,Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5/2:88-92.
• ŞAHİN, G., 2013. Coğrafi Bir Simge Olarak Ankara Keçisinin Türkiye’deki Mevcut Durumu, Milli Folklor Dergisi, 25/97:195-209.
• TAĞI, S. / ERDOĞAN, Z., 2014. ‘The adventure of mohair in Anatolia’, Journal of Folklife, 52 (1): 49-61.
• TAĞI, Ö. / YANAR, A. S., 2014. “Türkiye’de Coğrafi İşaretli El Sanatı Ürünleri”. 3. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Kültür Sanat Etkinlikleri:282-287.Antalya.
• TAŞ, H., 2004. ‘‘XVII. Yüzyılda Ankara’’, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları XXVII, Dizi-Sayı 9, Ankara.
• YANAR, A., 2012. “Türkiye’de Geleneksel Turistik Hediyelik Eşyanın Sürdürülebilirliği”, (Yayımlanmamış Birleştirilmiş Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Anabilim Dalı. Ankara).
• YILDIRIM, Z., 1989. Ankara ve Bolu İllerinde Üretilen Esas Sınıf Tiftiklerin Bazı Fiziksel Özellikleri ile Kullanım Şekilleri Üzerine Karşılaştırılmalı Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Anabilim Dalı. Ankara).
• http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu /. 2017. Türk Patent Enstitüsü. Madde 1.
• http://www.tuik.gov.tr . TÜİK Hayvancılık istatistikleri. Erişim tarihi: 25.09.2014
• http://www.turkpatent.gov.tr/TurkPatent/geographicalRegisteredList/. Tescilli Coğrafi İşaretler Listesi. Erişim Tarihi: 05.03. 2015