Anadolu Selçuklu Mimarisinde Tuvalet Mekânlarına Dair Bazı Notlar

Yıl 2009, Sayı: 25, 215 - 241, 01.08.2009

 dr. Alptekin Yavaş

Öz

Anahtar Kelimeler

-

ANADOLU SELÇUKLU MİMARİSİNDE TUVALET MEKÂNLARINA DAİR BAZI NOTLAR

Öz

Ortaçağ Anadolu Türk Mimarisinde tuvalet mekânları konusunda bilinenler çok azdır. Burada dönemin tuvalet mekânları üzerine mevcut örnekler ışığında bir ön değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır. Anadolu Selçuklu Medrese ve Kervansaraylarındaki bilinen tuvaletler mekânlarının tamamı ön cephenin bir köşesinde yer alırlar. Bunlar genele açık tuvaletler olup üç veya dört kabinden oluşan, temiz ve kirli su kanalları bulunan birimlerdir. Dönemin Saray ve Köşklerinde ise kişisel tuvaletler bulunur. Ancak tüm bunlar yetersiz ve sınırlı sayıda örneği içerir. Fonksiyonu itibariyle yaşama mekânları içinde vazgeçilmez bir birim olan tuvaletlerin Ortaçağ Mimarisindeki özelliklerini tespit için da fazla veriye ihtiyaç bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Tuvalet, Anadolu Selçuklu, Kervansaray, Medrese, Saray, Köşk

Kaynakça

• ALTUN, A., (1978), Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişmesi, İstanbul.
• ARIK, M. O., (1993), “Alanya İçkale Kazıları“, Prof. Dr. Yılmaz Önge Ar- mağanı, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi, (Ayrı Basım), Konya. s. 13-27.
• ARIK, R., (2000), Kubad-Abad, İstanbul.
• ARIK, R., (2001), “Kubadabad Sarayı (Bir Değerlendirme) ve Malanda Köşkü”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, Bildiriler, C. I, Konya s. 25-32.
• BAYHAN, M. A., (2007), “Ak Han (Goncalı Han)”, Anadolu Selçuklu Kervan- sarayları, (Ed: H. Acun), Ankara s. 287-304.
• BEHRENS-A.-D., (1997), “The Lion-Gazelle Mosaic at Khirbat al-Mafjar”, Muqarnas , Vol. XIV, Leiden. s. 11-18.
• CRESWELL, K. A. C., (1952), The Muslim Architecture Of Egypt, Vol. I, Ox- ford.
• CRESWELL, K. A. C., (1989), A Short Account of Early Muslim Architecture, (Rev. ed. Allan James W. Aldershot), Cairo.
• DENİZ, B., (2007), “Ağzıkara Han”, Anadolu Selçuklu Kervansarayları, (Ed: H. Acun), Ankara s. 321-347.
• DENKTAŞ, M., (2007), “Karatay Hanı”, Anadolu Selçuklu Kervansarayları, (Ed: H. Acun), Ankara. s. 359-381.
• DURUKAN, A., (2007), “Aksaray Sultan Hanı” Anadolu Selçuklu Kervansaray- ları, (Ed: H. Acun), Ankara. s. 141-161.
• ERTEN, S. F., (1940), Antalya Vilayeti Tarihi, İstanbul.
• ESEMENLİ, D., (1990), Sinop İli Türk Dönemi Mimarisi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• GRABAR, O., (1998), İslam Sanatının Oluşumu, İstanbul.
• HERSEK, C. M., (1993), Fetihten Osmanlı Dönemine Kadar Sivas Şehri Anıt- ları, (G. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Yayınlan- mamış Doktora Tezi), Ankara.
• IŞIK, M. A., (2008) Çalı Dibinden Wc’ye, Ankara.
• İLTER, F., (1978) Osmanlılara Kadar Anadolu Türk Köprüleri, Ankara.
• KAHYA, Y. vd., (2002), Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, (Ed: D. Kuban), İstanbul
• KARPUZ, H., (1989), “Sahip Ata’nın Yaptırdığı İshaklı Han”, Antalya 3. Selçuklu Semineri (10-11 Şubat 1989) Bildiriler, İstanbul s. 82- 90.
• KONYALI, İ. H., (1974), Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi, I, İstanbul.
• KURAN, A., (1969), Anadolu Medreseleri, I. Cilt, Ankara.
• ÖNGE, Y., (1995), Anadolu’da XII. ve XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara.
• ÖZGÜÇ, T. -AKOK, M., (1956), “Sarı Han”, Belleten, S. XX, Ankara s. 379- 383.
• PEKTAŞ, K., (2007), “Çardak Han”, Anadolu Selçuklu Kervansarayları, (Ed: H. Acun), Ankara s. 161-175.
• SCHLUMBERGER, D., (1939), “Qasr al-Hayr“, Syrie, Vol. 20, Damascus. s. 195-373.
• SÖZEN, M., (1971), Diyarbakır’da Türk Mimarisi, İstanbul.
• TUNCER, O. C., (1971), “Niğde-Aksaray Sultan Hanında Bazı İzlerin Değer- lendirilmesi”, Önasya, S. VI/72, Ankara s. 15-16.
• TUNCER, O. C., (2004), “Sahip Ata (Gök) Medrese İle İlgili Çalışmalar”, Vakıflar Dergisi, S. XXVIII, Ankara s. 121-139.
• TURAN, O., (1948), “Selçuk Devri Vakfiyeleri, III: Celaleddin Karatay Vakıfları ve Vakfiyeleri”, Belleten, S. XII/45, Ankara s. 17-71.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Ş., (1949), “Sinop’ta Selçukîler Zamanına Ait Tarihî Eserler”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı: V, İstanbul s. 112- 151.
• ÜNAL, H. R., (2007), “İncir Han”, Anadolu Selçuklu Kervansarayları, (Ed: H. Acun), Ankara s. 305-321.
• YAVAŞ, A., (2000), Ortaçağ Konut Mimarisi Üzerine Bir Araştırma: Anadolu Selçuklu Köşkleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Bölümü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• YAVUZ, A. T. (1984), “Burma Han”, Suut Kemal Yetkin’e Armağan, Ankara s. 347-365.
• YAVUZ, A. T., (1995), “Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansaraylarının Tipolo- jisi”, IV. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri (25-26 Nisan 1994), Konya s. 183-198.