Kırgızların Diğer Orta Asya Kavimleri ile Olan Etnik Temasları

Yıl 2009, Sayı: 25, 101 - 117, 01.08.2009

Dr. Mustafa Kalkan

Öz

Anahtar Kelimeler

-

KIRGIZLARIN DİĞER ORTA ASYA KAVİMLERİ İLE ETNİK TEMASLARI

Öz

Kırgızlar, uzun yüzyıllar Yenisey ve Tanrıdağları (Tiyenşan) bölgesinde yakın coğrafî çevrede iki asker millet (Türkler ve Moğollar) arasında yaşamak zorunda kalmıştır. Tatbik edilen her türlü askerî, demografik ve kültürel baskıya, bütün gücüyle direnen ve bu hâkimiyeti kabullenmek istemeyen bir kavmin tarihî seyri araştırmamızda ele alınmıştır. Dolikosefal, Brakisefal ve Mongoloid ırkların sırasıyla etkisine maruz kalan Kırgızların etnik yönden var olma mücadelesi, dönemlerine göre tespit edilmeye çalışılmıştır. Brakisefal ve Mongoloid ırkın derin izlerini bedenlerinde taşıyan Kırgızların, askerî-kültürel-etnik baskılarla dize getirilmeleri ve günümüze farklı bir fizyonomiyle nasıl ulaştıkları mevcut çalışmayla ortaya konulmak istenmiştir

Anahtar Kelimeler

Kırgızlar, Asimilasyon, Antropoloji, Brakisefal, Dolikosefal, Mongoloid, Yenisey, Tanrıdağları, Kazak

Kaynakça

• ABRAMZON S. M., (1999), Kırgız Cana Kırgızstan Tarıhı Boyunca Tandalma Emgekter, Soros Fondu Yayınları, Bişkek.
• AKİŞEV K. A., (1996), “Ertedegi Temir Deuiri Men Bizdin Zamanımızdın Şebindegi Antropologiya”, Kazakstan Tarihi, C.I, Atamura Yayınları, Almatı.
• ALEKSEYEV V. P., (1956), “Hakassı, Yeniseyskie Kırgızı, Kirgizı”, TKAEE, C.I, Akademi Nauk, Moskva,
• ١٩٨٦ .ﺮﻪﻘﺷﻪﻘ .ﯽﺨرﺎﺜ ﻪﭽﻘﺴﻘ كﺬرﻼذﻮه .نﻮﻏروﺜ ﺲﺎﻣﻟﺎﺋ (Almas Turgun, (1986), Hunla- rın Kıskaça Tarihi, Kaşkar Uygur Neşriyatı, Kaşkar.
• ARİSTOV N. A., (1896), “Zametki Ob Etniçeskom Sostave Tyurskih Plemen Narodnostey Svedeniya Ob İh Çislennosti”, JS, Vıp. III-IV, Spb.
• ARİSTOV N. A., (2001), Usuni i Kırgızı İli Kara-kırgızı, İlim Neşriyatı, Bişkek.
• ARSAL S. M., (1972), Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları, Ötüken Yayın- ları, İstanbul.
• ATTOKUROV S., (1996), Kırgız Etnografiyasının Tarıhnaaması, Soros Fondu Yayınları, Bişkek.
• ATTOKUROV S., (1997), Kırgız Etnografiyası, Kırgızstan Yayınları, Bişkek.
• BARTHOLD V. V., (1965), “Balasagun”, Soç., C.III, İzd. Vo. Vost. Lit., Moskva.
• BERNŞTAM A. N., (1956), “O Poyavlenii Kirgizov Na Tyan-Şane v IX-X vv’, SE, №4.
• BERNŞTAM A. N., (1999), “Kirgiz Halkining Şakllanişi”, Kirgizler. Manbalar, Tarih, Etnografiya (Tuzuçilar: Ö. Karayev), Soros Fondu Yayınları, Biş- kek.
• BUŞAKOV V. A., (1997), Obşçie Elementı v Etnonimii Altayskih Narodov. Yazıki, Duhovnaya Kultura i İstoriya Tyurkov, Traditsii i Sovremennost (Trudı Mejdunarodnoy Konferentsii v 3-h tomah, 9-13 iyun 1992, g. Ka- zan), C.I, Moskva.
• DEBETS G. F., (1956), “Problema Roishajdeniya Kirgizskogo Naroda v Svete Antropologiçeskih Dannıh” Trudı Kirgizskoy Arheologo- Etnografiçeskoy Ekspeditsii, (TKAEE), C.I, Akademi Nauk, Moskva.
• DU RUNKUN., Go Binyan, (1997), “Kırgız Ulutunun Ata Konuşu Cana Alardın Batışka Köçüşü”, Kırgızdar, C.IV, Soros Fondu Yayınları, Bişkek.
• DUYAR İ., (2003), “Antropemetri”, Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayın- ları, Ankara.
• GENÇ R., (1997), Kaşgarlı Mahmut’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, TKAE Yayınları, Ankara.
• GENÇ R., (1981), Karahanlı Devlet Teşkilatı (XI. Yüzyıl Türk Hakimiyet Anlayı- şı ve Karahanlılar), KB Yayınları, İstanbul.
• GOLDEN P., (2002), Türk Halkları Tarihine Giriş (Tercüme:O. Karatay), Ka- ram Yayınları, Ankara.
• GÖMEÇ S., (2000), Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• GÜVENÇ B., (1999), İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• GRUMM-GRJMAYLO G. E., (1926-930), Zapadnaya Mongoliya i Uryanhayskiy Kray, C.II.-III, Vıp.I- C.III, Vıp II, Gos. Rus Geog. Ob., Leningrad.
• HARUZİN A., (1889-1891), Kirgizı Bukeevskoy Ordı (Antropologo- Etnologiçeskiy Oçerk), Vıp. I, II, İmpar. Mosk. Uni., Moskva.
• HEET H. L., (1967), “Dermatoglyphics of the Peoples of Central Asia”, VII Mejdunarodnıy Kongress Antropologiçeskih i Etnografiçeskih Nuk (3-10 avgusta 1964 g.), Volume II, Moskva.
• KALKAN M., (2000), “Kırgız Uuularının Caygaşuu, Etnogenez Caktan Bölünü Mezgilderi”, Koomduk İlimder Curnalı, Vıp. I, Bişkek.
• KUMEKOV B. E., (1972), Gosudarstvo Kimakov IX-XI vv Po Arabskim İstoçnikam, Nauka, Almatı.
• KANSU Ş. A., (1986), İnsanlığın Kaynakları ve İlk Medeniyetler, C.I, TTK Yayınları, Ankara.
• LEAKEY L. S. B., (1988), İnsanın Ataları, (çev. G. Arsebük), TTK Yayınları, Ankara.
• LEVŞİN A. İ., (1996), Opisanie Kirgiz-Kazaçih, İli Kirgiz-Kaysatskih, Ord i Stepey, Sanat Baspası, Almatı.
• LEWİN R., (2000), Modern İnsanın Kökeni, (çev. N. Özüaydın), TÜBİTAK Yayınları, Ankara.
• LİGETTİ L., (1986), Bilinmeyen İç Asya, (çev. S. Karatay), TTK Yayınları, Ankara.
• LİGETİ L., (1925), “Die Herkunft des Volksnamens Kirgiz Csoma-Archiv”. Zeitschrift für Türkische Philologie und Verwandte Gebiete. I. Band. 5 Heft. I April.
• MAHMUT KAŞKARÎ, (1997), (كرﺘﻟا ﺖﺎﻐﻟ ناوﻳد) Türik Sözdigi (Avdarğan: K. Egeubay), C.I, Hant Baspası, Almatı.
• MALYAVKİN A. G., (1983), Uygurskie Gosudarstva v IX-XII vv, Nauka, Novosibirsk.
• MALYAVKİN A. T., (1981), İstoriçeskaya Geografiya Tsentalnoy Azii, Nauka, Novosibirsk.
• MENGES K. G., (2000), Türk Elderi Cana Alardın Tilderi (Kot:T. Abdiyev), Soros Fondu Yayınları, Bişkek.
• MİKLAŞEVSKAYA N. N.., (1959), “K Voprosu Ob Udelnom Vese Tsentralnoaziatskogo Elementa v Obrazavanii Antropologiçeskogo Tipa Kirgizov”, Trudı Kirgizskoy Arheologo-Etnografiçeskoy Ekspeditsii, T. II, Moskva.
• MUHAMMED M., (1994), Orıs Entsiklopediyalarındağı Kazak Sejiresi, Atamura Baspası, Almatı.
• NESTURUH M. F., (1958), Çeloveçeskie Rası, Üçpedgiz, Moskva.
• ١٩٨٤ .كﺎﺟﻧﺸ .ﯽﺨرﺎﺗ ﻪﭼﻘﺴﻘ كﻧرﻼﻧﺎﺧاﺮﺎﻘ .ﯽﺟﺎه ﯽﺠﺎهﺮﻮذ (Hacı Nur Hacı, (1984), Karahanların Kıskaça Tarihi, Şincan Halk Neşriyatı, Şincan.
• OŞANİN L. V., (1927), “Materialı po Antropologii Sredney Azii. Kirgizii Yujnogo Poberejya İssık Kulya”, V. V. Bartoldu Turkestanskie Duruziya, Uçeniki i Poçtatili, Taşkent.
• ÖGEL B., (1991), İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, TTK Yayınları, Anka- ra, 1991.
• ÖGEL B., (1948), “Çin Kaynaklarına Göre Wu-sunlar ve Siyasî Sınırları Hak- kında Bazı Problemler”, AÜDTCFD, C.VI, S.4, Eylül-Ekim.
• ÖZBEK M., (2003), “Mongoloid Irk”, Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Ya- yınları, Ankara.
• ROUX J. P., (2001), Orta Asya. Tarih ve Uygarlık, (terc:L. Arslan), Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• RUDENKO S. İ., (2001), Başkurtlar, Çev: R.-İ. Kurban, Kömen Yayınları, Konya.
• ١٩٨٦ .اﻮﺧﻧﺷ (رﻮﺘﻴﺎﺒ رﻩوﻧﻪﺌ .ﯽﭼﻮﻐﻠرﺎﻴﻳﺎﺘ ﻪگﺮﺷﻪذ) .ﯼدﻣﻪه ﯽﺧرﺎﺘ .ﺎﺴوﻣ ﻼﻟوﻣ ﯽﻣارﻴﺎﺴ (Sayrami Molla Musa, (1986), Tarihi Hamidi, Neşre Hazırlayan. Anvar Baytur, Milletler Neşriyatı, Şinhao.
• SIN TAN-ŞU, (2003), KKTB., C.II, KTMÜ Yayınları, Bişkek.
• SMAGULULI O., (1994), “Kazaktardın Etnikalık Tarihındagı Metodologiyalık Maseleler”, KRUGAH, №1.
• SÜMER F., (1999), Tarihleri-Boy Teşkilatı, Destanlar. Oğuzlar (Türkmenler), TDAV Yayınları, İstanbul.
• ŞEŞEN R., (1988), İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TKAE Yayınları, Ankara.
• TAŞAĞIL A., (2004), Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, TTK Yayınla- rı, Ankara.
• VASARY I., (1971), “Kam, An Early Samoyed Name of Yenisey”, Biblioteca Orientlis Hungarica XVII, Studia Turcica, Budapeşt.
• WELLS C., (1984), Sosyal Antropoloji Açısından İnsan ve Dünyası, (çev. B. Güvenç), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• ZOLOTAREVA İ. M., (1956), “Somatologiçeskiy İssledovaniya v Ferganskoy Doline”, Trudı Kirgizskoy Arheologo-Etnografiçeskoy Ekspeditsii, T.I, Moskva.